Psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifalari - Психология - Презентации

Psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifalari

Загружено в:

20.09.2024

Скачано:

0

Размер:

928.6455078125 KB

PSIXOLOGIYA TARIXI FANINING PREDMETI VA VAZIFALARI.

REJA: 1. Psixologiya tarixini o’rganishning ahamiyati. 2. Psixologiya tarixining predmeti, maqsadi, vazifalari. 3. Uning psixika haqida ilmiy bilimlar tizimida tutgan urni.

TAYANCH TUSHUNCHALAR  Psixologiya  Temperament  Determinizm  Indeterminizm  Kibernetika  Sotsiologiya  Ijtimoiy psixologiya  Din psixologiyasi  Etnopsixologiya  Boshqaruv psixologiyasi  Siyosiy psixologiya  Oila psixologiyasi  Potopsixologiya  Ekstremal psixologiya  Psixofiziologiya  Differensial psixologiya  Marketing psixologiyasi  Eksperimental psixologiya

TAFSIYA ETILAYOTGAN ADABIYOTLAR:  F.I.Xaydarov, N.I.Xalilova”Umumiy psixologiya” Toshkent- 2010  A.V.Petrovskiy “Umumiy psixologiya” Toshkent-1992  P.I.Ivanov “Umumiy psixologiya” Toshkent,1967  Nemov «Психология», Москва, 1974 й.  Абу Али Ибн Сино. «Тиб онунлари асари». Тошкент – 1992 й.  Давлетшин М.Г. «Психологическая наука в Узбекистане» Психологический журнал. Тошкент. №7. 1986 й.  Ждан Г. «История психологии» – 1976й.  Искандаров Б. «Ўрта Осиёда фалсафий ва ижтимоий- сиёсий фикрларнинг шаклланиши ва ривожланиши тарихидан лавхалар.» Тошкент. «Ўзбекистон». –1993 й.  Нишонова З.Т. «Психология тарихи» Т-2002й.

ELEKTRON MANBALARGA HAVOLALAR  Psixologik kutubxona: http://www.psychol-ok.ru/library.html  Psixologik tadqiqotlar. Ilmiy elektron jurnal. http://www.psystudy.ru/  Psixologiya bo’yicha materiallar. http://www.psychology-online.net  Handbook-of-research-methods-in-experimental- psychology  www.e-reading.club/.../Konovalova __psihologiya  www.psyho.ru › Biblioteka › Knigi

PSIXOLOGIYA HAQIDA TUSHUNCHA VA RIVOJLANISH TARIXI  Inson mavjud ekan, o’z hayotiy tajribasiga asoslanib, u yoki bu holda idrok etish, olamni anglash, narsa va hodisalarni ajratish kabi xususiyatlarga ega ekanligi haqida o’ziga o’zi hisob beradi.  Biz kunda qushlarning sho’x navosini, musiqa asboblarining xonishini, inson nutqini, uchib o’tayotgan samalyot shovqinini eshitamiz, atrofimizni o’rab turgan narsalar, daraxt, hayvonlar, mashinalarni ko’ramiz. Ularning rangi va hajmini ajrata olamiz. Mazkur jarayonlar insondagi aks ettirish xususiyati bilan chambarchas bogliq.  Shundan xulosa qilish mumkinki, psixologiya faning predmetini – shaxsning psixikasi va uning psixologik xususiyatlari tashkil qiladi.  Ya’ni psixologiya – shaxsda kechadigan ruhiy jarayonlarni o’rganadi.

PSIXOLOGIYA SO’ZINING LUG’AVIY MA’NOSI GREKCHA PSYUXE – JON, LOGOS – FAN, TA’LIMOT DEGAN MA’NONI ANGLATADI .  Har bir fan o’zining tarixiga egadir. Fanni tarixini bilish hozirda oldinga qo’yilgan maqsadni to’la yechishga imkon beradi.  Faylasuf Arastu “Eksperimental va nazariy psixologiyani talqin qilish uchun, shunday qiyoslash o’tkazish zarurki, bu yerda hozirgi kun muammolarini ko’raylik va tarix bilan muloqotga kirishaylik” deb takidlaydi.

