logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Медицина
  4. Kamqonlik turlari va sabablari. Kamqonliklar rivojlanishining biokimyoviy mexanizmlari. Leykotsitlar metabolizmi xususiyatlari

Kamqonlik turlari va sabablari. Kamqonliklar rivojlanishining biokimyoviy mexanizmlari. Leykotsitlar metabolizmi xususiyatlari

Загружено в:

25.04.2025

Скачано:

0

Размер:

11989.583007812 KB
Скачать
Kamqonlik turlari va sabablari. Kamqonliklar rivojlanishining biokimyoviy mexanizmlari. Leykotsitlar metabolizmi xususiyatlari 1) Kamqonlik turlari va ularning sabablari 2) Kamqonliklar rivojlanishining biokimyoviy mexanizmlari 3) Leykotsitlar metabolizmi xususiyatlari. REJA:  Kamqonlik yoki anemiya - qizil qon tanachalari soni me&#39;yordan kam bo&#39;lganligi, gemoglobin miqdorining kamayishi yoki gemoglobin anomaliyalari tufayli qonning kislorod tashish qobiliyatining pasayishi bilan bog&#39;liq qon kasalligi. Bu ism qadimgi yunoncha ἀn- (an-) &#39;emas&#39; va aἷma (haima) &#39;qon&#39; so&#39;zlaridan olingan. Anemiya asta- sekin paydo bo&#39;lganda, charchoq, zaiflik, nafas qisilishi, bosh og&#39;rig&#39;i va jismoniy mashqlar qilish qobiliyatining pasayishi kabi alomatlar ko&#39;pincha noaniq bo&#39;ladi.Anemiya o&#39;tkir bo&#39;lsa, alomatlar chalkashlik, hushidan ketayotgandek his qilish, ongni yo&#39;qotish va tashnalikning kuchayishini o&#39;z ichiga olishi mumkin.Odamning rangi oqarib ketishidan oldin anemiya sezilarli bo&#39;lishi kerak..  . Asosiy sababga qarab qo&#39;shimcha alomatlar paydo bo&#39;lishi mumkin. Operatsiyadan oldingi anemiya operatsiyadan keyin qon quyish zarurati xavfini oshirishi mumkin.Anemiya vaqtinchalik yoki uzoq muddatli bo&#39;lishi mumkin va engildan og&#39;irgacha bo&#39;lishi mumkin. Anemiya qon yo&#39;qotishi, qizil qon tanachalari ishlab chiqarilishining kamayishi va qizil qon tanachalari parchalanishining kuchayishi natijasida yuzaga kelishi mumkin. Qon ketishining sabablari orasida oshqozon yoki ichakning yallig&#39;lanishi natijasida qon ketishi, jarrohlikdan qon ketishi, jiddiy shikastlanish yoki qon topshirish kiradi.Ishlab chiqarishning kamayishiga temir tanqisligi, vitamin B12 etishmovchiligi, talassemiya va bir qator suyak iligi o&#39;smalari kiradi. Buzilishning kuchayishi sabablari orasida o&#39;roqsimon hujayrali anemiya, bezgak kabi infektsiyalar va ba&#39;zi otoimmün kasalliklar kabi genetik kasalliklar kiradi.  Anemiyani qizil qon tanachalari hajmiga va har bir hujayradagi gemoglobin miqdoriga qarab ham tasniflash mumkin.Agar hujayralar kichik bo&#39;lsa, u mikrositik anemiya deb ataladi; agar ular katta bo&#39;lsa, bu makrositik anemiya deb ataladi; va agar ular normal o&#39;lchamda bo&#39;lsa, bu normositar anemiya deb ataladi. Erkaklarda anemiya tashxisi 130 dan 140 g / L (13 dan 14 g / dL) past bo&#39;lgan gemoglobinga asoslanadi; ayollarda 120-130 g/L (12-13 g/dL) dan kam. Keyin sababni aniqlash uchun qo&#39;shimcha tekshiruv talab qilinadi.  