Oliy nerv faoliyatining turlari - Психология - Презентации

Oliy nerv faoliyatining turlari

Загружено в:

24.11.2023

Скачано:

0

Размер:

3779.458984375 KB

FAN:YOSH FIZILOGIYA MAVZU:OLIY NERV FAOLIYATINING TURLARI

Oliy nerv faoliyati - hayvon va odam markaziy nerv sistemasi oliy boʻlimlari (bosh miya yarim sharlari pusti va pust osti markazlari)ning faoliyati; butun organizmning tashki muhit bilan normal munosabatda bulib turishini taʼminlaydi. Oliy nerv faoliyatif. terminini fanga I. P. Pavlov kiritgan. U Oliy nerv faoliyatif. ni "psixik faoliyat" bilan bir maʼnodagi tushuncha deb hisoblagan.

Pavlov aytganidek, psixik faoliyatning hamma shakllari, jumladan, odam tafakkuri va ongi Oliy nerv faoliyatif. elementlaridandir. Oliy nerv faoliyatif. toʻgʻrisidagi taʼlimotni yaratuvchilardan biri — Pavlovning oʻtmishdoshi I. M. Sechenov boʻlgan. U "Bosh miya reflekslari" degan asarida (1863) psixik faoliyatning reflektor tabia-ti toʻgʻrisidagi gʻoyani rivojlantirgan.

Yuqori darajada tashkil toptan hay-vonlar Oliy nerv faoliyatif. asosida markaziy nerv sistemasining yuqori qismlari (yuqori darajada tuzilgan umurtqali hayvonlarda va odamda — bosh miya katta yarim sharlarining poʻstlogʻi)da hosil boʻladigan shartli reflekslar hamda murakkab shartsiz reflekslar (instinktlar, emotsiyalar), yaʼni, asosan, poʻstloq osti nerv qosilalari tomonidan amalga oshiriladigan bosh miya faoliyatining shakllari yotadi. Shartsiz reflekslarning Oliy nerv faoliyatif.dagi roli shundaki, mazkur reflekslar asosida hamma shartli reflekslar hosil boʻlibgina qolmay, balki shartli va shartsiz reflekslarning Oliy nerv faoliyatif.dagi ahami-yati hayvonot olamining tarixiy ri- vojlanish jarayonida oʻzgaradi

Pavlov fikricha, hatto yuqori darajada rivojlangan hayvonlar (mas, it, maymun)ning Oliy nerv faoliyatif., asosan, hayvonlar bilan odamda umumiy boʻlgan birinchi signal sistemasining xilma-xil va turli-tuman shartli reflekslar yigindisidan iborat. Nutqning asta- sekin rivojlanishiga qaramasdan birinchi signal sis-temasinmng shartli reflekslari bolalar hayotining dastlabki yillarida Oliy nerv faoliyatif. ning asosiy fondini tashkil qiladi; keyingi oʻsish davrlarida esa odamning Oliy nerv faoliyatif. maʼlum oʻrinni egallaydi. Lekin odamda mehnat faoliyatining ijtimoiy shakllari rivojlanishi munosabati bilan ikkinchi signallar paydo boʻldi va rivojlandi.

Pavlov Oliy nerv faoliyatif. ning quyidagi asosiy qoidalarini ishlab chiqqan: 1) shartli reflekslar yoki nerv tutashishlarinin g hosil boʻlishi; ; 2) shartli refleks kuchining qoʻzgʻalish kuchiga bogʻliqligi; 3) shartli qoʻzgʻatgichl arning yigʻindisi; 4) shartli reflekslar mustahkam boʻlmaganligi uchun, shartli qoʻzgʻatuvchining keskin kuchayishi yoki yangi qoʻzgʻatuvchining taʼsiri tufayli tormozlanishning oʻsishi; 5) nerv ja-rayonlarining bosh miya poʻstlogʻida tar-qalishi va konsentratsiyalanishi na-tijasida uning ayrim qismlari oʻrta-sida aloqaning vujudga kelishi hamda shartli reflekslarning umumlashishi va ixtisoslashishi; 6) qoʻzgʻalish va tormozlanishning poʻstloq manbalari oʻrtasidagi qarama- qarshi oʻzaro muno- sabatni taʼminlaydigan nerv jarayonlarining bir- biri bilan bogʻliq induk- siyasi.

Oliy nerv faoliyatif. da markaziy hodisa shartli reflekslar boʻlib, ular jahon neyrofiziologiyasi va eksperimental psixologiyadagi muqim tadqiqot obʼyekti hisoblanadi.