PSIXOLOGIYA FAN SIFATIDA YUZAGA KELISH BOSQICHLARI I. Psixologiya jon haqidagi fan – bu yo’nalish psixologiyada 2500-yil oldin paydo bo’lgan. Inson hayotidagi barcha narsalar tushunchalarni, tushunarsiz hodisalarni “jon”, “ruh” bilan tushuntirishga harakat qilganlar. II. Psixologiya ong haqidagi fan sifatida – XVII asrda tabiy fanlar rivojlanishi bilan boshlanadi. Fikrlash, xohlash, his qilish, qobiliyatini “ong” deb atashgan. O’z-o’zini kuzatish asosiy metodi hisoblangan. III. Psixologiya hulq-atvor haqidagi fan – XIX asrdan boshlanadi. Psixologiyaning vazifasi ko’rgan narsalarni bevosita kuzatish, aniqrog’i inson hulq-atvorini, faoliyatini reaktsiyasini kuzatish deb hisoblangan. Bunda motivlarning o’rni hisobga olinmagan. IV. Psixologiya, psixikaning mexanizmlari, qonuniyatlari va faktlarini o’rganuvchi fan sifatida – dunyoga materialistik nuqtai-nazaridan qarash shakllangan. Rossiya psixologiyasining asosida aks ettirish nazariyasi asosiy qonuniyat sifatida ko’rsatish.

AFLOTUN  Platon ruh tana o’lgandan keyin ham hayot bo’ladi deb fikr yuritadi. Uning yozishicha: "Agar ruh abadiy bo’lsa, unda ruh haqida nafaqat bu dunyoda balki keyingi uning hayoti haqida ham qayg’urish kerak. Platon ruh haqidagi g’oyasining yetakchi qismi hissiyotlardir. Unda Platon birinchi o’rinda odamlar uchun rohatlanish hissi turmasligini aytadi. Qoramol, ot va boshqa hayvonlar uchun shundaydir, lekin odam ruhini farqlaydi.

ARASTU RUHNI UCH QISMGA AJRATGAN:  Vegetativ ruh – ovqatlanish va ko’payishda ifodalanadi.  Sezuvchi ruh – sezgi va hislatlarda, xotira va tasavvurda namoyon bo’ladi.  Aqliy ruh – tafakkur, bilim va ixtiyoriy harakatda yuzaga keladi.

YUNON FAYLASUFLARI  Inson tabiatning asosi suvdir. Inson ruhi va ruhiy hayoti par (bug’ ) shaklida tasavvur qilingan.  Ruh bu – juda siyraklashgan havodir deydi. FALES(624-547) ANAKSIMEN (588-525)

YUNON FAYLASUFLARI  Tabiatning asosi olovdir. Shuningdek, inson ruhi ham olovdan kelib chiqadi, deydi u.  Dunyoning asosi 4 element: suv, havo, tuproq va olovning birikishidan tashkil topgan.Geraklit (544-483) Empedokl (483-423)

GIPPOKRAT(460-356) – TEMPERAMENT BO’YICHA DASTLABKI TA’LIMOTNI YARATGAN. “TEMPERAMENT” LOTINCHA “ARALASHMA” MA’NOSINI BILDIRADI. Gippokrat tabiricha, inson tanasida 4 ta suyuqlik bor:  Xolerik – “o’t” yunoncha chole  Sangvinik – “qon” lotincha sanguis  Flegmatik – “balg’am” yunoncha phlegma  Melonxolik – “qora o’t” yunoncha melas

O’RTA ASRDAGI QARASHLAR.  Iroda masalasiga katta e’tibor berdilar. Iroda aqldan ham yuqori turadi.Bu masala bo’yicha V-asrda ikkita oqim:  DETERMINISTLAR – iroda ham dunyodagi hamma narsalar kabi sababiyat oqimiga bo’ysunadi, irodaviy harakatlar ham erkin emas deb ta’lim beradi.  INDETERMINISTLAR – inson irodasi har qanday sababiyatdan holi erkin hamda zaruriyatga bog’liq emas deb ta’lim beradilar.

