Маросим фольклори - Лингвистика - Презентации

Маросим фольклори

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

215.5 KB

Маросим фольклори РЕЖА: 1.Маросимнинг инсон ҳаётидаги ўрни 2. Ўзбек халқ маросимларининг турлари, 3. Мавсумий маросимларнинг етакчи хусусиятлари, 4. Оилавий-маиший маросимлар фольклори, 5.Сўзнинг сеҳр-жоду қудратига асосланган маросимлар фольклори, 6. Халқ байрам ва ҳайитларининг инсон маънавиятини юксалтиришдаги ўрни. www.arxiv.uz

Адабиётлар: 1. И.Имомов, Т.Мирзаев, Б.Саримсо қ ов, О.Сафаров, Ўзбек хал қ о ғ заки поэтик ижоди, Т.: «Ў қ итувчи», 1990. 2. Б.Саримсо қ ов, Ўзбек маросим фольклори, Т.: «Фан», 1986. 3. Ма ҳ муд Саттор, Ўзбек удумлари, Т.: «Фан», 1993. 4. И.Жабборов, Ўзбек хал қ этнографияси, Т.: «Ў қ итувчи», 1994. 5. О.Мадаев, Т.Собитова, Хал қ о ғ заки поэтик ижоди, Т.: «Шар қ », 2001. 6. Ўзбек хал қ ижоди. Кўп томлик. О қ олма, қ изил олма. Ўзбек хал қ қ ўши қ лари, Т.: Ғ . Ғ улом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1972. 7. Машарипова З. Ўзбек халқ оғзаки ижоди. Т.: 2008 www.arxiv.uz

Инсонга саломатлик тилаш, унинг турмушида тўкин-сочинлик, кундалик ҳаётида омад келтириш, ҳаётидаги муҳим нуқталарини қайд қилиш мақсадида ўтказиладиган, халқ орасида қат ъ ий анъанага кириб қолган ҳатти- ҳаракатлар маросим дейилади. Маросимни ўтказиш пайтида ижро этиладиган қўшиқ ва айтимлар,ўқиладиган афсун ва дуолар маросим фольклорини ташкил этади. www.arxiv.uz

Мавсумий маросимлар фольклори Оилавий–маиший маросимлар фольклори www.arxiv.uz

Мавсумий маросимлар фольклори 1. Ба ҳ ор мавсуми билан бо ғ ли қ маросимлар 2 Ёзги маросимлар фольклори 3. Кузги маросимлар фольклоридан 4. Қ ишки мавсум б илан боғлиқ маросимлар фольклори www.arxiv.uz

Ба ҳ ор мавсуми билан бо ғ ли қ маросимлар А)«Лой тутиш» маросими бахорда сув йўлларини очиш, ари қ ва зовурларни тозалаш ишлари билан боғлиқ . Унда айтилган топишмоқ: Ҳожакам ҳажга кетди, Билмадим кужо кетди. Ўн икки жумурт қ адан қ ир қ саккиз жўжа кетди. www.arxiv.uz

Б) «Шох мойлар» маросими одатда далага қ ўш чиқариш пайтида ўтказилган . www.arxiv.uz

В) «Суст хотин» маросими. Ёмғир чақириш маросими. Ҳосиллар мўл бўлсин, суст хотин, Де ҳқ оннинг уйи тўлсин, суст хотин. Ём ғ ирларни ё ғ диргин, суст хотин, Ёмоннинг уйи куйсин, суст хотин... www.arxiv.uz

“ Чой момо ” маросими. Шамол тўхтатиш маросими. Чой момо, Чой момо, Чой момоси ўлибди. Ў ғ ли етим қолибди, Боса-боса беринглар. Босилиб қолсин бу шамол, Уга-уга беринглар. Угилиб қолсин бу шамол, Обло-ҳу, Обло-ҳу. www.arxiv.uz

Кузги маросимлар фольклори А) «Обло барака» маросими бу ғ дой ўрими билан бо ғ ли қ . Халқ орасида охирги тутам бу ғ дой «она бу ғ дой» деб юритилиб, ўро қ чилардан қ айси бири ана шу тутамга етиб олса, «еттим-еттим, обло барака берсин», деб уни ўриб олган. Охирги тутам она бу ғ дой эса ба ҳ ор фаслигача са қ ланиб, уру ғ ли қ донга қ ўшиб яна ерга сепилган. www.arxiv.uz

Б) Шамол ча қ ириш маросими. Хирмонда янчилган донни сомонидан ажратиб олиш ва қ тида шамол зарур бўлган ва кишилар шамол ҳомийсига илтижо қ илиб, шамол ча қ ириш маросимини ўтказганлар. Маросим пайтида қ уйидаги қ ўши қ ижро этилган: Ҳайдар, ота-онанг ўлибди, Моли сенга қолибди. Боланг сувга о қ ибди, Шамолингни қ ўйвор. www.arxiv.uz

А) Гап-гаштак маросими. Эркаклар томонидан маҳалладаги чойхонада ёки хонадонларда ўтказилган. Унинг оқсоқоли ва ёрдамчиси бўлган. www.arxiv.uz

Б) Яс-юсун маросими. Кўчманчи чорвадорлар ўртасида қимизхўрлик маросими сифатида юзага келган. Маъноси даврада ўтириш қоидалари демакдир. Маросимга Раис, унинг ўнг ва чап ўринбосарлари раҳбарлик қилган. Шунингдек эшик оғаси (шерда ўтадиган уй хўжайини), бий ва унинг ўринбосарлари буйрукларини бажарувчи ясовул ва косагул (Соқий) ҳам муҳим вазифаларни бажаришган. www.arxiv.uz