Pavlov va uning xodimlari belgilagan Oliy nerv faoliyatif.ning asosiy faktlari va izchilligining toʻgʻri ekanligi olimlarning koʻpgina ishlarida isbotlangan. Xususan, fiziolog P. K. Anoxin funksional sistema nazari- yasini ishlab chiqib, bu nazariyani funksiyalar evolyusiyasiga tatbiq etdi, natijada evolyusion jarayonning umumiy qonuniyati boʻlgan sistemogenez tushunchasini yaratdi.[1]

Asab tizimining bir qancha vazifalari bo’lib, ular quidagilardan iborat: 1 integrativ funksiya - axborotni tezlik bilan aniq uzatish va uni integratsiyalash; 2 a’zolar va a’zolar tizimlari o‘rtasida o‘zaro aloqani ta'minlash, uni yaxlit bir butun sifatida faoliyat ko'rsatishi; 3 tashqi muhit bilan o‘zaro ta’sir qilish, atrof- muhitdan va ichki a’zolardan keladigan turli signallami qabul qilish, tahlil qilish va ushbu signallarga javob reaksiyalarini shakllantirish; 4 turli a’zolar faoliyatini boshqaradi va muvofiqlashtiradi, tashqi va ichki muhitning o‘zgaruvchan sharoitlariga butun organizm faoliyatini bir butun tizim sifatida moslashtiradi; 5 asab tizimi yuksak bo‘limlarining faoliyati bilan ruhiy fimksiyalarning, ya’ni tashqi olam signallarini anglash, ulami eslab qolish, tushunish va qaror qabul qilish hamda maqsadga yo‘naltirilgan xulq-atvomi tashkil qilish, abstrakt tafakkur va nutqni amalga oshirish bilan bog‘liqdir.

Neyronlar barcha tirik hujayralar kabi qo ‘ zg ‘ aluvch^iilikka, ya’ni qo‘zg‘atuvchilar yoki rag‘batlar deb ataladigan atr^ff-muhitning omxllari ta’siri ostida yoki ulaming holatini buzilishi oqibatida tinch holatdan faol holatga o‘tish qobiliyatiga ega. Turli ta’sirlarga javobari organizmning tuzilmasi, funksivalari va uning hujayralarim o‘zgarishi biologik reaksiya deb ataladi. Hujayralaming reaksiyasi, ulaming shakllari, tuzilmasi, o‘sishi va bo‘lmish jarayonlarining oczgarishida, ularda turli kimyoviy moddalarai hosil bo‘lishida, potensial energiyani kinetik energiyaga aylanishida, u yoki bu ishni bajarishda (bo'shliqda harakatlanish, moddalar ajratishda va h.k.) namoyon boiadi.

Fiziologik mohiyatiga ko'ra qo‘zg‘atuvchilar adekvat va noadekvatlarga bo‘linadi. Adekvat qo ‘zg ‘cituvchilar - ma’lum bir biologik tuzilmaga tabiiy sharoitda ta’sir ko‘rsatadiganlar hisoblanadi. Ularni anglashga ushbu biologik tuzilma maxsus moslashgan va ularni sezishga unda qobiliyat juda yuqori. Ko‘z to‘rining tayoqchalari va kolbachalari uchun adekvat qo‘zg‘atuvchilar bo‘lib, quyosh spektri ko‘rinadigan qismining nurlari, tilning ta’mni sezuvchi so‘rg‘ichlari uchun - turli xil kimyoviy moddalar va h.k. hisoblanadi.

Asab va mushak to‘qimalarming hujayralari qo‘zg‘atuvchiga nisbatan tezkor reaksiyani amalga oshirishga maxsus moslashgan. Ushbu to‘qimalaming hujayralari qo‘zg ‘aluvchan deb, ulami qo‘zg‘atuvchiga nisbatan javob berish qobiliyati esa q o ‘zg ‘alish deb ataladi. Qo‘zg‘alish oichovi bo‘lib, uni chaqira oladigan qo‘zg‘atuvchining minimal kuchi xizmat qiladi. Bu qo‘zg‘aluvchanlikning bo‘sag‘asidir.

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

Похожие

Oliy nerv faoliyati va uning yosh xususuyatlari

Diqqatning nerv fiziologik asoslari

Nerv sistemasi va temperament

Xotira, xotiraning nerv fiziologik asoslari

Neyron va nerv tolalarining yoshga bogliq xususiyatlari.