SHARQ MUTTAFAKKIRLARINING PSIXOLOGIK QARASHLARI.  Abu Nasr Forobiy  Abu Rayhon Beruniy  Abu Ali Ibn Sino  Alisher Navoiy  Xusain Voiz Koshifiy

ABU NASR FOROBIY (870-950)”AQL HAQIDA RISOLA”, “MANTIQQA KIRISH” RISOLALAR MUALLIFI Sezgilar klassifikatsiyasi: 1.Tashqi quvvat:  Teri-badan sezgisi  Ta’m bilish sezgisi  Hid bilish sezgisi  Nutq sezgisi(eshitish sezgisi)  Ko’rish sezgisi 2.Ichki quvvatlar:  Xotira – tasavvur  Xayol  His-tuyg’u  Nutq  Mantiqiy fikrlash

ABU RAYHON BERUNIY  Inson hayvonlardan aql bilan farq qiladi; Azaldan xudo shunday yaratgan deydi;  Insonning jismoniy tuzilishi va butun hayotini aniqlashda geografik omillarning roli haqida tuproq, suv, havo va yerning, hatto tillarning turlichaligi geografik sharoitlarga bog’liq deb qaraydi.

ABU ALI IBN SINO  “ Tib qonunlari” asarida inson fiziologiyasi va psixologiyasi asosida talqin qiladi.  Sezgini tashqi va ichki sezgiga ajratadi. Miyyani barcha sezgilardan boruvchi nervlar markazi, umuman inson nerv sistemasining markazi ekanligi va miyya insonni boshqarib turuvchi markazligini takidlaydi.

PSIXOLOGIYA TARIXIDA  Eng birinchi eksperimental psixologik labaratoriya 1879-yili Germaniyaning Leypsig universitetida nemis psixologi va fiziologi VILGELM VUNDT (1832- 1920) tomonidan asos solingan  Psixologiya mustaqil fan sifatida XIX asrning 60-yillarida falsafadan ajralib chiqdi

O’ZBEKISTONLIK PSIXOLOG OLIMLAR :  Ivanov Platon Ivanovich;  Muhammad Davletshin;  Ergash G’oziyev;  G’ayrat Shoumarov;  Vasila Karimova;  Zamira Nishonova….

PSIXOLOGIYANING FANLAR TIZIMIDA TUTGAN O’RNI.  KIBERNETIK A – inson shaxsini o’z-o’zini bosharish jarayonlarini o’rganadi.  SOTSIOLOGIYA – ijtimoiy psixologiyaga doir masala yechim va ijtimoiy rivojlanishda psixoloiyani rolini o’rganadi.  PEDAGOGIK A – ta’lim-tarbiya jarayonida inson shaxsini shakllanishini o’rganadi.  TEXNIK FANLAR – psixikani o’rganish uchun texnik vositalarni ishlab chiqish, shuningdek texnik taraqqiyot sharoitida inson faoliyatini optimal shartlarini o’rganish.

PROFESSOR A.V.PETROVSKIY PSIXOLOGIYA FAN SOX ALARINI QUYIDAGICHA TASNIFLADI: 1. Aniq faoliyat turlarini o’rganuvchi psixologiya sohalari 2. Rivojlanish yosh xususiyatlarini o’rganuvchi psixologiya sohalari 3. Shaxs va jamiyatga bo’lgan munosabatni o’rganuvchi psixologiya sohalari

ANIQ FAOLIYAT TURLARIGA KO’RA PSIXOLOGIYA SOHALARI  Mehnat psixologiyasi: inson mehnat faoliyatining psixologik xususiyatlarini, mehnatni ilmiy asosda tashkil qilishning psixologik tamoyillarini o’rganadi.  Muhandislik psixologiyasi: inson bilan mashina o’rtasidagi vazifalarni taqsimlash masalalarini hal qiladi va asosan operatorlar faoliyatini o’rganadi.  Aviatsiya psixologiyasi: uchishga o’rganish jarayoni va uchish moslamalarini boshqarishda inson faoliyatining psixologik qonuniyatlarini o’rganadi  Kosmik psixologiya: vaznsizlik holati, fazoviy tasavvurlar, chalkashib ketgan vaqtda, asab va ruhiy zo’r berish bilan bog’liq bo’lgan holatlarni o’rganadi.