Тўй маросими Мотам маросими Сўзнинг сеҳр - жоду қудратига асосланувчи маросимлар www.arxiv.uz

1.Тўй маросимлари фольклори а) Бешик тўйлари. Янги ту ғ илган ча қ ало қ ни турли инсу- жинслардан муҳофаза қ илиш, ёмон кўзлардан са қ лаш, фарзанднинг дунёга келганига шукроналар билдириш ма қ садида амалга оширилади. Қ оч- қ оч бабаси, Келди бешикнинг эгаси, Ота-онанг гапиришса, Қ ич қ иришса яна қ ўр қ ма, Олапар ит аккилласа, Сен яна қ ўр қ иб юрма! ва ҳ оказо . www.arxiv.uz

Б) Хатна (суннат) тўйлари. Тўй бир неча қ исмдан иборат бўлиб, ма ҳ алладаги қариялар иштирокида худойи қ илиш, бола хатна бўладиган хонани жиҳозлаш, қ ариндош-уру ғ лар учун базм ташкил қ илиш ва юртга ош бериш шулар жумласидандир. Байт: Бир чилим тамоки деб Кирдим қаландар боѓига. На қ орат: Ҳа - ҳа, ҳо, ҳа - ҳа, Ҳа - ҳа, ҳо, ҳа - ҳа, Байт: Бир қ изил гулни узиб, Қолдим қ иёмат до ғ ига. На қ орат: Ҳа - ҳа, ҳо, ҳа - ҳа, Ҳа - ҳа, ҳо, ҳа - ҳа, www.arxiv.uz

В) Нико ҳ тўйлари турли вилоятларда турлича шаклларда ўзига хос анъана ва удумлар асосида ўтказилади. Аммо турли ҳ удудларда яшашидан қ атъий назар ўзбек хал қ и орасида совчи, фоти ҳ а тўйи, ёр-ёр айтиш, келин салом каби расм-русум ва анъаналар са қ ланган.. www.arxiv.uz

2. Мотам маросими фольклори. Иккига б ў линади: 1. Йи ғ и-й ўқ ловлар . 2. Мотам ёр- ёрлари Мотам инсон ҳ аётининг интихосини қ айд этувчи қ ай ғ ули маросимдир. Туркий хал қ ларда мотам маросими жуда қ адим тарихга эга. Ма ҳ муд Қ ош ғ арийнинг «Девону лу ғ отит турк» асари ор қ али етиб келган Алп Эртўнга ҳ а қ идаги мотам қ ўши қ лари бунинг ёр қ ин намунасидир. Маросимда айтиладиган қў ши қ лардан айрим намуналар: Айтмай десам бўлмайди, До ғ ингиз ўти қ ўймайди. Ишонган бо ғ им, вой отам, Суянган то ғ им, вой отам. www.arxiv.uz

3. Сўзнинг сеҳр-жоду қудратига асосланувчи маросимлар Бадик. Киши баданига сувчечакккк, қизилча, э шакеми тошганда ўтказиладиган маросим ва ўқиладиган афсун тури. Кинна. Суқ, хасад, кек, ҳусумат маъноларини англатувчи кин сўзидан олинган. Аждодларимиз тасаввурларига кўра кинна баҳил, ҳасадчи кишилар кўзидан киради деб қаралган. Кинна кишининг ҳусни-жамоли, кийими, овқатига к ириши мумкин деб қаралган. www.arxiv.uz

Наврўз байрами Ўрта Осиёда жуда қ адим замонлардан бери нишонланиб келган. Улу ғ алломалар Ма ҳ муд Қ ош ғ арий, Абу Райҳон Беруний, Умар Хайёмлар Наврўз байрами билан бо ғ ли қ турли ирим, урф- одат ва маросимлар тў ғ рисида қ имматли маълумотларни ёзиб қолдирганлар www.arxiv.uz

Ҳайитлар қ адимий диний байрам бўлиб, уларнинг икки хили мавжуд Биринчиси - Қ урбон ҳайити, Катта ҳайит деб аталади. Унинг олдидан , икки кун қ олганда, арафа кунлари нишонланади. Ёл ғ он арафа, бир кун қ олганда чин арафа, учинчи кун эса ҳайит байрами нишонланади. Кичик ҳайит бу Рўзаи моҳи рамазон деб аталиб, одатда, рўза ойи якунида ўтказиладиган ҳайитдир. www.arxiv.uz

Мавзу юзасидан саволлар 1. Маросим деб нимага айтилади? 2. Маросимларнинг қ андай турлари мавжуд? 3. Мавсумий маросимларга қ андай маросимлар киради? 4. Сизнинг қ ишло ғ ингизда мавсум билан бо ғ ли қ қ андай маросимлар саќланиб қ олган? 5. «Суст хотин» ва «Чой момо» маросимларининг ўзига хос хусусиятларини изо ҳ ланг. 6. Оилавий-маиший маросимларнинг қ андай турлари бор? 7. Сиз яшайдиган ҳ удудда ўтказиладиган оилавий-маиший маросимларнинг ўзига хослиги нимада? 8. Наврўз байрами билан бо ғ ли қ миллий аъаналар ҳ а қ ида тушунча беринг. 9. Байрам ва ҳ айитларнинг ижтимоий-сиёсий а ҳ амияти нимада? www.arxiv.uz

Похожие

Энг қадимги даврлар фольклори

Ўзбек фольклорининг жанрлар тизими

Ўзбек халқ қўшиқлари

Халқ олқишлари ва қарғишлари

Топишмоқлар