Bosh sahifa
Diplom ishlar
Informatika va AT
C++ tilida aralash tipli ma’lumotlar bilan ishlash
C++ tilida aralash tipli ma’lumotlar bilan ishlash
Yuklangan vaqt:
26.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
485.5 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
C++ tilining multimedia imkoniyatlaridan foydalanish
Iqtidorli talabalarga o’quv-uslibiy interaktiv xizmat ko’rasatish dasturiy ta’minotini yaratish
Android platformasida java dasturlashtrish tilidan foydalanib akt ga oid lug’at yaratish
Informatika o’qitishda grafik organayzerlardan foydalanish
Ta’lim tizimida excel dasturining grafik imkoniyatlarini o’qitish
![Ayrim belgi о‘zgarmaslar ‘\’ belgisidan boshlanadi, bu belgi birinchidan, grafik kо‘rinishga ega bо‘lmagan о‘zgarmaslarni belgilaydi, ikkinchidan, maxsus vazifalar yuklangan belgilar – apostrof belgisi, savol belgisini (?), teskari yon chiziq belgisini (\) va ikkita kо‘shtirnoq belgisini (“) chop qilish uchun ishlatiladi. Undan tashqari, bu belgi orqali belgini kо‘rinishini emas, balki oshkor ravishda uning ASCII kodi sakkizlik yoki о‘n oltilik shaklda yozish mumkin. Bunday belgidan boshlangan belgilar escape ketma-ketliklar deyiladi. C++ tilida qо‘shimcha ravishda wide harfli о‘zgarmaslar va kо‘p belgili о‘zgarmaslar aniqlangan. Wide harfli о‘zgarmaslar turi milliy kodlarni belgilash uchun kiritilgan bо‘lib, u shart kalit sо‘zi bilan beriladi, hamda xotirada 2 bayt joy egallaydi. Bu о‘zgarmas L belgisidan boshlanadi: L’\013\022’ , L/cc’. Kо‘p belgili о‘zgarmas turi int bо‘lib, u tо‘rtta belgidan iborat bо‘lishi mumkin: ‘ abs’ , ‘ \001\002\003\004’. Ikkita qо‘shtirnoq (“,”) ichiga olingan belgilar ketma-ketligi satr о‘zgarmas deyiladi: “bu satr о‘zgarmas va uning nomi string\n” Satr ichida escape ketma-ketligi ham ishlatilishi mumkin, faqat bu ketma- ketlik apostrofsiz yoziladi. Probel bilan ajratib yozilgan satrlar kompilyator tomonidan yagona satrga ulanadi: “satr –bu belgilar massivi” /* bu satr keyingi satrga qо‘shiladi */ “, uning turi char[]”; Bu yozuvga “ satr –bu belgilar massivi, uning turi char[]”; yozuvi bilan ekvivalent hisoblanadi. Uzun satrni bir nechta qatorga yozish mumkin va buning uchun qator oxirida ‘\’ belgisi qо‘yiladi. Kо‘p miqdordagi, mantiqan bog‘langan о‘zgarmaslardan foydalanganda sanab о‘tiluvchi turdan foydalanilgani ma’qul. Sanab о‘tiluvchi о‘zgarmaslar enum kalit sо‘zi bilan aniqlanadi. Mazmuni bо‘yicha bu о‘zgarmaslar oddiy butun sonlardir. Sanab о‘tiluvchi о‘zgarmaslar C++ standarti bо‘yicha butun turdagi о‘zgarmaslar hisoblanadi. Har bir о‘zgarmasga (songa) mazmunli nom 14](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-14.png)
![Kо‘rsatkichlar kо‘pincha dinamik xotira (boshqacha nomi «uyum» yoki «heap») bilan bog‘liq holda ishlatiladi. Xotiraning dinamik deyilishiga sabab, bu sohadagi bо‘sh xotira programma ishlash jarayonida, kerakli paytida ajratib olinadi va zarurat qolmaganida qaytariladi (bо‘shatiladi). Keyinchalik, bu xotira bо‘lagi programma tomonidan boshqa maqsadda yana ishlatilishi mumkin. Dinamik xotiraga faqat kо‘rsatkichlar yordamida murojaat qilish mumkin. Bunday о‘zgaruvchilar dinamik о‘zgaruvchilar deyiladi va ularni yashash vaqti yaratilgan nuqtadan