Шарқ мутафаккирларининг психологик ғоялари - Психология - Презентации

Шарқ мутафаккирларининг психологик ғоялари

Загружено в:

26.03.2024

Скачано:

0

Размер:

230.6572265625 KB

Шарқ мутафаккирларининг психологик ғоялари

ЎРТА АСРЛАРДА МАРКАЗИЙ ОСИЁ МУТАФАККИРЛАРИДАН АБУ НАСР ФОРОБИЙ, АБУ РАЙХОН БЕРУНИЙ, АБУ АЛИ ИБН СИНО, ЮСУФ ХОС ХОЖИБ, АЛИШЕР НАВОИЙ , ШАРҚ МУТАФАККИРЛАРИДАН АР РОЗИЙ, ЖАЛОЛИДДИН РУМИЙ ВА БОШҚА КЎПЛАБ ҚОМУСИЙ ОЛИМЛАР ЎЗЛАРИНИНГ АСАРЛАРИДА ИНСОННИНГ РУХИЙ ТУЗИЛИШИГА ОИД ФИКРЛАРНИ ЁЗИБ ҚОЛДИРГАНЛАР. 15 1C23 24 1826 28 1C23 2B 1D15 15 1F251921 211F1B0524 2D21

«соф араб-мусулмон фалсафаси» - машшоийунлар Демокритнинг эмпирик табиатшунослик фалсафаси йўналишидаги – табиийунлар амалий сиёсат, давлат ва ахлоқ фалсафаси мантиқшунослик ва ҳозирги семантик мантиқ фалсафаси йўналишидаги фалсафа фан, фалсафий ва диний таълимотларни қиёсий ўрганувчилар 0505 31 06 05 1B 09 0505 02 05 06 09 0505 09 39

АБУ БАКР МУҲАММАД ИБН ЗАКАРИЁ АР-РОЗИЙ  864-925 йиллар  Эроннинг Рай шаҳрида дунёга келган  Рай ва Бағдод шаҳарларида ўқиган  Рай ва Бағдод шифохоналарини бошқаради  табобатга, кимёга, фалсафага, мантиққа, этикага, илоҳиётга, астрономияга, физикага оид 184 та асар қолдирган 61 таси етиб келган

РЕАЛ ДУНЁ ТУЗИЛИШИ замон жон (ан- нафас) худо (бориб)матери я (хаюло)макон

РОЗИЙ ИНСОН АҚЛ-ИДРОКИНИНГ ҚУДРАТИГА ЮҚОРИ БАҲО БЕРИБ, ИНСОННИ ТАБИАТДАГИ ПРЕДМЕТ ВА ҲОДИСАЛАРНИНГ МОҲИЯТИНИ БИЛИШДА БЕНИҲОЯ ҚУДРАТГА ЭГА, ДЕБ ТАЪКИДЛАЙДИ. УНИНГ ФАЛСАФИЙ ТАЪЛИМОТИ БЎЙИЧА, ИНСОН ЎЗИНИНГ АҚЛ ВА ТАФАККУР ҚОБИЛИЯТИ БИЛАН БУТУН ҲАЙВОНОТ ДУНЁСИДАН ФАРҚ ҚИЛАДИ. ИНСОН ДУНЁ ҲОДИСАЛАРИНИ БИЛИШДА ЎЗ СЕЗГИ ВА ИДРОК КЎРСАТМАЛАРИГА ТАЯНИШИ ВА АҚЛИЙ ҚОБИЛИЯТИГА ИШОНИШИ ЛОЗИМ. 16 2D 1F 42 261F 17 17 18 26 2D 261F 1D 2D

АБУ ҲАМИД МУҲАММАД ИБН МУҲАММАД АЛ-ҒОЗЗОЛИЙ  1058-1111  Тус шаҳрида косиб оиласида дунёга келади  Нишопурда, Бағдодда таълим олади  «Низомия» мадрасасида ислом ҳуқуқи – фиқҳдан, мантиқ ва фалсафадан дарс беради  «Фадоих ал-Ботиния», «Ал- Қисмои-ал-Мустақил», «Ҳужжатул-Ҳақ», «Муфаси-ул- Хилоф» ва «Ад-Дирас ал-Марғум»

«Тахофут-ул- фалосифа» • инсониятнинг ақлий билимларини «Қуръон» тарозисига солиб текшириб чиқиш керак. «Ихё улум-уд-дин» • билиш кишининг дилида мужассамдир. Дил илоҳий неъмат. Унга жон ҳам, ақл ҳам, нафс ҳам киради, улар жисман ҳам, руҳан ҳам бирдир. «Адашишдан қутқарувчи» • У Оллоҳни инсон ақл орқали англаши мумкин эмас, уни сиқиниш ва ибодат орқали англаши мумкин. жон худо (Оллоҳ) сингари фазодан ташқарида, олам Оллоҳ томонидан яратилган .