Kattalardagi kamqonlik og‘irligiga ko‘ra engil (110 g/l dan normalgacha), o‘rtacha (80 g/l dan 110 g/l gacha) va og‘ir anemiyaga (80 g/l dan kam) bo‘linadi. Homiladorlik va bolalarda turli qiymatlar qo&#39;llaniladi.  Aplastik anemiya barcha turdagi qon hujayralariga ta&#39;sir qiladi. Fankoni anemiyasi aplastik anemiya va boshqa turli anomaliyalarni o&#39;z ichiga olgan irsiy kasallik yoki nuqsondir.Eritropoetin gormonining etarli darajada ishlab chiqarilmasligi tufayli buyrak etishmovchiligi anemiyasiEndokrin kasallik anemiyasi Eritroblastlarning proliferatsiyasi va etukligining buzilishiZararli anemiya B12 vitaminining so&#39;rilishining buzilishiga bog&#39;liq bo&#39;lgan vitamin B12 etishmovchiligi tufayli megaloblastik anemiya shaklidir. Ratsionda B12 etishmasligi zararli bo&#39;lmagan megaloblastik anemiyaga olib keladi.Folat tanqisligi kamqonligi vitamin B12 kabi, megaloblastik anemiyani keltirib chiqaradi  .Erta tug&#39;ilganlar anemiyasi, gematokrit darajasining pasayishiga eritropoetin reaktsiyasining pasayishi, laboratoriya tekshiruvlari natijasida qon yo&#39;qotish bilan birga, odatda ikki-olti haftalik erta tug&#39;ilgan chaqaloqlarda uchraydi.Temir tanqisligi kamqonligi, natijada gem sintezining etishmasligi Globin sintezining etishmasligiga olib keladigan talassemiya Effektiv bo&#39;lmagan eritropoezni keltirib chiqaradigan konjenital diseritropoetik anemiyalarBuyrak etishmovchiligi anemiyasi (shuningdek, ildiz hujayra disfunktsiyasini keltirib chiqaradi)RBC ishlab chiqarishni buzishning boshqa mexanizmlariMiyeloftizik anemiya yoki miyeloftiz - suyak iligining boshqa materiallar, masalan, xatarli o&#39;smalar, fibroz yoki granulomalar bilan almashtirilishi natijasida yuzaga keladigan anemiyaning og&#39;ir turi.  Temir tanqisligi kamqonligi oziq-ovqat bilan etarli darajada iste&#39;mol qilinmasligi yoki temirning tananing ehtiyojlarini qondirish uchun so&#39;rilmasligi bilan bog&#39;liq. Chaqaloqlar, chaqaloqlar va homilador ayollarning ehtiyojlari o&#39;rtacha darajadan yuqori. Oshqozon-ichak trakti bilan bog&#39;liq muammolar, tez-tez qon topshirish yoki og&#39;ir hayz ko&#39;rish tufayli qon yo&#39;qotishlarni qoplash uchun temirni ko&#39;paytirish kerak. Temir gemoglobinning ajralmas qismidir va past temir miqdori gemoglobinning qizil qon tanachalariga qo&#39;shilishining pasayishiga olib keladi. Qo&#39;shma Shtatlarda tug&#39;ish yoshidagi barcha ayollarning 12 foizida temir tanqisligi bor, kattalar erkaklarning atigi 2 foizi. Afro-amerikalik va meksikalik amerikalik ayollar orasida kasallanish 20% ni tashkil qiladi.Hindistonda u hatto 50% dan ham ko&#39;proqdir. Tadqiqotlar kamqonliksiz temir tanqisligini maktabdagi o‘zlashtirishning yomonligi va o‘smir qizlarning IQ darajasining pastligi bilan bog‘ladi, garchi bu ijtimoiy-iqtisodiy omillar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.Temir tanqisligi butun dunyoda eng keng tarqalgan tanqislik holatidir. Ba&#39;zida lablarning burchak (burchak) bo&#39;limlarining g&#39;ayritabiiy yoriqlari (burchakli stomatit) sabab bo&#39;ladi.  