boshlab programma oxirigacha yoki oshkor ravishda yо‘qotilgan (bog‘langan xotira bо‘shatilgan) joyigacha bо‘ladi. Kо‘rsatkichlarni e’lon qilishda unga boshlang‘ich qiymatlar berish mumkin. Boshlang‘ich qiymat (initsializator) kо‘rsatkich nomidan sо‘ng yoki qavs ichida yoki ‘=’ belgidan keyin beriladi. Boshlang‘ich qiymatlar quyidagi usullar bilan berilishi mumkin: I. Kо‘rsatkichga mavjud bо‘lgan obyektning adresini berish: a) adresni olish amal orqali: int i =5, k =4; // butun о ‘zgaruvchilar int * p =& i ; / / p k о ‘rsatkichga I о ‘zgaruvchining adresi yoziladi int *p1(&k) ; // p1 k о ‘rsatkichga k о ‘zgaruvchining adresi yoziladi b) boshqa initsializatsiyalangan k о ‘rsatkichni qiymatini berish: int *r=p; // p oldin e’lon qilingan va qiymatga ega b о ‘lgan k о ‘rsatkich v) massiv yoki funksiya nomini berish: int b [10]; // massivni e’lon qilish int *t=b; // massivning boshlang‘ich adresini berish void f(int a) {/* ... */} // funksiyani aniqlash void (*pf) (int); // funksiyaga kо‘rsatkichni e’lon qilish pf=f; // funksiya adresini kо‘rsatkichga berish II. Oshkor ravishda xotiraning absolyut adresini berish: Char *vp = (char*)0xB8000000; 18](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-18.png)
![Bunda 0xB8000000- о‘n oltilik о‘zgarmas son va (char*) - turga keltirish amali bо‘lib, u vp о‘zgaruvchini xotiraning absolyut adresidagi baytlarni char sifatida qayta ishlovchi kо‘rsatkich turiga aylantirilishini anglatadi. III. Bо‘sh qiymat berish: int *suxx=NULL; int *r=0; Birinchi satrda maxsus NULL о‘zgarmasi ishlatilgan, ikkinchi satrda 0 qiymat ishlatilgan. Ikkala holda ham kо‘rsatkich hech qanday obyektga murojaat qilmaydi. Bо‘sh kо‘rsatkich asosan kо‘rsatkichni aniq bir obyektga kо‘rsatayotgan yoki yо‘qligini aniqlash uchun ishlatiladi. IV. Dinamik xotirada new amali bilan joy ajratish va uni adresini kо‘rsatkichga berish: Xotiraning obyektlar о‘rtasidan dinamik taqsimlanuvchi sohasidan joy ajratish uchun new operatori ishlatiladi. new operatoridan keyin xotiraga joylashtiriladigan obyekt tipini kо‘rsatish lozim. Bu obyektni saqlash uchun talab etiladigan xotira sohasi о‘lchovini aniqlash uchun kerak bо‘ladi. Masalan, new unsigned short int deb yozish orqali biz dinamik taqsimlanuvchi xotiradan ikki bayt joy ajratamiz. Xuddi shuningdek, new long satri orqali tо‘rt bayt joy obyektlar о‘trasida dinamik taqsimlanuvchi sohadan ajratiladi. Int *n=new int; // birinchi operator Int *m=new int(10); // ikkinchi operator Int *q=new int[10]; // uchinchi operator Birinchi operatorda new amali yordamida dinamik xotirada int uchun yetarli joy ajratib olinib, uning adresi n kо‘rsatkichga yuklanadi. Kо‘rsatkichning о‘zi uchun joy kompilyatsiya vaqtida ajratiladi. Umuman olganda, kо‘rsatkichlar - bu C ++ tilida dasturlashning juda kuchli instumentdir. #inslude < iostheam.h > i nt main() {unsigned short shortVar = 5; 19](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-19.png)
![return 1; } *p=20; cout <<p<<”\n”; delete p; return 0; } Massiv uchun xotiradan dinamik joy ajratilishi uchun dastur: #include <iostream.h> Main (void) { int *p; unsigned int size; cout<< “Massiv о‘lchovini kiriting ”; cin >>size; p=new int[size]; if(!p){ cout<<”[xotira yetarli emas\n”; return 1; } for (int i=0; i<size; i++) p[i]=i*I; inr *q=p; for (i=0; i<size; i++) cout <<”\n”; delete p; return 0; } 21](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-21.png)
