Sh.Xolmirzayev Omon ovchining o'limi 8 -sinf - Adabiyot - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Sh.Xolmirzayev Omon ovchining o'limi 8 -sinf

Yuklangan vaqt:

25.09.2021

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6943.5 KB

Ko'chirib olish

8-sinf adabiyot darsligi asosida 24-mavzu:

www.arxiv.uz U o'zi ham o'lishi mumkinligini o'ylamasdi. U o'ldirishni... hayvonlarni, parrandalarni, xullas, Olatog'da ov qilishga arzirli o'lja borki, u qo'liga miltiqni olishi bilan o'zi anglamagan holda, ulardan nimanidir otish - o'ldirishni o'ylardi. Ba'zan, masalan, kiyik oviga ketayotgan bo'lsa, yo'lida duch kelgan kaklik, chillarni ham ayamasdi. Zag'izg'on-u cho'pon aldag'ich qushi uchrasa ham tirik qo'ymasdi. Mabodo ovdan qo'li quruq qaytsa - bunday voqea juda kam bo'lardi - u bamisoli otasi o'lgandek aza tutar, qovog'i ochilmas, shunda xotini ham ko'ziga yomon ko'rinib, bechora biron-bir yetishmovchilikdan zorlansa, u: « Jonga tegding-ku sen ham! » deya miltiqni qo'lga olardi...

www.arxiv.uz U odam otmagan, biroq undan ko'plar qo'rqishardi, uni yolg'iz uchratganda xushomad qilishar, gavjum joylarda unga yaltoqlanib ovi baror olib turganmi ekanini so'rashardi. Omon sovuqqonlik bilan qisqa javoblar berardi. Uning otasi Rahmon polvon qirq yoshida ham kurash-da yiqilmagan, keyin bir o'rta yashar o'rtacha polvon bir qoqmada yiqitib qo'yganida - dardi shunchalikki, omborga bo'yra to'shab, ustidan suv sepib, unga bag'rini berib yota-yota oldin yo'talni orttirib, keyin qon qusa-qusa o'lib ketgandi.

www.arxiv.uz U kishi Omonga o'n uch yasharligida, «indamas» miltiq - melkokolibr miltig'i olib bergan, Omon birotar ov miltig'ida emas, shunda qush otishni o'rgangan, shu tariqa o'tkir mergan bo'lib yetishgan edi: u bolalikdan yowoyi qush-u yowoyi hayvonlar otish va yeyish uchun yaratilgan deb o'ylar, har qanday ovchida ham ma'lum bir yoshda paydo bo'ladigan rahmdillik unda hamon uyg'onmas, chamasi, uning yuragi ham baquwat ko'kragidek qattiq ediki, buning sababini ehtimol uning otasiga xos jihatlardan izlash mumkin. ...U harbiydan qaytgan yili otasi qazo qilib, Omon uning ishini oldi: qishloqchaga tutash sakkiz gektar o'rikzor bo'lib, otasi Rahmon polvon unga qorovul, ayni chog'da unga bog'bon ham edi.

www.arxiv.uz Ikki yildan keyin onasi uni uylantirdi. Onani ham tuproqqa topshirgan yili o'g'il ko'rdi. O'g'li to'qqizga qadam bosganda... ...Omon bir kuni ovdan quruq qaytdi: Zovboshida bir qobon, bir megajin va o'ntacha churpani kamarga qamab chiqishini kutib yotgan edi, tepada geologlarning verto-lyoti pay do bo'ldi-da, naq kamar ustiga pasayib shunday shovqin ko'tardi, shamoli joni qattiq archalarni ham tit-ratdiki, qamaldagi cho'chqalar sel bosganday vahimada chiqib, xuddi Omon pisib turgan archa tagiga o'zlarini urdi. Omon kalovlanib, archa orqasiga o'ta oldi, xolos. Cho'chqalar odamning beliga uradigan miyazorga oralab, ilonizi yo'l qoldirib ketipti. Omon birinchi marta o'zini o'q bo'shatishdan tiydi: bunday paytda o'q qobonga tegadimi, bolasiga tegadimi - bo'ldi, qobon burila solib, ovchiga hu-jum qiladi.

