Tovar-moddiy zaxiralar inventarizatsiyasi, uning natijalari hisobi hamda auditi

Yuklangan vaqt:

27.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

171.0673828125 KB

Ko'chirib olish

3 Tovar-moddiy zaxiralar inventarizatsiyasi, uning natijalari hisobi hamda auditi 5340900 - “Buxgalteriya hisobi va audit”- ta’lim yunalishi bo’yicha bakalavr darajasini ýolish uchun yozilgan BITIRUV MALAKAVIY ISHI

4 I BOB. TOVAR-MODDIY ZAXIRALAR VA INVENTARIZATSIYANING IQTISODIY MOHIYATI, AHAMIYATI VA VAZIFALARI. 1.1.Tovar-moddiy zaxiralarning iqtisodiy mohiyati, turkumlanishi va vazifalari. 1.2.Tovar moddiy zaxiralarning guruhlanishi va baholanishi. 1.3.Inventarizatsiyaning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati. II BOB. TOVAR MODDIY ZAXIRALAR HISOBI VA UNING INVENTARIZATSIYASINI TASHKIL ETISH. 2.1. Tovar-moddiy zaxiralar hisobi va uni yuritish usullari 2.2. Tovar-moddiy zaxiralari harakatini hujjatlashtirish va ularning ombordagi hisobi. 2.3. Tovar moddiy zaxiralari inventarizatsiyasi natijalarini buxgalteriya hisobida aks ettirish.

5 KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizda ishlab chiqarish jarayonini rivojlantirish va xo’jalik yurituvchi sub’yektlarning faoliyatini qo’llab- quvvatlash, hamda ularning ishlab chiqarish (xizmat ko’rsatish) faoliyatini takomillashtirib borish dolzarb masala hisoblanadi. Chunki xo’jalik yurituvchi sub’yektlarning moliyaviy jihatdan rivojlanishi va iqtisodiy samaradorligining ortishi bevosita iqtisodiyotning taraqqiy ettirishining muhim omili hisoblanadi. Oxirgi yillarda yalpi ichki mahsulotda xususiy sektorning ulushi doimiy ravishda ortib kelmoqda. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning samarasi o’laroq bugungi kunda jamiyatimizning barcha sohalarida tub burilishlar, yangilanishlar, kundan-kunga keng quloch yozmoqda. So’ngi yillarda jahonning yetakchi davlatlari iqtisodiyotiga moliyaviy-iqtisodiy bo’hron o’z salbiy ta’sirini sezilarli tarzda ko’rsatdi. Ammo, O’zbekistonni bu inqiroz chetlab o’tdi desak mubolag’a bo’lmaydi. Sababi, bizning davlatimiz rahbari uzoqni juda yaxshi ko’ra bilgan, yurt taqdirini barcha narsadan ustun qo’yib, oqilona siyosat yuritishi natijasida moliyaviy inqirozdan aziyat chekmadi. Aksincha, dunyoda ko’pgina davlatlar inqirozni qanday bartaraf qilish chorasini qidirayotganda, respublikamiz yalpi ichki mahsulotida o’sish, byudjet ijrosi ijobiy profitsit bilan yakunlandi. Iqtisodiy islohotlarning eng ustuvor jihatlaridan biri sifatida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikka katta e’tibor qaratildi. Buning natijasida YAIM tarkibida aynan shu sohaning ulushi va unda mehnat qilayotganlar soni yildan yilga o’sib, oshib bormoqda. Buning isbotini 2012 yilda respublikamiz iqtisodiyotida amalga oshirilgan islohotlardan anglab olish qiyin emas, Prezidentimiz I.A. Karimov 2012 yil ijtimoiy iqtisodiy rivojlanish yakunlari va 2013-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlarini belgilab olishdagi nutqida “Global jahon iqtisodiyotida hali-beri saqlanib qolayotgan jiddiy muammolarga qaramasdan, 2012-yilda O‘zbekiston o‘z iqtisodiyotini barqaror sur’atlar bilan rivojlantirishni davom ettirdi, aholi turmush darajasini izchil yuksaltirishni

