Rangtasvirda naturmort. Naturmort janrida yaratilgan asarlarni badiiy idrok etish 5 - sinf - Tasviriy san'at - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Rangtasvirda naturmort. Naturmort janrida yaratilgan asarlarni badiiy idrok etish 5 - sinf

Yuklangan vaqt:

20.05.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

13902.5 KB

Ko'chirib olish

Rangtasvirda naturmort. Naturmort janrida yaratilgan asarlarni badiiy idrok etish 5-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 17-mavzu:

Naturmort –tasviriy san’atning o‘ziga xos mustaqil janri. «Naturmort» (nature morte) fransuzcha so‘z bo‘lib, «jonsiz tabiat» degan ma’noni anglatadi va unda ko‘pincha mehnat qurollari, sabzavot va mevalar, gullar, parranda va mayda hayvonlar tasvirlanadi, ya’ni naturmort san’atida insonning maishiy hayoti aks ettiriladi.

Naturmort XVII asrning boshlarida Gollandiyada paydo bo‘lib, ko‘plab mamlakatlarga tarqalgan, ayniqsa, XVIII asrning o‘rtasida tasviriy san’atda keng rivoj topgan mustaqil janr hisoblanadi. Rangtasvir san’atining nodir ustasi, fransiyalik rassom Jan-Batist Simeon Shardenning « San’at atributlari » mavzusidagi naturmort asarini kuzatganimizda oddiy narsalarning yuksak badiiy tasvirini ko‘ramiz.18 240308220D 25 02 29 07 010203 1909 11 0A0307

O‘zbekiston tasviriy san’atida rassomlardan N. Kashina, Z. Kovalevskaya, Y. Yelizarov, R. Ahmedov, G‘. Abdurahmonov kabi ko‘plab naturmort janrining ustalari o‘lkamiz noz-ne’matlarini o‘zlarining asarlarida mohirona ifodalaganlar. Naturmort mustaqil janr bo‘lish bilan birga, mavzuli suratlardagi asarlarning mazmunini ochib berishda ko‘maklashuvchi, uni to‘ldiruvchi vosita bo‘lib ham xizmat qiladi.

Taniqli rassomlar G‘.Abdurahmonovning «Tarvuzli naturmort» va Y. Yelizarovning «Naturmort» asarlarida turli mevalar, poliz ekinlaridan qovun va tarvuz, milliy matolar o‘ta jozibali tasvirlangan. Mo‘yqalam sohiblari asar mazmunini ochishda iliq sarg‘ish, to‘q qizil ranglarni atrofdagi yashiltob kabi turli-tuman ranglar bilan uyg‘unlashtirib tasvirlashi tufayli suratning o‘ta ta’sirchanligiga erishganlar.

Biror mavzudagi naturmort asarini yaratishda ijodkorning ko‘z o‘ngida bo‘lajak naturmort yaxlitligicha gavdalanadi va unga mos narsalar tanlab, e’tibor bilan joylashtirish haqida ﬁkr yuritadi, xomaki eskizlar chizadi va shu eskizlar asosida kompozitsiya tuzadi. Naturmort mazmunli bo‘lishi uchun kichikroq narsalar oldinda, yiriklari orqa ko‘rinishda tasvirlanadi.

Naturmort ufq chizig‘idan pastroqda joylashtiriladi. Shunda narsalarning fazoviy holati va tekisligi yaxshi ko‘rinadi. Naturmort sinchiklab kuzatiladi. Naturmort kompozitsiyasini qog‘ozga to‘g‘ri joylashtirish maqsadida qog‘ozdan yasalgan maxsus asbob (videoiskatel)dan foydalanish yaxshi natija beradi. Bu asbob orqali aniqlangan kompozitsiya alohida kichik o‘lchamdagi qog‘ozda xomaki chizib ko‘riladi.

