Din va diniy munosabatlar sotsiologiyasi - Социология - Презентации

Din va diniy munosabatlar sotsiologiyasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

553.103515625 KB

MAVZU: Din va diniy munosabatlar sotsiologiyasi

.REJA: Din tushunchasi Dunyo dinlari tasnifi Sotsiologiya fanida “fuqarolik dinlari”

• Ijtimoiy hayotning muhim jabhasi bo‘lgan din va diniy e’tiqod masalasi sotsiologiya fanining muhim ob’etklaridan biri hisoblanadi. Sotsiologiya jamiyat hayotini o‘rganar ekan, shu hayotning muhim tarkibiy qismi bo‘lgan va ayni paytda unga kuchli ta’sir o‘tkazuvchi omil – din doimo uning diqqat markaziybo‘lgan. Sotsiologiya fanining asoschisi hisoblanuvchi O. Kont jamiyat taraqqiyotini davrlarga bo‘lar ekan, asosiy mezonlaridan biri sifrtida dinga murajat qiladi. Uning tasnifida insoniyat o‘z rivojida uch bosqichni bosib o‘tadi. Bular quyidagilar; teologik, metafizik, va ilmiy bosqichlar. Kont firicha, har uchala bosqichda ham din muayyan rol o‘ynaydi. • Dinning ijtimoiy hayotdagi o‘rin va rolini tahlil qilish uchun, avvalo, din o‘zi nima? degan savolga javob topish kerak. Bu savol jo‘ngina tuyulsa ham unga javob berish ancha murakkab. Bu savolga dinshunoslik, sotsiologiya va falsafadagi turli oqimlar turlicha javob beradi. Bu javoblarning aksariyati esa bir-biriga zid va bir-birini inkor qiladi

• Sho‘rolar davrida chiqarilgan falsafa va ateizmga oid adabiyotlarda din voqelikning kishilar ongidagi fantastik in’ikosi, deb ta’riflangan va u xalq uchun af ’yun, deb e’lon qilingandi. • Bu adabiyotlarda dinning asosiy belgilaridan biri ilohiy kuchga, ya’ni xudoga ishonish, deb belgilanardi.holbuki, dunyoda shunday dinlar borki, ularda xudo tushunchasi umuman yo‘q. Sotsiologiya va dinshunoslikka oid mavjud adabiyotlarni tahlil qilish ularda ko‘plab ta’riflar berilganini kqrsatadi. Biz bu ta’riflar qatoriga yana bittasini qo‘shish o‘rniga dinning o‘ziga xos belgilarini sanab o‘tmoqchimiz. Ular quyidagilar; • I. Muayyan e’tiqod va ta’limotning mavjudligi.har bir din dunyoni o‘z nuqtai nazaricha izohlaydi va ishonuvchilarda muayyan e’tiqod shakllantiradi. • II. Marosim va rasm-rusumlar.har bir din o‘ziga xos marosim va rasm-rusumlarga ega. • III. Diniy marosim, rasm-rusumlar muayyan qismining faqat belgilangan joylarda jamoa bo‘lib bajarilishi. Masalan, yahudiy va xristian dinida ibodatning asosiy qismi faqat sinagoga va cherkovda bajariladi. Islom dinida erkaklar tomonidan o‘qiladigan namoz asosan jome masjidlarida o‘qiladi. Dinlar sehrgarlikdan avvalo mana shu belgi bilan, ya’ni marosimlarni muayyan joylarda bajarish bilan farqlanadilar. Sehrgar va shamanlar g‘ayritabiiy harakatlarni individual holatda bajarsalar, dindorlar diniy marosim va ibodatlarning asosiy qismini jamoa bo‘lib bajaradilar.

• Sanab o‘tilgan belgilarni uchalasi ham dunyoviy dinlarning barchasida mavjud. Bu dinlar quydagilar: iudaizm, xristianlik va islom. • Iudaizm (yahudiy dini) ular ichida eng qadimiysi bo‘lib, miloddan taxminan ming yillar oldin shakllangan. Bu din o‘sha davrda mavjud bo‘lgan boshqa dinlardan farqli o‘laroq, yakka xudoni tan olgan. • Milodiy eraning dastlabki asrlarda yahudiylar dunyoning ko‘p mamlakatlariga tarqab katdilar, lekin biror mamlakatda iudaizm rasmiy din sifatida tan olinmadi. Ko‘p joylarda bu din vakillari ta’qib ostiga olindi. Ikkinchi jahon urushi yillarida millionlab yahudiylar nasistlarning konslagerlarida o‘ldirib yuborildi. Urush tugagach, Isroil davlati tashkil topdi va unda iudaizm rasmiy din sifatida e’tirof etildi.