6 ta’minladi, dunyo bozoridagi o’z pozitsiyasini mustahkamladi. Bu davrda mamlakatimiz yalpi ichki mahsuloti 8,2 foizga o‘sdi, sanoat ishlab chiqarish hajmi 7,7 foizga, qishloq xo‘jaligi 7 foizga, chakana savdo aylanmasi hajmi 13,9 foizga oshdi. Makroiqtisodiy barqarorlik va iqtisodiyotning mutanosibligi ta’minlandi. Eksport hajmi sezilarli ravishda, ya’ni 11,6 foizga o‘sdi, eksport qilinayotgan mahsulotlar tarkibi va sifati yaxshilanib bormoqda. Buning natijasida xomashyo bo‘lmagan tayyor tovarlarning ulushi 70 foizdan ziyodni tashkil etmoqda. Tashqi savdo aylanmasidagi ijobiy saldo 1 milliard 120 million dollardan oshdi. Inflyatsiya darajasining o‘sish sur’ati prognoz ko‘rsatkichlari doirasida saqlab qolindi va 7 foizdan oshmadi. 2012-yilda soliq yukini kamaytirish siyosati davom ettirildi. Kichik korxona va mikrofirmalar uchun yagona soliq to‘lovi stavkalari 6 foizdan 5 foizga tushirilgani, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun belgilangan soliq stavkasi esa sezilarli tarzda, ya’ni o‘rtacha ikki barobar kamaytirilgani buni yaqqol tasdiqlaydi. Shularga qaramasdan, davlat byudjetining daromadlar qismi bo‘yicha ko‘rsatkichlari to‘liq bajarildi, erishilgan profitsit yalpi ichki mahsulotga nisbatan 0,4 foizni tashkil etdi. Davlat jami xarajatlarining asosiy qismi, ya’ni qariyb 59,2 foizi ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy himoya qilish chora-tadbirlarini amalga oshirishga qaratildi, uning 34 foizdan ortig‘i ta’lim, 14,5 foizdan ko‘prog‘i sog‘liqni saqlash sohalarini moliyalashtirishga yo‘naltirildi”. 1 Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida xo‘jalik yurituvchi sub'ektlar tomonidan tovar-moddiy zaxiralari hisobini to ‘ g ‘ ri yuritish, ularning tannarxini to ‘ g ‘ri shakllantirish, xom-ashyo va materiallarni xarajat moddalari bo ‘yicha to ‘ g ‘ri tasniflash, tayyor mahsulot va tovarlarni yuqori foydalilik darajasida sotish y o ‘llarini izlash, ular b o ‘yicha amalga oshirilayotgan muomalalarning t o ‘ g ‘ri, aniq va qonuniyligini auditorlik tekshiruvlaridan o ‘tkazish, shuningdek moliyaviy-xo ‘ jalik faoliyatini tahlil qilish yordamida ichki foydalanilmayotgan 1 Prezidenti Islom Karimovning 2012-yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari hamda 2013-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi nutqi

7 rezervlarni qidirib topish hamda ularni ishlab chiqarishga safarbar etish kabi bir qancha masalalar shu kunning dolzarb muammolaridan biri bo'lib hisoblanadi. Chunki, ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirish va pirovardida, mahsulot tannarxini kamaytirish orqali yuqori samaradorlikka hamda moliyaviy barqarorlikka erishish mumkin. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda ishlatilayotgan tovar-moddiy zaxiralarining holati, ularni hisobda aks ettirish tartibi va tarmoq xususiyatdan kelib chiqqan holda audit tekshiruvlarini o‘tkazish hamda ularni takomillashtirish kabi masalalar bitiruv malakaviy ishi mavzusining asosiy mazmunini tashkil qiladi. Bitiruv malakaviy ishining ob’ekti Navoiy viloyati, Navoiy shahridagi “Bunyodkor Qurilish-Montaj” mas’uliyati cheklangan jamiyati. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi va vazifalari. Bitiruv malakaviy ishining asosiy maqsadi xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda tovar-moddiy zaxiralar hisobini nazariy jihatdan keng yoritish, amaliy jihatidan hozirgi holatini o’rganish va ularning harakatini tahlil qilishni amalga oshirishdan iboratdir. Ushbu maqsaddan kelib chiqqan holda bitiruv malakaviy ishining vazifalari shakllanadi. Bu bo’yicha quyidagi vazifalarni amalga oshirish mumkin: • Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda tovar-moddiy zaxiralar hisobini tashkil etish tartibini o’rganish; • Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda tovar-moddiy zaxiralar hisobini tashkil etishning me’yoriy-huquqiy asoslarini o’rganish; • Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning asosiy faoliyatini tahlili, uning iqtisodiy ko’rsatkichlarini o’rganish; • Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda tovar-moddiy zaxiralarini hisobga olishni yaxshilash yo’llari va uni joriy etishning mexanizimlarini aniqlash; • Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning tovar-moddiy zaxiralaridan samarali foydalanish yo’llarini chuqurroq yoritishdan iboratdir. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda tovar-moddiy zaxiralar hisobini yaxshilash yo’llarini o’rganib chiqishdan iborat.