Qo‘yilma kompozitsiyasi aniqlangach, asosiy ish katta o‘lchamdagi qog‘ozda bajariladi. Naturmortning kompozitsiyasi belgilangandan keyin qo‘yilmadagi har bir buyumning o‘lchami, shakli (tuzilishi, rangi, yorug‘-soyasi)ni aniqlashga o‘tiladi, ya’ni naturmort chizishda umumiydan xususiyga va xususiydan yana umumiyga o‘tish jarayoniga amal qilinadi.

Naturmortni tasvirlashda bosqichma- bosqichlikka amal qilish kerak. Ikki-uch narsaning tasvirini chizishda buyumlarning o‘lchami jihatidan o‘zaro farqini, oraliq masofani, soya va yorug‘liklarning farqini ko‘z bilan chamalab topiladi. Qalamni bosmagan holda ularning tasvir o‘rni belgilab olinadi. Tasvir shakli topilgach, yorug‘lik manbayi aniqlanadi. Chunki tasvirning muvozanat holatda turishi undan tushib turgan soyaga ham bog‘liqdir.

Tushuvchi soya narsalarning fazoviyligi va qanday materialdan ishlanganligini aniqlashga yordam beradi. Buyumlarning o‘z soyasi, yorug‘ qismi, o‘zidan tushib turgan soya qalamda shtrixlar bilan chiziladi. Narsalarning perspektiv qisqarishlarini hisobga olib, har bir narsadagi yorug‘ va soya qoidalariga rioya qilgan holda tasvirlanadi. Keyin natura bilan fon o‘rtasidagi och-to‘qlikning farqi belgilanadi.

Naturmort kompozitsiyasi. Har qanday san’at asarining negizini kompozitsiya tashkil etadi. «Kompozitsiya» – (compositio) lotincha so‘z bo‘lib, tuzish, birlashtirish – turli bo‘laklarni bir butun yaxlit biror g‘oyaga mos holda birlashtirish ma’nosini bildiradi. Tasviriy san’atda kompozitsiya deb, badiiy asarning mazmuni, xarakteri va maqsadi bilan bog‘liq holdagi qurilishi, qismlarning asar g‘oyasiga muvoﬁ qjoylashtirilishi va o‘zaro munosabatiga aytiladi. Kompozitsiyada eng muhimi badiiy obrazni yaratish. Tasviriy san’atda kompozitsiyaning simmetriya va asimmetriya, muvozanat, ritm, turg‘unlik (statika) va harakat (dinamika), ikkinchi darajali narsalarga (asosiyga) bo‘ysunish, ko‘rish markazi va ko‘pincha unga mos keladigan kompozitsion markazni bo‘rttirib ko‘rsatish kabi qoidalari mavjud.18 1B 200D0E14 33 2006 0D0E0F 33 02 200D0E0804 200D0E07

Kompozitsiyaning asosiy talablari yaxlitlik, simmetriya va ritm. Tasodifan terilib qolgan narsalarni naturmort deb bo‘lmaydi. Naturmort kompozitsiyasining ma’noli va ta’sirchan chiqishi uchun yagona mavzudagi, birbiriga mos narsalar tabiiy bog‘lanishda qo‘yilishi kerak. Qo‘yilgan naturmortning asosiy g‘oyasini qog‘ozda tasvirlab ko‘rsatib beriladi, ya’ni natura bilan tasvir o‘rtasida to‘la o‘xshashlikka erishiladi.

Naturmort kompozitsiyasini qaysi nuqtadan kuzatishdan qat’i nazar u yaxlit bir butun ko‘rinishga ega bo‘lishi zarur. Naturaga nisbatan qiziqarli ko‘rish nuqtasi tanlab olingach, qog‘oz varag‘ida ifodalanadigan naturmort naturadan to‘g‘ri aniqlab tasvirlanishi lozim.

O'xshashlar

«Qovun va anor» mavzusida naturmort ishlash. 4- sinf

«Bahor gullari» mavzusida kompozitsiya ishlash. 4- sinf

Tasviriy san'atda dastgoh rangtasviri. Dastgoh rangtasviri asarlarini badiiy idrok etish 6-sinf

Tasviriy san'atda tarixiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etish 6-sinf

Tasviriy san’atning turlari va janrlari. 4- sinf