![… <tur n > <nom n >; }; Bu yerda <struktura nomi> - struktura kо‘rinishida yaratilayotgan yangi turning nomi, "<tur i > <nom i >;” – strukturaning i-maydonining (nomi) e’loni. Boshqacha aytganda, struktura e’lon qilingan о‘zgaruvchilardan (maydonlardan) tashkil topadi. Unga har xil turdagi berilganlarni о‘z ichiga oluvchi qobiq deb qarash mumkin. Qobiqdagi berilganlarni yaxlit holda kо‘chirish, tashqi qurilmalar (binar fayllarga) yozish, о‘qish mumkin bо‘ladi. Talaba haqidagi berilganlarni о‘z ichiga oluvchi struktura turining e’lon qilinishini kо‘raylik. struct Talaba { char FISH[30]; unsigned int Tug_yil; unsigned int Kurs; char Yunalish[50]; float Reyting; unsigned char Jinsi[5]; char Manzil[50]; bool status; }; Programmada strukturalardan foydalanish, shu turdagi о‘zgaruvchilar e’lon qilish va ularni qayta ishlash orqali amalga oshiriladi: Talaba talaba; Struktura turini e’lonida turning nomi b о ‘lmasligi mumkin, lekin bu holda struktura aniqlanishidan keyin albatta о ‘zgaruvchilar nomlari yozilishi kerak: 24](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-24.png)
![#include <string.h> struct Talaba { char FISh[30]; unsigned int Tug_yil; unsigned int Kurs; char Yunalish[50]; float Reyting; unsigned char Jinsi[5]; char Manzil[50]; bool status; }; void Talaba_Manzili(Talaba); int main(int argc,char* argv[]) { Talaba talaba; talaba.Kurs=2; talaba.tug_yil=1988; strcpy(talaba.FISh,”Abdullayev A.A.”); strcpy(talaba.Yunalish, “Amaliy matematika va informatika”); strcpy(talaba.Jins,”Erk”); strcpy(talaba.Manzil, “Toshkent, Yunusobod 6-3-8, tel: 244-45-78”); talaba.Reyting=123.52; Talaba_Manzili(talaba); return 0; } void Talaba_Manzili(Talaba t); { 28](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-28.png)
![cout<<”Talaba FIO: “<<t.FIO<<end1; cout<<”Manzili: “<<t.Manzil<<end1; } Programma bosh funksiyasida talaba strukturasi aniklanib, uning maydonlariga qiymatlar beriladi. Keyin talaba strukturasi Talaba_Manzili() funksiyasiga argument sifatida uzatiladi. Programma ishlashi natijasida ekranga quyidagi ma’lumotlar chop etiladi. Talaba FIO: Abdullayev A.A. Manzili: Toshkent, Yunusobod 6-3-8, tel: 244-45-78 О ‘z- о ‘zidan ma’lumki, struktura turidagi yagona berilgan bilan yechish mumkin b о ‘lgan masalalar doirasi juda tor va aksariyat holatlarda, q о ‘yilgan masala strukturalar majmuasi bilan ishlashni talab qiladi. Bu turdagi masalalarga berilganlar bazasini qayta ishlash masalalari deb qarash mumkin. Strukturalar massivini e’lon qilish xuddi standart massivlarni e’lon qilishdek, farqi massiv turi о ‘rnida foydalanuvchi tomonidan aniqlangan struktura turining nomi yoziladi. Masalan, talabalar xaqidagi berilganlarni о ‘z ichiga olgan massiv yaratish e’loni quyidagicha b о ‘ladi: const int n=25; Talaba talabalar[n]; Strukturalar massivining elementlariga murojaat odatdagi massiv elementlariga murojaat usullari orqali, har bir elementning maydonlariga murojaat esa ‘.’ orqali amalga oshiriladi. Quyidagi misolda talabalar guruhidagi har bir talaba berilganlarini klaviaturadan kiritish va guruh talabalarini familiya, ismi va sharifini chop qiladigan programma matni keltirilgan. 29](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-29.png)