8 Tadqiqot predmeti bo’lib, xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda tovar-moddiy zaxiralar hisobini uslubiy asoslari, moliyaviy hisobni, jumladan, tovar-moddiy zaxiralar hisobini yaxshilash yo’llarini aniqlash, hamda milliy va xalqaro tajribalari asosida bozor iqtisodiyotiga moslashtirish hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishining nazariy va uslubiy asoslari bo’lib, O’zbekiston Respublikasining Qonunlari, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, asarlari va ko’rsatmalari hisoblanadi. Bundan tashqari bitiruv malakaviy ishda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari, Nizomlari va yo’riqnomalari, hamda Moliya Vazirligi tomondan qabul qilingan Buxgalteriya hisobi milliy standartlari, shuningdek, mamalakatimiz yetakchi olimlari va mutaxassislarining ushbu muammoga oid ilmiy-tadqiqot natijalari hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi. Bitiruv malakaviy ishi kirish, 3 ta bob, 6 ta chizma, 6 ta jadval, xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Ishning tarkibi uning maqsadi va yo’nalishlarini ifodalaydi.

9 I BOB. TOVAR-MODDIY ZAXIRALAR VA INVENTARIZATSIYANING IQTISODIY MOHIYATI, AHAMIYATI VA VAZIFALARI. 1.1.Tovar-moddiy zaxiralarning iqtisodiy mohiyati, turkumlanishi va vazifalari. Hozirgi kunda turli mulkchilik shakllangan asosiy korxonalarda asosiy e’tiborni ishlab chiqarish hajmini kengaytirish, mehnat unumdorligini oshirish, korxonalarning rentabellik darajasini oshirish, tannarxni pasaytirish hamda pirovardida yalpi daromad, sof tushum hamda sof foydani ko’paytirishga qaratilgandir. Hozirgi kunda kelib korxonalarda asosiy xarajatlar qismining oshishi, xarajatlarning oshishi esa korxonalarning moliyaviy natijalariga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Bizning vazifamiz ushbu yoziladigan bitiruv malakaviy ish orqali xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning xarajatlar qismida tovar-moddiy zaxiralarining tutgan o’rni, tannarxga ta’siri, ulardan qay darajada foydalanishni tahlil qilib pirovardida o’zimizning xulosa va takliflarni berishdan iborat. Tovar-moddiy zaxiralarning ishlatilishi, ishlab chiqarish jarayonida yangi mahsulotga o’tkazilib yuborilishi, ularning harakatini hisobda to’g’ri aks ettirishimiz zarur. Hozirgi kunga kelib tovar-moddiy zaxiralarining xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda oborot mablag’lari guruhida hisobga olib boriladi. Bularning aksi buxgalteriya balansi aktiv tomonida yuritiladi. Tovar-moddiy zaxiralar ishlab chiqarish korxonalarda xarajatlar qismini asosini tashkil qiladi. Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar tovar-moddiy zaxiralar holatini tahlil etganda quyidagi ko’rinishdagi sxemalarda baho berish mumkin. Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar amaliyotida tovar-moddiy zaxiralarning uch turi mavjud. (1-chizma.) Tovar-moddiy zaxiralar iqtisodiy kategoriya sifatida ilmiy-uslubiy va me'yoriy manbalarda turlicha ta'riflangan. Jumladan, 4-sonli "Tovar-moddiy

$10 zaxiralar" nomli BHMSga muvofiq: "tovar-moddiy zaxiralar - keyinchalik sotish maqsadida normal faoliyat yuritish jarayonida tutib turiladigan va ishlab chiqarish jarayonida mavjud bo’lgan, shuningdek, mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlar ko’rsatish jarayonida yoxud ma'muriy va 1-chizma. Tovar-moddiy zaxiralar turlari. 2 Tovar-moddiy zaxiralar o’z maqsadiga ko’ra quyidagi toifalarga bo’linadi. (2- chizma.) Ttttttttt \ 2- chizma. Maqsadiga qarab tovar-moddiy zaxiralarning toifalari. 3 2 Haydarov Sh . Tuxsanov H . Tovar moddiy zaxiralarning tasnifi va ularning buxgalteriya hisobi uslubiy asoslari // Soliq solish va buxgalteriya hisobi . – Toshkent , 2006. - №4. – 6 b . 3 Haydarov Sh . Tuxsanov H . Tovar moddiy zaxiralarning tasnifi va ularning buxgalteriya hisobi uslubiy asoslari // Soliq solish va buxgalteriya hisobi . – Toshkent , 2006. - №4. – 6 b .Tovar-moddiy zaxiralar Xom-ashyo va materiallar, jumladan butlovchi buyumlar va yoqilg’i Tayyorlash jarayonida turgan tugallanmagan ishlab chiqarish va yarim tayyor mahsulotlar Tayyor mahsulotlar va tovarlarT ovar-m oddiy zaxiralar Tizimning bir tarmog’idan boshqasiga harakatlanadigan texnologik (o’tuvchi) zaxiralar O’rta statistik ishlab chiqarish davri davrida yaratiladigan joriy (siklli) zaxiralar yoki bir partiyadagi tovarlar hajmidagi zaxiralar Rezervli (sug’urtali yoki «buferli») zaxiralar$