Ustanovka tushunchasi. Uznadze - Социология - Презентации

Ustanovka tushunchasi. Uznadze

Загружено в:

12.06.2023

Скачано:

0

Размер:

1686.466796875 KB

Mavzu: Ustanovka tushunchasi. Uznadze.

Psixologiva fanida xulq-atvor va faoliyatga qaratilgan anglanmagan mayllar orasida muayyan darajada tadqiq etilgani ustanovka (ko'rsatma berish, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish) muammosi hisoblanadi. 01 0F 14 18 140E

Ushbu umumiy psixologik masalani gruzin psixologi D.N.Uznadze va uning shogirdlari tomonidan keng ko’lamda o'rganilgan.

Ustanovka sei inglizcha so’z. bo’lib. U ko'rsatma berish, anglanmagan mavllar, yo'l-yo‘riq ko‘rsatish ma'nolarida qo'llanib kelinadi. Biroq keyingi atamalar uning haqiqiy ma’nosini, mohiyatini mukammal aks ettirmaydi, shuning uchun ushbu atamani o’zgarishsiz qoldirsa ham bo'ladi.

Odatda, ustanovka deganda, bilish faoliyati bilan bevosita bog'liq bo'lgan ehtiyojni ma'lum uslubda qondirishga ruhiy jihatdan tayyorlik tushuniladi. Ustanovka shaxsning o'zi anglab yetmagan muayyan ruhiy holati yoki maylidir. Bunday holatda shaxs biron -bir ehtiyojni qondirish mumkin bo'lgan ma’lum faoliyatga ruhan tayyor turadi.

Elemen tar Qadriya t Bazaviy KaspiyUstanovka

D.N.Uznadzening ta’kidlashicha, insonda ustanovka bilan bog’iiq psixofiziologik holat markaziy nerv sistemasininggina emas, balki uning periferik qismi faoliyatini ham mahsuli bo’lib hisoblanadi .

D.N.Uznadzening tajribalarida sinaluvchining o'ng q o'liga navbat bilan aval katta, keyin kichik soqqachalar berib turiladi va bu vaziyat 1 0 — 15 marta takrorlanadi. Tajribaning oxirgi bosqichida sinaluvchining chap qo'liga bir biriga teng soqqalar beriladi.

Buning natijasida uning chap qo’lida ham illuziya, ya’ni noto'g'ri idrok qilish vujudga keladi. Ko'z bilan idrok qilishda ikkita o'zaro teng obyektlarni qayd qilishdagi ustanovka o 'n g ko'zga ham o‘z ta'sirini o'tkazgan. Eksperimental tarzda o ‘rganilgan ustanovkali vaziyatlarni takrorlash evaziga insonning o’ziga sezilmagan holda muayyan obyektlarda subyektga taalluqli „fiksal ustanovkalar“ (qayd etilgan ko‘rsatmalar) vujudga kelganligi aniqlangan.09 0B 081C15 03 06 21 0A0203 0B 06 0A02 070A0E

Demak, ustanovkani eksperimental tadqiq etish natijasida anglanmagan mayllar asta-sckin tadqiq qilinuvchi darajasiga o‘sib o‘tishi mumkin.

D.N.Uznadzening natijalariga 0‘xshash qator ma’Iumotlar shaxsda mustahkamlanib qolganligi tufayli ijtimoiy turmushda ustanovka funksiyalarini bajarib kelmoqda: 1) boshlang‘ich sinf o ‘quvchilarining oldida turgan ustanovkalar xuddi shunday toifaga kirganligi sababli o ‘quvchilar o ‘qituvchining b arch a topshiriqlarini darhol bajarishga tayyor turadilar; 2) hisobchilarga nisbatan qo'rs, rasmiyatchi deyishlik; 3) olimlarga nisbatan parishonxotirlik; 4) savdo xodimlariga nisbatan uddaburonlik, daromad qilishga ustasi faranglik; 5) bolaning haqgo‘yligi, sir tutmasligi; 6) qariyaning so‘zi tugaguncha — o ‘salning joni uzilishi to‘g‘risidagi fikr-mulohazalar ustanovkaga yaqqol misol bo’la oladi.

Shuningdek, jamoalarda , ba'zida guruhlarda, oilalarda ustanovkaga asoslanish va ishonish ba'zida noxush oqibatlarga olib keladi. Avtoritar tafakkur, milliy, etnik rasm-rusumlar ham ustanovkaga misol bo‘la oladi. Davolovchi shifokorning ustanovkalariga bemorning rioya qilishi, irqchilik munosabatlari, ilmiyu nvonli ziyolilarga berilgan (super) orttirma baholar va boshqalar ustanovkanin ganglanmagan shaklini o 'z ichida mujassamlashtiradi. Shuni ta’kidlash joizki, ba’zida shaxs uchun anglanmagan ustanovka o‘z pozitsiyasini aniq namoyish qilishda e'tiqod sifatida gavdalanadi va anglanmagan omillar tariqasida aks etadi.

Gruzin psixologlari tomonidan ustanovkaning turlicha xislatlari (qo‘zg‘aluvchanlik , dinamiklik, statiklik, plastiklik — dag‘allik, labillik — stabillik , irradiatsiya — generalizatsiya) va tiplari (diffuz, differensiallashga n, ilksatsiyalashgan) aniqlangan. 01 08 0F 03 0F 16 19 090F 1A 0C 090F 05 0D 12 11 06 05 0E

Ustanovkaning ba’zi bir xislatlari mutanosibligi uchun har xil tiplarini vujudga keltiradi. Psixoz va nevrozlar ustanovkaning patologik o'zgarishlarida ifodasini topadi.