![#include <iostream.h> #include <conio.h> const n=3; struct Talaba { char FISh[30]; unsigned int Tug_yil; unsigned int Kurs; char Yunalish[50]; float Reyting; unsigned char Jinsi[6]; char Manzil[50]; bool status; }; void Talaba_Kiritish(Talaba t[]); void Talaba_FISh(Talaba t[]); int main(int argc,char* argv[]) { Talaba talabalar[n]; Talaba.Kiritish(talabalar); Talabalar.FISh(talabalar); return 0; } void Talabalar_FISh(Talaba t[]); { for(int i=0; i<n; i++); cout<<t[i].FISh<<end1; } void Talaba_Kiritish(Talaba t[]); 30](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-30.png)
![{ for(int i=0; i<n; i++); { cout<<i+1<<”- talaba ma’lumotlarini kiriting:”<<end1; cout<<” Talaba FISh :”; cin.getline(t[i].FISh,30); cout<<” Kurs:”; cin>>t[i].Kurs; cout<<” Reyting bali:”; cin>>t[i].Reyting;cout<<”tug’’ilgan yili:”; cin>>t[i].Tug_yil; cout<<”Ta’lim_yunalishi:”; cin.getline(t[i].Yunalsh,50); cout<<” Jinsi(erkak,ayol):”; cin.getline(t[i].Jinsi,6); cout<<” Yashash manzili:”; cin.getline(t[i].Manzil,50); } } §2. 2. Birlashmalar Birlashmalar xotiraning bitta sohasida (bitta adres b о ‘yicha) har xil turdagi bir nechta berilganlarni saqlash imkonini beradi. Birlashma e’loni union kalit s о ‘zi, undan keyin identifikator va blok ichida xar xil turdagi elementlar e’lonidan iborat b о ‘ladi, masalan: union Birlashma { int n; 31](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-31.png)
![unsigned long N; char Satr[10]; }; Birlashmaning bu e’lonida kompilyator tomonidan Birlashma uchun uning ichidagi eng kо‘p joy egallovchi elementning - Satr satrining о‘lchamida, ya’ni 10 bayt joy ajratiladi. Vaqtning har bir momentida birlashmada, e’lon qilingan maydonlarning faqat bittasining turi dagi berilgan mavjud deb hisoblanadi. Yuqoridagi misolda, Birlashma ustida amal bajarilishida uning uchun ajratilgan xotirada yoki int turidagi n yoki unsigned long turidagi N yoki Satr qiymati joylashgan deb hisoblanadi. Birlashma maydonlariga xuddi struktura maydonlariga murojaat qilgandek ‘.’ orqali murojaat qilinadi. Strukturalardan farqli ravishda birlashma e’lonida faqat uning birinchi elementiga boshlangich qiymat berish mumkin: union Birlashma { int n; unsigned long N; char Satr[10]; } birlashma=[25]; Bu misolda birlashmasining n maydoni boshlangich qiymat olgan hisoblanadi. Birlashma elementi sifatida strukturalar kelishi mumkin va ular odatda yaxlit berilganni «bо‘laklarga» bо‘lish yoki «bо‘laklardan» yaxlit berilganni hosil qilish uchun xizmat kiladi. Misol uchun sо‘zni baytlarga, baytlarni tetradalarga (4 bitga) ajratish (birlashtirish) mumkin. 32](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-32.png)