www.arxiv.uz Omonning ta'bi xira bo'lib, qishloqqa qaytgandi. Xotini sigir sog'dirmayotganidan koyinib edi, Omon o'zi xurmani olib, sigir tagida cho'nqaydi. Endi yelinni ushlaganini biladi, sigir bir qimtindi: oyog'i ko'zani urib, chil-chil qildi. Omon o'rnidan turib chetga chiqdi. So'ng xotirjam kavshanayotgan hayvonga birpas qarab turdida, pichanga sanchib qo'yilgan panshaxani olib, sigirning beliga ikki tushirdi. Jonivor og'ir mo'rab yuborib, yotib qoldi: dir-dir titraydi. - Voy, inakni o'ldirdingiz-e, beshafqat! - deb yig'lab yubordi xotini. ...Qishloqda Omon sira kutmagan voqea sodir bo'la boshladi: qo'shnilar birin-ketin janubga - Bandixon cho'li-ga ko'chib keta berishdi: cho'lquvar bo'lib... Omon ular-ni gangib kuzatar, bu qishloqni, shimoldagi Olatog'ni va unda bor archazorlar-u hayvon-parrandalarni tashlab cho'lga - pashsha qaynagan qiziriq cho'lga tushib ketayot-ganlarini aqliga sig'dirolmasdi...

www.arxiv.uz Qovunni ko'rib qovun rang olgani shumi — hade-may qishloq bo'shab qoldi. Bu endi qishloq emas, satti chordevor edi: tomlari buzilgan, yog'och to'sinlari ham olib ketilgan. Tez orada u yerda kalamush va sichqonlar ko'paydi. Keyin esa ularning kushandalari boyqushlar ko'paydi: ba'zisi kunduz kunlari ham devor kemtiklarida hurpayib o'tirar edi. Omon negadir bularni sira otmas, aksincha, ularni uzoq- uzoq tomosha qilishni yaxshi ko'rar, ba'zan kechalari tash- qariga chiqib boyqush sayrashini eshitganda - yurak seskanishi qayda! - parishonxotir bo'lib tek qolardi. Shunda u bu tun qushlarining mungli hamda nimasi bilandir tunga o'xshab ketadigan unlariga allaqanday singishar, go'yo o'zi ham shu tunga, shu mungli unga, boyqushga aylanib qolardi.

www.arxiv.uz Uyda xotinning g'ishing-g'ishingi ko'paygan edi. Yovvoyi odamlarga o'xshaymiz... Siz ketganda, kun duz kuniyam qo'rqaman bu yerda... Yosh bola bir o'zi markazga qatnaydi. Hademay qish kiradi... Men hech qayoqqa bormayman... Men ham shuning yoshida qatnar edim markazga...- deb qo'yardi Omon. Bir kecha boyoqish juda zorlandi: Shamollapti o'g'lingiz. Ichiray desam, sut yo'q, to-mog'iga malham bo'lardi. Tog'dagi juvanalaringiz inak bo'lguncha kosamiz oqarmas ekan... Xotin, chidasang - shu, chidamasang jo'na! - dedi Omon. Xotin bir muddat boshini xam qilib turdida: Mayli. Taloq qilsangiz...- dedi.

www.arxiv.uz Bor. Taloqsan, uch taloq! - So'ng ayvonga chiqib bir-pas turdi- da, qaytib kirib, o'g'liga: - Sen qol... Anaviday miltiq olib beraman, - dedi. Menga miltiq kerak emas, - dedi bola. Bo'lmasam, sengayam katta yo'l! Ertasi Omon tajang holda ovga ketdi. Yoz edi. Pishiqchilik. Har qanday shafqatsiz ovchi ham bunday paytda toqqa chiqib, endi jo'jasini uchirma qilayotgan kaklikka yoki bolalari mushtdek bo'lgan quyonga o'q uzmaydi: ularning ham tirik jon, zurriyot qoldirishga huquqli ekanini his etishmi bunga sabab, balki ne bir sirli tuyg'u ularning ham inson qavmiga yaqin ekanini sezdiradimi...

www.arxiv.uz Omon ovchi shu ketishda katta bir burgutni ham otib, so'ng uni xo'p tomosha qilib, keyin uning xuddi besh yashar bolaning panjalaridek oq-sariq, biqqi barmoqli oyoqlarini kesib olib, uyga qaytib kelganda bari jihoz o'z o'rnida, faqat xotin bilan bola yo'q edi. «Enam ham otamdan chiqib ketgan edi bir-ikki marta. Keyin qaytib kelib edi. Bular ham keladi hali...» — deb o'yladi u va g'ashlanib esladi: o'shanda u har gal ota-si yonida qolar edi. Kiyik ovlarga chiqqanda to'rt-besh kunlab kimsasiz kamarlarda yotib, pistirmalarda tunab, yolg'izlikka mutlaqo o'rganib ketgan Omon mergan xotinsiz uyiga ham ko'nikdi. Boladan uning ko'ngli xotirjam edi...