Pedagogik- psixologiyaningpredme tio’quvchilargata’lim- tarbiyaberishningpsixol ogikqonuniyatlarinio’r ganish,o’quvchilartafak kurinitaraqqiytopishi,in tellektualfaoliyatmalak alarivausullarinio’zlash tirishjarayoniniboshqar ishmasalalarinio’rgana diPedagogik- psixologiyaningpredme tio’quvchilargata’lim- tarbiyaberishningpsixol ogikqonuniyatlarinio’r ganish,o’quvchilartafak kurinitaraqqiytopishi,in tellektualfaoliyatmalak alarivausullarinio’zlash tirishjarayoniniboshqar ishmasalalarinio’rgana diTa’limpsixoloi yasi Tarbiyapsixol ogiyasiO’qituvchipsix ologiyasi 1A 24 1A 23 05 23

INSON VA JAMIYAT O’RTASIDAGI MUNOSABATLARNING PSIXOLOGIK TOMONLARINI O’RGANUVCHI PSIXOLOGIYA SOHALARI  Ijtimoiy psixologiya  Din psixologiyasi  Etnopsixologiya  Boshqaruv psixologiyasi  Marketing psixologiyasi  Eksperimental psixologiya  Siyosiy psixologiya  Oila psixologiyasi  Patopsixologiya  Ekstremal psixologiya  Psixofiziologiya  Differensial psixologiya

 Tamoyil – ma’lum faoliyatni bajarishda tayaniladigan dastlabki qoidalar tizimidir.

PSIXOLOGIYANING TAMOYILLARI QUYIDAGICHA:  1. Determinizm tamoyili;  2. Ong va faoliyat birligi tamoyili;  3. Psixika va ongning faoliyatda rivojlanishi tamoyili.

 Determinizm tamoyiliga ko’ra, psixika yashash sharoiti bilan belgilanadi va sharoit o’zgarishi bilan o’zgaradi. Hayvonlar psixikasining taraqqiyoti tabiiy saralanish bilan, odam psixikasi taraqqiyoti esa ijtimoiy taraqqiyot qonunlari bilan belgilanadi.

 Ong va faoliyat birligi tamoyiliga ko’ra, ong va faoliyat bir-biriga qarama-qarshi ham, aynan bir narsa ham emas. Ular bir butunlikni tashkil etadi. Ong faoliyatni ichki rejasini, dasturini tashkil etadi. Bu tamoyil psixologlarga inson xulq-atvori, xatti-harakatlari va faoliyatlarini o’rganish orqali xatti-harakatlardan ko’zlangan maqsadlarga, muvaffaqiyatlarga erishishni ta’minlovchi ichki psixologik mexanizm, ya’ni psixikani ob’ektiv qonuniyatlarini ochishga imkon beradi.

 Psixika va ongning faoliyatda taraqqiy etish tamoyiliga ko’ra, psixikaga taraqqiyot mahsuloti va faoliyat natijasi deb qaralsa, uni to’g’ri tushunish hamda tushuntirib berish mumkin. Bu tamoyil L.S.Vыgotskiy, S.L.Rubinshteyn, V.M.Teplov kabi psixologlar ishlarida o’z aksini topgan. L.S.Vыgotskiy ta’lim psixikani rivojlantirishga yo’naltirishini, P.P.Blonskiy esa tafakkurning kichik maktab yoshida o’yinlar bilan o’spirinlik yoshida o’qish bilan bog’liq tarzda rivojlanishini tahlil qildi. S.L.Rubinshteyn «Ong faoliyatda paydo bo’lib, faoliyatda shakllanadi» degan edi .

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Psixologiya fanining predmeti, rivojlanish tarixi, sohalari va tadqiqot metodlari

Yosh psixologiya fanining shakllanish tarixi

Psixofiziologiyaning qisqacha tarixi va uning predmeti, vazifalari

Psixologiya fanining prеdmеti

Psixologiya fanining predmetlari va rivojlanishi