![xususiyatdan foydalaniladi, ya’ni xotiraning bitta adresiga haqiqiy son va belgilar massivi joylashtiriladi. haqiqiy son xotiraga о ‘qilib, belgilar massivining har bir elementi-baytlarning ikkilik k о ‘rinishlari chop etiladi. Programma matni: #include <iostream.h> const unsigned char bitlar_soni=7; const unsigned char format=sizeof(float); void Belgi_2kodi(unsigned char blg); union Son_va_Belgi { float son; unsigned char belgi[format]; }; int main() { Son_va_Belgi son_va_belgi cin>> son_va_belgi.son; for(int b=format-1;b>=0;b--); Belgi_2kodi(son_va_belgi.belgi[b]); return 0; } void Belgi_2kodi(unsigned char blg); { unsigned char 10000000=128; for(int i=0; i<bitlaR_soni; i++); { if(blg&10000000)cout<<’1’; else cout<<’0’; blg=blg<<1; 34](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-34.png)
![} cout<<’ ’; } Programmada Son_va_Belgi birlashmasini e’lon qilish orkali float turidagi x о‘zgaruvchisi va 4 ta (float turi formatining baytlardagi uzunligi) belgidan iborat belgi massivini xotiraning bitta joyiga joylashuviga erishiladi. Bosh funksiyada birlashma turidagi, son_va_belgi uzgaruvchisi e’lon qilinadi va uning x maydoniga klaviaturadan haqiqiy son о‘qiladi. Keyin belgilar massividagi har bir elementning ikkilik kodi chop etiladi. Ikkilik kodni chop etish 8 marta baytni 7 razryadidagi sonni chop etish va bayt razryadlarini bittaga chapga surish orqali amalga oshiriladi. Shunga e’tibor berish kerakki, belgilar massividagi elementlarning ikkilik kodlarini chop qilish о ‘ngdan chap tomonga bajarilgan. Bunga sabab, son ichki formatidagi baytlarning xotirada «kichik bayt - kichik adresda» qoidasiga k о ‘ra joylashuvidir. Programmaga -8.5 soni kiritilsa, ekranda 11000001 00001000 00000000 00000000 k о ‘rinishidagi ikkilik sonlari ketma-ketligi paydo b о ‘ladi. C ++ tilida foydalanuvchi tomonidan nafaqat struktura yoki birlashma turlari, balki ayni paytda mavjud (aniqlangan) turlar asosida yangi turlarni yaratishi mumkin. Foydalanuvchi tomonidan aniqlanadigan tur typedef kalit s о ‘zi bilan boshlanadi, undan keyin mavjud tur k о ‘rsatiladi va identi fikator yoziladi. Oxirida yozilgan identifikator - yangi yaratilgan turning nomi hisoblanadi. Masalan, typedef unsigned char byte; ifodasi byte deb nomlanuvchi yangi turni yaratadi va о ‘z mazmuniga k о ‘ra unsigned char turi bilan ekvivalent b о ‘ladi. Keyinchalik, programmada xotiradan bir bayt joy egallaydigan va [0..255] oraliqdagi qiymatlarni qabul qiladigan byte turidagi о‘zgaruvchi (о‘zgarmaslarni) e’lon qilish mumkin: 35](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-35.png)
![byte c=65 byte Byte=0xFF; Massiv k о ‘rinishidagi foydalanuvchi tomonidan aniqlanuvchi tur e’loni quyidagicha b о ‘ladi: typedef char Ism[30]; Ism ism; Ism turidagi ism о ‘zgaruvchisi e’loni - bu 30 belgidan iborat massiv (satr) e’lonidir. Odatda yechilayotgan masalaning predmet sohasi terminlarida ishlash uchun strukturalar qayta nomlanadi. Natijada murakkab tuzilishga ega b о ‘lgan va zarur xususiyatlarni о ‘ziga jamlagan yangi turlarni yaratishga muvofiq, b о ‘linadi. Masalan, kompleks son haqidaga ma’lumotlarni о ‘z ichiga oluvchi Compex turi quyidagicha aniqlanadi: typedef struct { double re; double im; } Complex; Endi kompleks son e’lonini Complex KSon; yozish mumkin va uning maydonlariga murojaat qilish mumkin: KSon.re=5.64; Kson.im=2.3; 36](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-36.png)