• Xristianlik dastavval sekta sifatida iudaizm tarkibida vujudga keldi va Kichik Osiyo, Yunoniston va Rimda tarqala boshladi. Imperator Konstantin davrida bu din Rim imperiyasining rasmiy dini deb e’lon qilindi. Milodiy era davomida xriteanlik g‘arb mamlakatlarida asosiy din bo‘lib kelmoqda. Xistianlikning pravoslavie, katolisizm, protestantlik kabi bir necha tarmoq va oqimlari mavjud. • Islom dini VII asrda shakllandi. Bu dinning asosini besh rukn tashkil qiladi. 1. Yimon; 2. Namoz; 3. Ro‘za; 4. Zakot; 5.haj. • Islomda sunniylik va shia yo‘nalishlari bo‘lib, ular ham o‘z navbatida bir qator mazhablarga bo‘linadi. Musumon dini dunyoning besh qit’asida va deyarli barcha mamlakatlarda mavjud. Saudiya Arabiston, Liviya, Birlashgan Arab Amirliklari, Iordaniya, Jazoir, Pokiston, Eron kabi e’lon qilingan. Islom dinida ham mo‘’tadil va aqidaparast oqimlar mavjud.01 2E 18 01 12 05 1D 06 01 01 03 01 01 0B 12 05 01 12

• Din sotsiologiyasining shakillanishi M. Veber nomi va ilmiy faoliyati bilan bog‘liq. Sotsiologiya fanining asoschilaridan biri hisoblanadi nemis olimi M. Veber ijodidan dinni sotsiologik tahlil qilish markaziy o‘rinni egallaydi. Barcha dinlarni inkor qilib, ularni xalq uchun af ’yun, deb e’lon qilgan Marks ta’limotidan farqli o‘laroq, Maks Veber din va jamiyat munosabatini tahlil qilar ekan umuman din to‘g‘risida emas, muayyan davrdagi muayyan din yoki diniy oqim to‘g‘risida fikr yuritadi. • Maks Veberning fandagi eng katta xizmatlaridan biri, uning xristian dinidagi protestantlik mazhabining iqtisodiy taraqqiyotga o‘tkazgan ta’sirini kashf etishida bo‘ldi. Uning nazariyasida ko‘ra, boylikni, boylik ortirishga intilishni uncha xushlamaydagan xristian dini mazhablari iqtisodiy taraqqiyotga muayyan darajada to‘siqlik qilganlar. 01 26 17 0E 0F 12 2A 05 05 17 01 2A 29 03 0B 29 03

• XX asro‘rtalarida sotsiologiya fanida “fuqarolik dinlari” tushunchasi paydo bo‘ldi. Bu tushuncha ilohiy kuchlar va hodisalarga emas, ijtimoiy tumushidagi narsa-hodisalarga sig‘inishni anglatadi. Masalan, Buyuk Britaniya, AQSh kabi mamlakatlarda bayroq, madhiyaga cheksiz hurmatni, taxtga o‘tirish va innaugurasiya marosimlarini bu tushuncha tarafdorlari diniy marosimlar bilan tenglashtiradilar. Sobiq Sovet Ittifoqida Marks, Engels, Lenin shaxslari amalda ilohiylashtirilgan edi. Ular sha’niga, ayniqsa, Lenin sha’niga biror taniqdiy gap aytish man qilingan, ularning ishlari va gaplarini faqat madh etishga ijozat berilgan edi. Bu hodisalar XX asr ikkinchi yarimida diniy sotsiologiya yo‘nalishlarida fuqarolik dinlari, deb ataladi. • Shunday qilib din sotsiologiyasi ijtimoiy fikrda din atamasi bilan bog‘liq bo‘lgan barcha ijtimoiy jarayonlar va ijtimoiy xulqni o‘rganadi. Mustaqil O‘zbekistonda dinga milliy qadriyat sifatida qaralishi xalq ongida ushbu hodisaga nisbatan to‘g‘ri xolis munosabatning shakllanishiga zamin bo‘ldi01 2E 03 09 0F 05 06 12 2A 23 05 04 0F 01 1B 0E 06 16 05

Mavzu yuzasidan test savollari. 1.Ijtimoiylashuv tushunchasi nechinchi asrda paydo bo’lgan?. A) XIX asr oxirida B) XIX asr boshlarida C) XX asrda D) XX asr oxirida 2.O’tmishda siyosiy ijtimoiylashuv nechta tamoyil qarama qarshiligi asosida kichadi? E) 4 ta F) 5 ta G) 2 ta H) 3 ta 3.Shaxsning asosiy xislatlari…? I) Jamiyatga nisbatan nisbiy mustaqillik, J) Onglilik, K) Ijtimoiy munosabatlar, L) Hammasi to’g’ri.

4.Saxsning professional xususiyatlari qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? A) Adolatlilik B) Bosiq bo’lish C) Fikrning tiniqligi D) O’z malakasini oshirish, ishbilarmonlilik. 5.Deviant so’zi qanday ma’noni bildiradi? E) Kamsitish F) Og’ish G) Axloq H) Jinoyat 6.Shaxsning sotsial sifatlari nechta tizimdan iborat? I) 3 ta J) 5 ta K) 6 ta L) 2 ta

• E’TIBORINGIZ • UCHUN • RAXMAT!

Похожие

Din sotsiologiyasi

Madaniyat, din va axloq sotsiologiyasi

Tashkilot va boshqaruv sotsiologiyasi

Mehnat sotsiologiyasi

Shaxs, jamiyat va davlat sotsiologiyasi