Qo&#39;shma Shtatlarda temir tanqisligining eng keng tarqalgan sababi qon ketish yoki qon yo&#39;qotishdir, odatda oshqozon-ichak traktidan. Qon ketishining lezyonlarini aniqlash uchun najasda yashirin qon tekshiruvi, yuqori endoskopiya va pastki endoskopiya o&#39;tkazilishi kerak. Keksa erkaklar va ayollarda oshqozon-ichak traktidan qon ketishi yo&#39;g&#39;on ichak poliplari yoki kolorektal saraton tufayli yuzaga kelishi ehtimoli yuqori.Butun dunyoda temir tanqisligi kamqonligining eng keng tarqalgan sababi parazitar infestatsiyadir (ankilitli qurtlar, amebiazlar, shistosomiazlar va qamchi qurtlar).Mentzer indeksi (qizil qon hujayralari soniga bo&#39;lingan o&#39;rtacha hujayra hajmi) mikrositik anemiya temir tanqisligi yoki talassemiya tufayli bo&#39;lishi mumkinligini taxmin qiladi, ammo bu tasdiqlashni talab qiladi.  Anemiya kasallik emas, balki qon tizimining birlamchi shikastlanishi yoki unga aloqasi bo’lmagan aksariyat kasallik va patologiyalar bilan bog’liq bo’lgan simptom sanaladi. Kamqonlikni tasniflash uchun amaliy maqsadga muvofiqlik tamoyilidan foydalanish qabul qilingan. Yuzaga kelgan klinik amaliyot quyidagi klassifikatsiyaga mos keladi:  O’tkir qon yo’qotish bilan bog’liq;  Qizil qon hujayralari ishlab chiqarilishining buzilishi bilan bog’liq: aplastik, temir tanqisligi, megaloblast, sideroblast turi, surunkali kasalliklar;  Qizil qon hujayralarining ko’p miqdorda shikastlanishi yoxud gemolitik anemiya. Zamonaviy klassifikatsiya anemiyani differentsial tashxislash imkonini beradigan klinik-laboratoriya xususiyatlariga asoslangan. Anemik sindromning sabablarini aniqlash jarayonida tibbiy tadqiqotlar majmuini o’tkazishda «qonning ferritin zardobi» ko’rsatkichi alohida o’rin tutadi  Rang ko’rsatkichi bo’yicha  Rang ko’rsatkichi (RK) eritrositning gemoglobin bilan to’yinganligini ko’rsatadi. Odatda, erkaklar va ayollar uchun uning me’yoriy ko’rsatkichi 0,86-1,1 ga tengdir. Ko’rsatkichga qarab, quyidagilar ajratiladi:  Gipoxrom  Gipoxrom — RK <0,86 (ba’zi manbalarga ko’ra 0,8 dan past):  Temir tanqisligi anemiyasi; Talassemiya.  Normoxrom  Normoxrom — RK 0,86-1,1:  Gemolitik anemiya (qizil qon tanachalari nobud bo’lish darajasi ularning ishlab chiqarish tezligidan oshib ketganda);Gemorragik (qon ketish oqibatida);Suyak iligining neoplastik kasalliklari ;Aplastik anemiya;Suyak iligidan tashqari onkologiyalar ;Eritropoetin ishlab chiqarishning kamayishi oqibatida rivojlangan kamqonlik.  Giperxrom  Giperxrom — RK > 1.1: Vitamin B12 yetishmasligi; Foliy kislotasi yetishmasligi ;Mielodisplastik sindrom.  Og’irlik darajasi bo’yicha  Gemoglobin miqdorining pasayish darajasiga qarab, anemiyaning uch turi farqlanadi:  Yengil — gemoglobin darajasi normadan past, biroq 90 g/l dan yuqori;  O’rtacha — gemoglobin darajasi 90-70 g/l oralig’ida;  Og’ir — gemoglobin darajasi 70 g/l dan kamroq.  Suyak iligining regenerativ qobiliyati bo’yicha  Bunday regeneratsiyaning asosiy belgisi periferik qonda retikulositlar (yosh qizil qon hujayralari) miqdorining ko’payishi sanaladi. Bu ko’rsatkich normada 0,5-2 foizni tashkil etadi.  