![Dastlab, dasturda ma’lumotlarning tipini aniqlash zarur, ya’ni rо‘yxatli strukturaning elementini keltirish kerak. Struct elem //struktura tipini aniilanishi { int value; //element qiymati Elem *next; //yagona kо‘rsatkich yoki Elem *next, *pred; //ikki kо‘rsatkich yoki Elem *links[10]; // kо‘rsatkichning chekli soni yoki Elem *plinks; //kо‘rsatkichlarning ixtiyoriy soni }; Bundan tipli о‘zgaruvchining bir, ikki, 10 dan kо‘p emas va ixtiyoriy (dinamik massiv) sondagi kо‘rsatkichlarni о‘z ichiga olishi mumkin. Lekin ... Shunday qilib, ma’lumotlar (chiziqli rо‘yxat, daraxt, graf) bular bilan ishlovchi funksiyaga bog‘liq. Demak, ma’lumotlar strukturasi na faqat uning elementlari aniqlanishida “himoya”, balki ularni qayta ishlash algoritmida ham. Ma’lumotlarning rо‘yxatli strkuturalari odatda dinamikdir. Buning uchun ikki sabab bor. Bunday strukturalarning о‘zgaruvchilarining о‘zlari dinamik о‘zgaruvchi sifatida yaratiladi, u holda uning soni ixtiyoriy bо‘lishi mumkin. О‘zgaruvchilar orasidagi bog‘lanish soni va ularning xarakteri ham dastur ishlash jarayonida dinamik aniqlanadi. Dasturda ma’lumotlarning rо‘yxatli strukturalarining biror elementiga kо‘rsatkichlar orqali mumkin, Bu element bosh element deb ataladi. Ma’lumotlarning rо‘yxatli strukturasi dasturda kо‘rsatkich orqali uning qaysidir elementiga kirish mumkin, ular sarlavha deyiladi. Chiziqli rо‘yxat о‘zgaruvchilarning chiziqli ketma ketligini о‘zida ifodalaydi, ularning har biri о‘zining qо‘shnilari bilan kо‘rsatkichlar bilan bog‘langan. Rо‘yxatlar kuyidagi kо‘rinishlarda bо‘ladi: - bir bog‘lamli rо‘yxatlarning har bir elementi keyingisiga kо‘rsatkichga ega. 43](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-43.png)
![elementlarining nomeratsiyasi (ravamlanishi) aniqlanadi. Ruyxatdagi element mantiqiy raqami – rо‘yxat tayyorlanish jarayonida u ega bо‘ladigan raqam. Ketma ket kirishli ma’lumotlarning strukturali rо‘yxati. Rо‘yxatlar bilan ishlash faqatgina kо‘rsatkichlar bilan amalga oshiriladi. Ularning har biri rо‘yxat bо‘yicha joylashadi (element elementga qayta о‘rnatiladi), unda interpretatsiya kо‘rsatkichi ma’nolaridan biriga ega bо‘ladi, rо‘yxatning birinchi, oxirgi, joriy, oldingi , yangi va boshqa elementlariga. Bunda massiv va undagi indekslar bilan analogiya о‘rinli, biroq bir shart asosida, indeks chiziqli о‘zgaradi, ixtiyoriy emas, massivdagi tо‘ldirilgan elementlarning joriy miqdori esa alohida о‘zgaruvchiday berilgan. Tasvirlanishi amallar Rо‘yxat Massiv aniqlanish Struct list {int val, list *next, *pred;}; Int A[100]; Int n; Ma’lumotlarning bо‘sh strukrura List *ph=NULL N=0; Birinchi List *p; p=ph; Int i=0; Keyingi p->next I+1 Oldingi p->pred I-1 Keyingiga p=p->next I++ oldingiga p=p->pred i-- Kо‘zdan kechirish for (p=ph; p!= NULL; p=p->next) … p->val… for (i=0;i<n;i++) … A[i]… Oxirgi p->next==NULL I==n-1 Oxirgiga for (p=ph; p ->next!=NULL; p=p->next); I=n-1 Yangi List *q=new list; q->val=v; int v; Oxirgi bо‘lib kiritish for (p=ph; p ->next!=NULL; p=p->next); q->next=NULL; p->next=q; A[n++]=v Birinchi bо‘lib kiritish q->next=ph; ph=q; for (i=n;i>0;i--) A[i]=A[i-1]; A[0]=v; n++; Rо‘yxatlarni shakllantirish usullari. Statik rо‘yxat о‘zida oddiy о‘zgaruvchilarni ifodalaydi – elementlar rо‘yxati, ular orasidagi bog‘lanish 45](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-45.png)
