Duduqlanish 2 - Лингвистика - Презентации

Duduqlanish 2

Загружено в:

01.03.2024

Скачано:

0

Размер:

907.0283203125 KB

Mavzu:Duduqlanish

Reja: 1. Duduqlanish haqida tushuncha. 2. Duduqlanishning kelib chiqish sabablari. 3. Duduqlanishning turlari. 4. Dududlanishni korreksiyalash va oldini olish.

Duduqlanish - bu nutq apparati muskullarining tortishish natijasida nutqning sur’at-ohangining buzilishidir. Duduqlanishni boshqacha logonevroz deb ham atashadi.

Har qanday nuqsonning paydo bo’lishiga turli sabablar mavjud bo’ladi. Duduqlanishga olib keluvchi bir qator sabablar bor. Duduqlanish sabablari hozirgi vaqtda ikki guruhga bo’linadi: moyillik sababi va keltirib chiqaruvchi sabablar.

Moyillik sabablariga ko’ra quyidagilar kiradi: • Ota-onalarning nevropatik kasallanishi; • duduqlanuvchining o’zidagi nevropatik xususiyatlar; • nasliy buzilish; • bosh miyaninig turli davrlardagi rivojlanishida ko’plab salbiy omilar ta’sirida shikastlanishi.

Keltirib chiqaruvchi sabablar guruhida anotomik –fiziologik, ruhiy va ijyimoiy sabablarni ajratib ko’rsatishimiz mumkin.

Anatomik –fiziologik sabablar • ensefamitik oqibatlari bo’lgan jismoniy kasalliklar, jarohatlar, miyaning organik buzilishi, zaharlanishi va markaziy nutq apparatini zaiflashtiruvchi boshqa kasalliklar natijasida nerv sistemasining tamoman izdan chiqishi yoki o’ta charchashi, qizamiq, gijjalar, burun, halqum, hiqildoq kasalliklari, dislaliya, dizartriyaning va nutq to’liq rivojlanmaganligi hollaridagi tovush talaffuzi apparatining mukammal rivojlanmaganligi.

Ruhiy va sotsial sabablar: qisqa muddatli bir lahzalik ruhiy shikast,uzoq vaqt ta’sir ko’rsatadigan ruhiy shikast, umumiy g’ov bo’luvchi ziddiyatli vaziyatlar ko’rinishidagi uzoq muddatli salbiy hissiyotlar, ruhan juda og’ir ezilish, o’tkir samarasiz ta’sirni keltirib chiqaradigan kuchli, iztiroblar, nutqning bolalikda noto’gri shakllanishi, zo’riqtirish, poliglossiya, erta yoshda birdaniga qandaydir turli xil tillarni bilish odatda qandaydir bir tildagi duduqlanishni keltirib chiqaradi.

Xastalangan kishi o’zining kasallik alomatlariga qanchalik ko’p e’tibor bersa, u shunchalik zo’rayib boraveradi. Natijada shunday og’ir ahvol paydo bo’ladiki, bemor undan sira qutula olmaydi, kasallik alomati uning e’tiborini chulg’ab oladi, buning oqibatida alomatlar yanada rivrivojlanadi va bemorning e’tiborini o’ziga qaratadi.

Duduqlanish muammolari bilan shug’ullanuvchi tadqiqotchilar nuqsonga e’tiborni jalb etish tushunchasi borasida turlicha qarashlarni keltiradilar: diqqat e’tiborning alohida xususiyati, nuqsonni idrok etish, u haqida tasavvurga ega bo’lish, unga nisbatan hissiyotli munosabatda bo’lish kabilar.

Duduqlanish uchta darajaga ajraladi. • Yengil duduqlanish – kishi asabiylashgan holatida yoki gapirayotganda duduqlanadi. • O’rta darajadagi duduqlanish – kishi tinch, odatdagi vaziyatda oson gapiradi, kam duduqlanadi, his-hayajonli damlarda kuchli duduqlanish yuz beradi. • O’gir duduqlanish – kishi butun nutqi davomida, doimiy chalg’ituvchi harakatlar qilishi bilan duduqlanadi.

