Ilk yoshdagi bolalarning predmetlar miqdorini idrok qilishining o’ziga xosligi - История - Презентации

Ilk yoshdagi bolalarning predmetlar miqdorini idrok qilishining o’ziga xosligi

Загружено в:

29.05.2025

Скачано:

0

Размер:

3434.978515625 KB

Ilk yoshdagi bolalarning predmetlar miqdorini idrok qilishining o’ziga xosligi

Ushbu taqdimotda bugungi kunda ta’lim jarayonida ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarda predmetlar olchamini idrok qilishining o‘ziga xosligi, katta-kichiklik haqida tasavvurni tarkib toptirish zarurligi haqida yoritiladi. Tayanch so‘zlar : o‘lcham, matematik tasavvurlar, o‘lchov birliklari, kattalik, miqdor, taqqoslash, nisbiylik. Kirish

Dastlabki yozuv, matematika, rasm, mehnat darslaridayoq bolalardan narsalarning katta- kichikligini farqlash, ularni taqqoslash va og’zaki aytib berishni talab qiladi. Boshlang’ich maktabda o’lchov birliklarini o’rganish narsalarning kichiklik belgilarini ajrata olish bilan bog’liqdir. Katta- kichiklik haqida to’g’ri tasavvurga ega bo’lish geografiya, tabiatshunoslik, geometriya, chizmachilikni o’rganishda katta ahamiyatga egadir. Boshlang’ich maktabga politexnik ta’lim elementlarining kiritilib borilishi munosabati bilan narsalarning katta yoki kichikligi haqidagi bilimlar alohida ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun maktabgacha yoshdayoq bolalarda katta-kichiklik haqida tasavvurni tarkib toptirish zarurdir.

Ajoyib qopcha o’yini Borishi: Bolalar doira bo’ylab turadilar tarbiyachi har bir bolaga bittadan qalam berib chiqadi, qalamlar turli uzunliklardagi qalamlar bo’ladi. Tarbiyachi doira o’rtasida turadi tarbiyachining qo’lida, “ajoyib qopchada” da turli uzunlikdagi qalamlar bo’ladi. Bolalar bittadan kelib qopchadan bitta qalamni ushlab uning qanday(uzun, kalta) ligini aytishadi.Hamda qo’lidagi qalam bilan o’lchab undan uzun yoki kalta ekanligini aytadi.

Katta-kichiklik haqidagi bilimlar narsalarni bevosita idrok qilish jarayonida aniqlanadi. Narsalarning katta-kichikligini idrok qilish murakkab jarayon bo„lib, u ko„rish, sezish va harakat analizatorlarining faoliyati asosida amalga oshiriladi. Katta-kichiklikni idrok qilish u haqidagi so’zni ham o’z ichiga oladi.

«juda kichik (eng qisqa) «eng katta» (eng uzun)«kichikroq » (ingichkar oq),To’rt yoshli bolalar bir necha narsaning katta-kichikligini taqqoslash asosida

Shu bilan birga, narsalarning kattaligini baholashning nisbiyligi tushuna boshlaydilar: birgina narsa boshqa narsalarga nisbatan ba’zan katta, ba’zan esa kichik deb aytilishini bola anglaydi. Tarbiyachi stol ustiga lentalar solingan savatni qo’yadi. Stol yoniga ikki bolani chaqiradi va o’zi ushlagan lentalarning ikkinchi uchini ushlashni taklif kiladi, bu lentalarni ulchab uzun-qisqaligini aniqlaydilar. Xuddi shunday qilib, lentalarni ulchash uchun bolalar 7 xil rangdagi lentalar yordamida 3 kishilik guruhlarga bo’linadilar va savatchadan lenta olib o’zlaridagi lentalar bilan taqqoslab o`lchab ko’radilar. Qo’llaridagi lentadan uzun va kalta lentalarni topishlari kerak. Tarbiyachi eng uzun lentani ko’taring, desa, har bir guruh o’zlaridagi eng uzun lentani, eng kalta lentani ko’taring, desa, eng kalta lentalarni ko’taradilar.