АБУ НАСР ИБН МУҲАММАД АЛ- ФОРОБИЙ  (870-950)  Сирдарё бўйидаги Фороб қишлоғида туғилади  Шош, Самарқанд , Бухоро ва Бағдодда тахсил олади  160 дан ортиқ асарлар ёзган  Бағдодда яшаб ижод қилади  Дамашқда вафот этади.

У ЯРАТГАН АСАРЛАРНИ УЛАРНИНГ ХАРАКТЕРИГА ҚАРАБ ИККИ ГУРУҲГА АЖРАТИШ МУМКИН 1- қадимги юнон табиатшунос олимлари ва файласуфлари илмий меросини ўрганиш, таржима қилиш ва шарҳлашга оид асарлар 2- Ўрта аср фанининг табиий-илмий, ижтимоий-сиёсий ва фалсафий масалаларига оид рисолалар. 0102 0D 0C 150516 07 1813 04 0F 0511 1C0203 15 0D 07 14 08 13

1- Аристотелнинг «Категориялар», «Иккинчи аналитика», «Топика», «Поэтика», «Риторика», «Софистика» ва шу каби асарларига ёзилган шарҳлар 2- «Ихсо-ал-улум», «Ҳикмат асослари», «Аристотель «Мантиғ»ининг талқинлари», «Катта мусиқа китоби», «Ассиёсат ал- маданий», «Мантиққа кириш», «Вакуум ҳақида», «Фозил одамлар шаҳри» 05 4A 311F 312E 35 47 31 31 06 3E

Форобий фалсафий қарашларининг асосини унинг дунёнинг тузилиши ҳақидаги пантеистик таълимоти ташкил қилади. Бу таълимотга кўра, бутун мавжудот-борлиқ эманация асосида ягона бошланғичдан босқичма-босқич вужудга келган. Бу олтита босқичдан иборат бўлиб, улар ўзаро сабабият орқали боғланган.

биринчи босқич • биринчи сабаб – бу «вужуди вожиб»- ўз-ўзидан зарурий мавжуд бўлган ягона Оллоҳ (ас-сабаб ал-аввал); иккинчи босқич • бу биринчи «вужуди мумкин» бўлиб, улар осмон жисмлари, иккинчи сабабдир (ас-сабаб ас-соний); учинчи босқич • бу иккинчи «вужуди мумкин», яъни фаол ақлдир (ал-ақл ал фаол);

тўртинчи босқич • тўртинчи сабаб-бу тирик мавжудотларга хос жонхир (ан-нафас), яъни учинчи «вужуди мумкин»дир; бешинчи босқич • бешинчи сабаб-бу нарса ва ҳодисаларнинг кўриниши, яъни шакли (ас-сурат)дир, яъни туртинчи «вужудги мумкин»дир; олтинчи босқич • олтинчи сабаб-бу нарса ва ҳодисаларнинг жисми, танаси, яъни моддадир, бу бешинчи «вужудди мумкин»дир.

У инсон билиши жараёнини икки босқичга бўлиб, бу босқичларнинг ўзаро боғлиқлигини, ақлий билим ҳиссий билишсиз юзага келмаслигини алоҳида таъкидлайди. У инсон билиш жараёнининг бу босқичларини инсондаги «ташқи қувват» ва «ички қувват»лар билан изоҳлайди. 05 23 0B0D10120D05 0B0A0A 32 32 3E0B1010 0A 08 4F 0B0D10120D3A 310B410A 0B3F

«Ташқи қувватлар» бевосита ташқи таъсирлар орқали сезги аъзоларида вужудга келадиган сезгилардир. Улар 5 турли: тери-бадан сезгиси, таъм билиш сезгиси, ҳид билиш сезгиси, эшитиш сезгиси, кўриш сезгиси. ҳиссий билиш («қувват ҳиссия»), деб номлайди «Ички қувват» га эса у эсда олиб қолиш (хотира), ҳаёл (тасаввур), ҳис-туйғу нутқ (фикрлаш) «қувватлари»ни киритади. «Ички қувват» деганда у инсоннинг ақлий билиш босқичини тушунади. 31 32 08 3D 08 10 10 50 31 0E 5011 50090B 31 02

АСАРЛАРИДАГИ ФИКРЛАРИ «Илм ва санъатнинг фазилатлари»- инсоннинг табиатни билиши чексизлигини, моҳият (жавҳар)ни билишга қараб боришини айтади. «Ақл маънолари ҳақида»- ақл, бир томондан, руҳий жараён, иккинчи томондан, ташқи таъсир, яъни таълим-тарбиянинг натижаси, ақл фақат инсонгагина хос бўлган руҳий куч билан боғлиқ қобилият. «Фозил шаҳар аҳолисининг маслаги»- Ҳар бир инсон табиатан шундай тузилганки, у яшаш ва олий даражадаги етукликка эришмоқ учун кўп нарсаларга мухтож бўлади, у бир ўзи бундай нарсаларни қўлга кирита олмайди, уларга эга бўлиш учун инсонлар жамоасига эҳтиёж туғилади. 311F 10 09 0B 08 32 41 06 50 32 32 02 3118 3E02 02 08 4F02 08 08 08 0D 09 11 0A 0412 31 02 06 05 0B0D10 35 1435 3A 37 07 06 39 0D02 0A0B03 07 07 4F02 08