![translyator bilan initsializatsiyalanadi. Ma’lumotlarning barcha strukturasi dastur kodiga “tikiladi”. Struct list { Int val; List *next; } a={0, NULL}, b={1, &a}, c={2, &b}, *ph=&c; Sezamizki, о‘zgaruvchilar ta’rifining shartiga kо‘ra rо‘yxat “oxiridan boshiga qarab” yaratiladi. Rо‘yxat massivdan olingan cheklangan miqdordagi elementga ega bо‘- l ishi mumkin. Bog‘lanishlar dinmik о‘rnatiladi, ya’ni dastur tomonidan. Bunday usul elementlarning fiksirlangan miqdori bir nechta turli dinamik strukturalarni tashkil qiladi.(masalan navbatlar), ularda rо‘yxat elementlari bir strukturadan boshqasiga kо‘chiriladi. List A[100], *ph; for (i=0; i<99; i++) { A[i].next=A+i+1; A[i].val=I; A[99].next=NULL; ph=&A[0]; Dinamik rо‘yxatda elementlar dinamik о‘zgaruvchilardir, ularning orasidagi bog‘lanish dasturiy о‘rnatiladi. List *ph=NULL; For (int i=0; i<10; i++) { List *q=new list; q->val=I; q->next=ph; ph=q;} 46](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-46.png)
![Barcha sanab о‘tilgan xusuiyatlarni kuyida keltirilgan tartibi saqlangan yangi elment qо‘shish msolida kshrish mumkin: Tartibni saqlash bilan siklli rо‘yxatga kiritish. List *InsSort(list *ph, int v) {list *q=new list; q->val=v; q->next=q->pred=q; if (ph==NULL) return q; list *p=ph; do { if (v<p->val) break; p=p->nest; } while (p!=ph); q->nest=p; q->pred=p->pred; p->pred->next=q; p->pred=q; if (ph->val>v) ph=q; return ph;} Qо‘shish joyini qidirish birinchi elementi aniqlash bilan yakunlanadi, beriligandan katta, yoki rо‘yxat boshiga qaytish bilan yakunlanadi. Ikkala holatda ham joriy elementdan oldin qо‘shish joyi aniq (korrekt) tanlanadi: birinichidan oldin qо‘yish oxirigisidan keyin qо‘shish bilan tengdir. Stek va iavbatni bir bog‘lamli rо‘yxat orqali ifodalash. Stekni bir bog‘lamli rо‘yxat yordamida modellashtirish mumkin, bunda birinchi elementni chetlashtirsh sifatida POP, rо‘yxat boshiga qо‘shish sifatida esa Push operatsiyalari amalga oshiriladi. Navbatni modellashtirish uchun rо‘yxatning birinchi va oxirigi elementlarining ikki kо‘rsatkichi foydalaniladi. (Rо‘yxat oxiriga tо‘g‘ridan tо‘g‘ri о‘tish uchun) Void infoFIFO(list *ph[], int v) { List *p=new list; 50](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-50.png)
![p->val=v; p->next=NULL; if (ph(0)==NULL) ph(0)=ph[1]=p; else { ph[1]->nest=p ph[1]=p; }} Int fromFIFO(list *ph[]) { If(ph[0]==NULL) return -1; List *q=ph[0]; Ph[0]=q->next; if (ph[0]==NULL) ph[1]=NULL; int v=q->val; delete q; return v;} Bir bog‘lamli rо‘yxatlarni qо‘yilmalar bilan tartiblashni amalaga oshirishning xususiyati shundaki, uning elementlarini “О‘zining joylarida” saqlashidir. Tartiblash jarayonida elementlar kiruvchi rо‘yxatdan chiquvchisiga kо‘rsatkichlarni “sochib tashlash” yо‘li bilan kо‘chadi. Qо‘yilmalar holida tashqi sikl kiruvchi rо‘yxatdan navbatma navbat elementlarni tanlaydi, ichkisi esa ularni chiquvchi rо‘yxatga tartib saqlagan holda kiritadi. Sezamizki, kuyidagi dastur juda ham rasmiy tshzilgan, rо‘yxatlar bilan sanab о‘tilgan amallar bilan. Qо‘yishlar bilan bir bog‘lamli rо‘yxatni tartiblash. List Sort(list *ph) {list *q, *out, *p, *pr; Out=NULL; 51](/data/documents/fb669a91-138b-4fd0-8ffa-346b0de0d076/page-51.png)