Duduqlanish davom etishiga ko’ra quyidagi turlarga ajraladi: • Doimiy • To’lqinsimon duduqlanish • Qaytalanuvchi

Doimiy – duduqlanish paydo bo’lgach turli nutq shakllari va vaziyatlarida bevosita namoyon bo’ladi. To’lqinsimon duduqlanish- duduqlanish goh kamayadi, goh kuchayadi, lekin butunlay yo’qolmaydi.

Qaytalanuvchi – duduqlanish yo’qolib, yana paydo bo’ladi, ya’ni qaytalanish yuzaga keladi, uzoq muddatli erkin tutulishsiz nutqdan so’ng qayta paydo bo’ladi.

Duduqlangan bolaning yuz mimikadagi tiklar, qo’lidagi termor, tirnog’ini tishlashi, sochini o’ynayverishi, qichinishi kabi o’rganib qolgan yomon odatlari ham birga kelishi mumkin.Bu bolalarda uyquning yo’qolishi, qo’rqinchli tushlar ko’rishi, jahldorlik, ishtahaning yo’qligi, ko’p yig’lash kabi ruhiy holatlari ham bo’ladi. Ba’zi bolalar o’rtoqlariga, oiladagi yaqinlariga taqlid qilib duduqlanadilar.

• Nutq akti jarayonidagi muskul tortishish 3 xil bo’ladi: klonik, tonik, aralash. Klonik duduqlanishda so’z,bog’in va ohanglarni takroriy shakllanishi kuzatiladi. Tonik duduqlanish tovush chiqarish to’xtashi bemor boshqa tovushni artikulatsiya qilishga o’tishga imkon bermaydi.

Duduqlanishning nevrotik va nevrozga o’xshash shakli mavjud. Nevrotik duduqlanish sog’lom bolalarda stress va nevroz natijasida paydo bo’ladi. Nevrozga o’xshash duduqlanish asab tizimi kasalliklariga chalingan bolalarga xosdir (ham tug’ma, ham orttirilgan,masalan bolalar serebral falajligi).

Duduqlanishni davolashda nevropatolog, psixonevrolog, psixoterapevt, psixolog va logoped hamkorlikda ish olib borsa yaxshi natijalarga erishiladi.

Logopedik mashg’ulotlarda sistemalilik va izchillik tamoyillari

Mustaqil nutqning rivojlanganlik darajasiga qarab, nutqning murakkablashib boruvchi bir nechta bosqichini ajratish mumkin: • 1.Uyg’unlashgan nutq- duduqlanuvchining logoped bilan birgalikda yoki logopeddan so’ng jumlalarni takrorlashi. • 2.Aks ettirilgan nutq - duduqlanuvchining logopedning ketidan jumlalarni qaytarishi.

• 3.Keyingi duduqlanuvchilar uchun murakkabroq hisonlanadigan nutq shakli – savollarga javob berishdir. Bu bosqichda ish avval sodda , oddiy savollarga javob berish ustida ish olib boriladi. • 4.So’zlab berish- bu boqsich nutq jarayonini yanada murakkablashtiradi. Ya’ni bunda duduqlanuvchi bir, ikki jumla bilan chegaralanib qolmay, balki so’zlab berishda undan ko’proq jumlalarni foydalanishga to’g’ri keladi.

• 5.Hikoya, sayl, ekskussiyalar, rasmlar, mavzu bo’yicha olingan taassurotlarni mustaqil gapirib berish. • 6. Mustaqil nutq – duduqlanuvchilar uchun murakkab nutq shakli. Bu nutq tabiiy sharoitda atrofdagilar bilan erkin munosabatga kirishishi- savollar, iltimos, murojaat, fikr almashish , istak bildirish va hokazolarda namoyon bo’ladi

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

Morfemika 2

Hol 2

Leksikologiya 2

Sifat turkumi 2

So’z birikmasi 2