АБУ РАЙХОН МУҲАММАД ИБН АҲМАД БЕРУНИЙ  973-1048  қадимий Хоразмнинг пойтахти Кот шаҳрида туғилган  Ва шу ерда билим олади  160 дан ортиқ асарлар, таржималар, ёзишмалар қолдиради  “ Геодезия”, “Минерология”, “Сайдана”, “Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар”.

Беруний фикрича, худо ва бошланғич модда, яъни материядан бошқа ҳеч нарса бўлмаган. Борлиқ абадий, у ўзгариш ва тараққиётдадир. Материя муайянлик либосига бурканади, у фаолдир, ҳаракат тамомила материяга тегишли, у руҳни модда билан боғлайди ва уни турли шаклларда кезиб юришга мажбур этади. Беруний оламни объектив реаллик, инсон иродасидан ташқарида мустақил равишда мавжуд бўлган борлиқ сифатида қарайди. Беруний киши онги. Тафаккури ва руҳиятини моддий жисмдан келтириб чиқарган ҳолда тасаввур этади. 05 05 2637 06 393F0E 0C0B 06 070D 2637 08 10 03 08

• «Тилларнинг турлича бўлишига сабаб-одамларнинг гуруҳларга ажралиб кетиши, бир-бирларидан узоқда яшашларидир»,-дейди«Ҳиндистон » • баъзи одамлар шахсининг шаклланишида уларнинг хулқ - атворида мавжуд бўлган зиқналик, ёлғончилик, мунофиқлик, хушомадгўйлик, иккиюзламачилик каби иллатларнинг шахс тараққиётига салбий таъсири ҳақида тўхталиб ўтади. «Қадимги авлодлар обидалари »

АБУ АЛИ ҲУСАЙН ИБН АБДУЛЛОҲ ИБН СИНО  980-1037  Бухоро яқинидаги Афшона қишлоғида туғилган  Бухорода ўқиб улғаяди  5 томлик «Ал-Қонун фит тиб» («Тиб қонунлари»), 18 томлик мантиқ, физика, математика ва метафизика (Фалсафа)ни тўлиқ ўз ичига олган «Китоб аш-Шифо», «Китоб ан-нажот», 20 томлик «Китоб ал-Инсоф» («Инсоф китоби»), «Донишнома»

 инсонни тана ва жондан ташкил топади  Мия эса жонни бошқарувчи марказдир  ҳашаротлар, ўсимликлар, ҳайвонлар ва инсонлар қандайдир ички куч - жон («ан- нафас»)га эгадир  Инсон жони бунда энг олий ва етук жондир  Шунинг учун инсон фикрлаш ҳислатига эгадир  Инсон ақли жоннинг олий даражадаги ифодасидир  Инсон мавжудот моҳиятини билиши унинг тафаккурининг дунёвий ақл билан қўшилиши асосида вужудга келади.

АБУ АБДУЛЛО РУДАКИЙ  IX асрнинг 50-60 йиллари  руҳ билан материянинг муносабати масалаларида идеалистик мавқеда туради  Руҳни «ота»га, моддий нарсаларни «она»га ўхшатади  барча нарсаларни яратувчи биринчи сабаб худодир.  Моддий нарсалар асосида тупроқ, олов, сув ва ҳаво ётади  инсон ақл ва идрокини улуғлайди.

АБДУРАҲМОН ЖОМИЙ  1414-1492  Нишопур яқинидаги Жом шаҳрида, руҳоний оиласида дунёга келган  "Силсилат уз-заҳаб", "Туҳфат ул-аҳрор", "Суҳбат ул-аброр"  У биринчи бор шахс типологиясини яратган  6 та типдан иборат  улар хурсандчилик нима эканини билмайди

1 тип • Ҳасадгўй(бировларнинг ютуғини кўролмайди, кайфиятини бузади) 2 тип • ғийбатчилар 3 тип • Тасодифат бойиган камбағаллар 4 тип • Амалпарастлар 5 тип • Зиқналар 6 тип • Аҳлоқсизлар

Похожие

Шарқ психологиясида шахс муаммоси

Мотивациянинг психологик назариялари

Шахснинг психологик портрети

Бошқарувнинг ижтимоий-психологик муаммолари

Психологик тасвирлар ва сиз