Aregenerator (masalan, aplastik a-ya) — retikulositlar yo’qligi bilan ajralib turadi;  Giporegenerator (vitamin B12 va temir tanqisligi a- ya) — retikulositlar 0,5% dan past;  Normoregenerator yoki regenerator (post- gemorragik) — retikulositlar soni me’yorda (0,5-2%);  Giperregenerator (gemolitik a-ya) — retikulositlar soni 2% dan ortiq.  Leykotsitlar (qadimgi yunoncha: λευκός — oq va κύτος — hujayra), oq qon tanachalari — odam va hayvonlar qonidagi rangsiz hujayralar; qonning yadroli shaklli elementlari. Yadrosining shakli har xil, shunga koʻra, tayoqcha yadroli, segment yadroli va monotsitlarga ajrati-ladi. Leykotsitlar suyak koʻmigi, limfa tugunlari va taloqda hosil boʻladi. Donali Leykotsitlar (granulotsitlar) va donasiz Leykotsitlar (agranulotsitlar) farq qilinadi. Qonni tekshirganda Leykotsitlarning boʻyalish xususiyatiga qarab, ularni eozinofillar (kislotali boʻyoq—eozin bilan boʻyaladi), bazofillar (asosli boʻyoq — metilen koʻki bilan boʻyaladi) va neytrofillarga (neytral boʻyoqlar bilan boʻyaladi) boʻlinadi, ularning har biri maʼlum bir funksiyani bajaradi. Leykotsitlar qon tomir oʻzanidan chiqib hujayralararo boʻshlikda oʻzicha harakat qila oladi.  Ular organizmning yot jismlar kirgan joyiga yetib kelib, mikroorganizmga yaqinlashgach, soxta oyoqlar chiqarib, uni hamma tomondan oʻrab oladi va yutib yuboradi (qarang Fagotsitoz). Organizmni mikroorganizmlardan himoya qilishda qon yaratuvchi aʼzolarning roli katta, bu vaqtda ular koʻplab leykotsit ishlab chiqaradi. Fagotsitozda faqat Leykotsitlargina emas, balki organizmdagi boshqa hujayralar ham ishtirok etadi. Bunday hujayralar makrofaglar deyiladi. Leykotsitlar, makrofaglar, qon va toʻqimalardagi boshqa faol moddalar faqat bakteriyalar hamda kasallik qoʻzgʻatuvchi agentlarni yutib yubormay, balki organizmni jarohat yoki kasallik tufayli nobud boʻlgan hujayralardan, toksinlardan ham tozalaydi. Shuning uchun turli kasalliklarda qonda Leykotsitlar soni anchaoshib ketadi (qarang Qon yaratilishi). 1 mkl qonda, odatda, 4000—9000 leykotsit boʻladi.  Ular soni kun boʻyi oʻzgarib turadi, masalan, ertalab Leykotsitlarkam boʻlsa, tushdan keyin koʻpayadi. Leykotsitlarning ayrim turlari protsent jihatdan muayyan nisbatda boʻladi (ahyonda oʻzgarishi ham mumkin), bu nisbat leykotsitar formula deb ataladi. Leykotsitlar sonining ortib ketishi (9000 dan ortiq) leykotsitoz, kamayishi (4000 dan kam) leykopeniya deyiladi. Limfotsitlar va monotsitlar ham Leykotsitlarning bir turi—agranulotsitlarga (donasiz Leykotsitlarga) kiradi. Immunitet vujudga kelishida limfotsitlarning roli katta; ular toksinlarni zararsizlantiradi va antitelolar hosil boʻlishida qatnashadi E’tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Leykotsitlar va ularning turlari
Temir yetishmovchiligi paydo bo’ladigan kamqonlik
Anemiya
Sinapslar turlari tuzilishi va ishlash mexanizmlari
Модда алмашинуви муҳим турлари ҳақида базис билимлар