Bu vaqtda shu yoshdagi bolalardama‟lum bir narsaga uning o„lchamini anglatuvchi so„zni qo„shib aytish kuzatiladi. Masalan, bir sharoitda bola bir necha quti ichidan bittasini eng uzun deb olsa, boshqa sharoitda ham, quti bu gal boshqalariga qaraganda baland bo„lsada, uni «uzun» deb atayveradi. Xuddi shu narsa ancha kattaroq bolalarda ham kuzatiladi. 5-6 yoshli bolalar katta-kichiklik haqidagi tushuncha (tasavvur) ancha keng. U faqat ko„rinib turgan narsalarni emas, balki ko„rinmaydigan narsalarni ham taqqoslay oladilar: «Bizning uyimiz bog„chamizdan katta, u qavatli”. Biroq bu yoshdagi bolalarda ham o„ziga xos xususiyat bor. Masalan bolalar bo`yi baland odam degan gapni tez tushunadilar va nutqlarida ishlatadilar, lekin «Bo„yi baland qo„g„irchoq» yoki «bo„yi past ayiq» degan tushunchalarni ishlatmaydilar, bu yerda ular faqat «katta» va «kichik” so„zini ishlatadilar. Bolalar «chuqur», «yuza»tushunchalarini qiyinchilik bilan o„zlashtiradilar. Shunday qilib, narsalar turli o„lchamlarini ajratishda bolalar qiynaladilar. Bolalar sonlarni taqqoslash mobaynida katta-kichik haqidagi tushunchalarni oson o„zlashtiradilar. Katta maktabgacha yoshdagi bolalar aniq narsalarni taqqoslab, ularning o„lchamlarini ajratishlari mumkin, lekin bu har bir narsaning o„lchamnni alohida holda ajrata olmaydilar.

Xulosa qilib aytganda, maktabgacha yoshdagi bolalarning narsalarning katta-kichikligi haqidagi tushunchani o„zlashtirib olishlari imkoniyatlari va o’ziga xos xususiyatlarini ilmiy tekshirishlar natijasida ochib berish bolalar maktabgacha ta`lim tashkilotlaridagi har bir yosh guruhi uchun dasturda berilgan bo„lim bo„yicha kerak bo’lgan zarur bilim va malakalar hajmini aniqlashga imkon beradi.

Adabiyotlar: • 1. Ирисбаева Ё. У. СВЯЗНАЯ РЕЧЬ-ГЛАВНОЕ ДОСТИЖЕНИЕ В РЕЧЕВОМ РАЗВИТИИ ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА //Экономика и социум. – 2021. – №. 10 (89). – С. 695-698. • 2.Jumayev M. Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish metodikasi va nazariyasi. – T., 2007. • 3. Михайлова А., Носова Э. Д., Столяр А. А., Полякова М. Н., Вербенец А. М.Теории и технологии математического развития детей дошкольного возраста. – Издателство «Детсво-пресс». Санкт-петербург, 2008. • 4.Mirjalolova L. WAYS TO INCLUDE THE ELEMENTS OF SPEECH CULTURE IN THE SPEECH OF PRE-SCHOOL CHILDREN //International Bulletin of Applied Science and Technology.–2023.–Т. 3. – №. 6. – С. 1033-1036. • 5.Mirjalolova L. Increase children's speech activity. – 2016. • 6.Mirjalolova L. Bolalarni gapirtirib o’ynaladigan o’yinlarga nutqiy jihatdan tayyorlash. – 2005.

Похожие

Xiva xonligida bunyod etilgan me’moriy yodgorliklaridagi naqshlar va tasvirlarning nafisligi va o’ziga xosligi

Ilk o’rta davrlar

Ilk kashfiyotlar va ixtirolar

Yevropada ilk universitetlarning ochilishi

Mesopatamiya sivilizatsiyasining o’ziga xos xususiyatlari