www.arxiv.uz Omon mergan tunda: o'rmonda, tog'da hech narsadan qo'rqmagani kabi jin-ajina degan narsalarga ham ishon-mas, shu ma'noda « qon tutadi », « gunoh », « ko'z tegadi » degan gaplarning ham uning uchun ma'nosi yo'q edi. Masalan, qadimdan qolgan gap bor: ovchi kiyikdan bitta otishi kerak. Aks holda, bir falokat yuz berishi mumkin emish. Omon bu gapga ham panja orasidan qarardi. Chunki bu gap — qadim-qadimdan kiyiklarni asrab qolish, ularni qirib yubormaslik uchun diniy tus berib aytilgan, deb o'ylardi.

www.arxiv.uz ...Omon « indamas »ni zanglatmaslik uchun o'rikzorga oraladi. Bitta zag'izg'on otdi. So'ng uni olvolish, tog'da tulki ko'rgan yerlariga qo'yib poylashni o'yladiyu, buni o'ziga ep ko'rmadi. Otilgan zag'ig'on otvorildi... U kiyik oviga jo'nadi. Uy orqasiga o'tganda bo'ri izini ko'rdi. Iz naridagi choldevorlar tomon ketgan, qorda baayni bitta bo'ri yurgandek edi. Biroq, Omon bitta emas, kamida ikkita bo'ri yurganini izning kattaligidan bildi: odatda, bo'rilar ovga chiqqanda, bir-birining izini bosib yurishadi. Omon jilmayib qo'ydi. Ertalab ovchiga bo'ri uchrasa, ovi baror oladi, deydilar. Shuni eslagan edi. Keyin, bu udumning aksini qilishni istab, qishloqni chetlab o'tib ketdi.

www.arxiv.uz Qor qalin va yumshoq edi. Omon mergan mahsi us-tidan choriq kiyib olgan, oyog'i yengil, qorga botmasdi. U Olatog'ning ilk cho'qqilaridan biriga yetguncha havo ochilib, kun chiqdi: ayni kaklik ovlaydigan payt bu. Kun sovuq emaski, kakliklar kamarlardan chiqmasa. Tuman ham yo'qki, uni ko'rish qiyin bo'lsa. Omon mergan Olatog'ning o'zi toshini sanagan so'qmoqlaridan biriga tushganida, yuqoridagi cho'qqilardan qor ko'chdi. Guvullagan tovush tingach, jarlikdan oq to'zon ko'tarildi. Shunda qarshisida bir kiyik o'ynoqlab chiqdiku!

www.arxiv.uz Omon uning qoq manglayini nishonga olib otdi. Jonivor tepaga bir sakrab, pastga qulab ketdi. Shunda... uning o'rnida yana bir kiyik paydo bo'ldi. Omon miltiqni o'qlay solib, uni ham otdi. U ham tepaga bir talpinib, quyiga uchdi. Keyin esa, shoxi gajak bir arxar ko'rindi. Omon miltiqqa o'q joylar ekan, allanechuk shoshar edi. Arxarning ham ajali yetgandek qochmasdan quyiga qarab turib qoldi. Omon uni ham otdi... Keyin, ancha kutib yotdi. Boshqa jonzot ko'rinmadi. O'z-o'zidan ma'lum: bu kiyiklar ko'chkidan vahimaga tushib qochgan, orqasidan bo'ri-mo'rining quvgan bo'lishi ham ehtimol. Aks holda, o'zini o'qqa tutib bermasdi bular.

www.arxiv.uz Omon otishga... shunchalik berilgandiki, kiyiklarning qayerga yiqilib tushayotgani haqida ham o'ylamasdi: yana otgisi, jonivorning sakrab tushib ketishini tomosha qilgisi kelardi. Nihoyat, u iz tushmagan so'qmoqdan qoplondek yengil yurib borarkan, ular yiqilgan joy suv urib ketgan arna ekani, kiyiklar u yerda bo'lmasa, etakka uchib ketganlarini tusmolladi. Borib qarasaki, uchovi ham shu yerda, ostin-ustun bo'lib, qonga belanib, hamon tipirchilab yotishibdi.

O'xshashlar

Omon Matjon 9 -sinf

Kuntug'mish 8 -sinf

Lutfiy 8 -sinf

Nodira 8 -sinf

Oybek 8 -sinf