Immunologiya fanining tarixi, maqsad va vazifalari - Медицина - Презентации

Immunologiya fanining tarixi, maqsad va vazifalari

Загружено в:

18.12.2024

Скачано:

0

Размер:

15.3798828125 KB

Immunologiya fanining tarixi, ma qsad va vazifalari Reja: 1. Immunologiya fanining predmeti. 2. Immunologiyaning tarixi. 3. Immunologiyaning maqsad va vazifalari.

1.Immunologiya - immunitet haqidagi fan bo‘lib organizmning antigen ya’ni begona (yosh) substansiyalarga genetik, molekulyar va hujayraviy mexanazmlarining javobini o‘rganadi. Antigenlar genetik yot axborotni belgilarini tashuvchi moddalar ular organizmga tushganda maxsus immunologik reaksiya (plazmatik hujayralar, antitetolalar, giper sezuvchanlikning tezkor tipi) larni hosil qiladi. Bundan tashqari ular amalda mikrobning biror bir tipini stimullaydi hamda vaksina bilan maxsus ta’sirlashuvga va organizmning himoyasini ta’minlovchi mahsulotlarini xosil qiladi. Organizm ichaki muhitining sifatiy va miqdoriy doimiyligi gomeostaz deyiladi va barcha tirik sistemalarda o‘z o‘zini boshqarish jarayonlari bilan (Samoregulirovanie) ta’minlanadi. Immunitet-gomeostazning ko‘rinishlaridan biridir. Shu bilan birgalikda immunologiya faqat immunitetni emas balki immun tizimni ya’ni yot substansiyalarga javob beruvchi organ va hujayralar tizimini ham o‘rganadi. Bu tizim immunitetni bakteriya, virus parazitlardan himoyalanishini tananing mutatsion o‘zgarishlarga uchragan o‘layotgan hujayralarining eliminatsiyasini, o‘smalarga qarshi himoyasini ta’minlaydi. 2. Immunologiya mikrobiologiyadan ajralib chiqdi. Aynan mikroblar va ular chaqiradigan kasalliklarini o‘rganish orqali immunologiya fani tashkil topdi. Ingliz vrachi E.Djenner (1749-9823) immunologiyaga asos solgan deb hisoblanadi. U sigirlar chechagi bilan kasallangan sog‘uvchilar odamlar chechagi bilan ko‘pincha kasallanmasligini kuzatgan. 1776 yilda olim 8 yoshli bolaga avval sigirlar chechagi virusini 1.5 oydan keyin esa odamlar chechagi virusini yuborgan va bola kasallanmagan. Lui Paster 1880 yilda tovuqlarda vabo, keyinroq kuydirgi, saramas va quturish kasalligiga qarshi vaksinalarni yaratdi. Kuchsizlangan

mikroorganizm kulturasi organizmga yuborilganda ularga qarshi immunitet shakllanadi. Paster vaksina va vaksinatsiya terminlarini fanga kiritdi. XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida ko‘plab muhim kashfiyotlar qilinib immunologiyaga asoslandi. Jumladan antitelolar; antitoksinlar, bakteriolizinlar, agglyutininlar, presipitinlar topildi. Shular asosida P.Erlix (1854-1915) gumoral immunitet nazariyasini yaratdi. E.Fon Bering va K.Shibasaburo qoqsholga qarshi toksin bilan emlangan sichqonlardan olingan zardob boshqa hayvonlarga yuborilganda ularni letal dozadagi toksin ta’siridan himoya qilishini aniqlaganlar. Ularning ishlar gumorol immunitet mexanizmini o‘rganishga yo‘l ochdi. 1883 yilda I.I.Mechnikov inson va hayvonlar organizmida barcha organizmga yot tanachalarni, mikroorganizmlarni yutib yuboruvchi hujayralar borligini aniqladi, ya’ni fagotsitoz xodisasini ochdi va hujayra immuniteti nazariyasini yaratdi. 1908 yilda P.Erlix va I.I.Mechnikovlarga immunitet sohasida buyuk kashfiyotlari uchun Nobel mukofoti berilgan. J.Borde va N.Ya.Chistovich (1899 yil) noinfeksion immunologiyaga asos solgan bo‘lsa, K.Landshteyner (1901) odamlarda qon guruhlarini aniqladi va to‘qima antigenlar haqidagi ta’limotga asos soldi. Sh.Rishe (1902) anafilaksiya, R.Pirke (1905) allergiya tushunchalarini fanga kiritgan. P.Medovar, M.Gashek (1953) immunologik tolerantlik tushunchasini kiritdi. F.Bernet klonar seleksiya nazariyasini (1958) yaratdi. Uning mohiyati limfotsitlarning bitta kloni bitta antigenga spesifik (maxsus) determinantga javob bera oladi. N.Erne, G.Keller, S.Mil’shteyn (1684) monoklonal antitelolar olish metodikasini yaratgan, P.Doxerti, R.Sinkernagel’ (1996) gistologik