Shuningdek , ustanovka inson hukmronligini va qudratini tashkil qilishning yuksak darajasi sanaladi. U xulq-atvorning batartibligi va izchilligining asosi hisoblanadi. Ularning nuilohazalaricha, ustanovka insonning muayyan shaklda munosabat bildirishga yuksak yo‘sinda umumlashgan tayyorgarlik holati, reaksiyaning yaqqolnatijasining kodlashtirilgan dinamikniodeli, mazkur reaksiya vaqtini oldindan payqash, qolaversa yaxlit faoliyat tuzilishining ajralmas qismidir. Shuning uchun ustanovka o‘zgaruvchanlik va barqarorlikni aniqlashga xizmat qiladi.

Ustanovkaning yanada yuksak bosqichi anglanish ko'rinishiga ega bo'lishi mumkin . Guruhiy va jamoaviy munosabatlarda uning a ’zolarini ishontirish (ularga t a 's ir o ‘tk azish ) o rq ali m u ayyan y o 'n a lis h g a safarbar q ilish ; fikrlarda um um iylikni vuju d g a keltirish holatlari b u n g a y o rq in m iso ld ir. Ishonish va is h o n tiris h o d a m la r n in g xarakter xislatiga, xulq-atvoriga bevosita bogMiq. Bu h o la t p six o lo g iy a d a e k sp e rim e n ta l ta d q i q etilgan. M a s a la n , sinaluvchilarga m a ’lum vaqt o ra lig 'id a soatiga q a ra m a y , sekundlarini o ‘z ichida sanash o rq ali bir m inutning q a n chada o'tishini aniqlash topshirilgan. Keyinchalik bu san ash signal bcrish bilan tekshirib tu rilg a n , b a ’zan „ y o l g 'o n “ signallar bilan tajriba bo'linishiga y o ‘l qo'yilgan. Q a tn a s h chilar eksperimentatorga ish onganlari uchun shu xatolarga yo’l qo'yganlar

Ishonuvchanlikni aniqlashda „ konformizm“ (kelishuv, murosa-yumadora) dan foydalanilgan . Ichki va tashqi kelishuvchanlik ichdan kelishm ovchilik (nokonformizm ) guruhiy ishonuvchanlikning mohiyatini o'rganish uchun obyekt sifatida foydalanilgan. Bir guruh odamlarning ochiq ovoz berishi konformizmning namoyon bo’iishidir. Lekin konformizm,soxtalikuni ham keltirib chiqarishi mumkin, uning aks ettiruvchisi esa konformist deb ataladi.

Xulq - atvor va faoliyatning anglanmagan omillari qatoriga mayllar kiradi. Hali differcnsiallashm agan, yetarli darajada anglanm agan chtiyojdan tashkil topgan xulq -atvor va faoliyatni amalga oshirishga undovchi omil mayl deb ataladi.

Mayliik holatig a kirib borayotgan shaxs uchun jalb qilayotgan o b y ek tid a uni nima qiziqtirayotgani va qaysi alom at o ‘ziga tortayotganiningsababi noaniqligidir. Faoliyat maqsadi subyektga nom a'lum ligi tufayli mayl ustunlik qiladi. Bunday psixik holat insonlarda tez-tez uchrab tursa-da, lekin o ‘zining tezkor o ‘tuvchanligi bilan boshqa voqealard a n ajralib turadi. Odatda , ushbu m ohiyatli psixik holatni harakatlantim vchi ehtiyoj so'ndirishi yoki orzuga aylantirishi m um kin. Binobarin , u xohish, niyat, orzu, fantaziya kabi shakllarga aylanishi tufayli shaxs tomonidan anglanadi. Bunday shakldagi mayllarning odam larda mavjud bo’lishi ularning yaqin va uzoq kelajakka intilishlaridan dalolat beradi.

Z.Freyd mayllarga o ‘ziga xos nazariya yaratgan bo’lib, u aksariyat holatda jinsiy instinktivm ayllar to‘g‘risida mulohaza yuritadi (libido —jinsiy mayl), „edip kompleks “ ( „ ShohE dip “ asari bo'yicha) „ psixoanaliz “ atamalari orqali qo‘rqish, himoya, begonalashish singari instinktiv m oyillikni talqin qiladi.

Har qanday anglanmagan mayllar o‘zidan o’zi yo'qolib ketmaydi, balki ular bir bosqich ko'rinishidan ikkinchisiga almashadi va mutlaqo boshqacha, yangi sifatga ega bo‘ladi.

Ular maqsadga, talabga o’sib o‘tishi bilan anglanganlik darajasiga erishadi.

Ko‘ngilg'ashlik, ruhan bezovtalanish, noma'lum xatti- harakatlarning sababi insonga noma’lum bo’lsa, ular anglanmagan darajada ekanligini bildiradi va mayl funksiyasini bajaradi.

E’tiboringiz uchun raxmat!!!!

Похожие

Sotsiologiyada sotsial institut tushunchasi

Shaxs sotsial munosabatlar mahsuli sifatida

Sotsial guruhlar va sotsial institutlar

Din va diniy munosabatlar sotsiologiyasi

Madaniyat, din va axloq sotsiologiyasi