moslik bosh kompleksi hujayralarining yot antigenlarning immunokomponent organlar hujayralariga taqdim etishdagi ishtirokini isbotlagani uchun Nobel mukofotini olishdi. XIX asrda immunologiyada T-va V-limfotsitlarni ajratilishi katta natija bo‘ldi. T- va V- limfotsitlarning o‘zaro va makrofaglar bilan birgalikda ishi genetik yot substansiyalarga qarshi barcha immunologik reaksiyalarni ta’minlaydi. 3. Immunologiya fan sifatida immun tizim va uning organlarini organizmning konstitutsional (tug‘ma) va indusebel himoya omillarini, antigenlar, antitelolar, antitelogenez, xujayra va immun javobning o‘zaro ta’sirini va boshqa ko‘plab masalalarni o‘rganadi. Immunologiya mustaqil institutlari, jurnallari milliy va xalqaro immunologik jamiyatga ega mustaqil fandir. Xalqaro immuonologik jamiyati ittifoqi 30 dan ortiq mamlakatning 14000 dan ortik immunologlarini birlashtiradi. Zamonaviy immunologiyaning asosiy vazifasi immunogenezning biologik mexanizmlarini hujayra va molekular darajasida o‘rganish, limfoid hujayralarning strukturasi va funksiyalarini, ularning membranalarida, sitoplazmasi va organoidlarida kechadigan fizik kimyoviy jarayonlarning hususiyatlari va xarakterini aniqlashdan iborat. Immunologiyaning asosiy vazifalari quyidagilar: - Odam va hayvonlarning hali tugatilmagan kasalliklari ( gripp, tuberkulez, sallmonellez va b) ni oldini olish. - Sun’iy va tabiiy toksin va antigenlarga qarshi immunitetning stimullash yo‘llarini qidirish. - Infeksiyaning og‘ir kechishi turli asoratlar (pnevmoniya, mastit, endokarditlar) keltirib chiqaruvchi immunodefitsitlarga qarshi kurash vositalarini izlash. - Allergenlarni davolash va oldini olish.

- O‘smalarning immunoprofilaktikasi immunodiagnostikasi va immunoterapiyasi. - Immunitet shakllanishining qonuniyatlarini o‘rganish. - Yuqumli kasalliklarning immunologik va allergik diagnostikasi usullarini ishlab chiqish va takomillashtirish. - Yuqumli kasalliklarni profilaktikasi, diagnostikasi, hayvonlarni davolash uchun bipreparatlar (vaksina, giper immun qon zardoblari va antigenlar) ni ishlab chiqarish va takomillashtirish.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil. Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo‘shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O‘zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3. Mirziyoyev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 485 b. 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘g‘risida” gi PF-4947-sonli Farmoni. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017 y., 6-son, 70-modda. 5. Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o‘quv qo‘llanma. Samarqand 2016 y. 6. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Том 1 Москва 2009. 7. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й

Похожие

Simulatsiya tarixi va usullari

Gigiena tarixi

Yosh fiziologiya va gigienasi fanining vazifasi

Bolalar sport tibbiyoti. Uning vazifalari va zamonaviy muammolari

Qon aylanish tizimining yoshga xos husussiyati va vazifalari