O’spirinlik davrida o'quv faoliyati. O’spirinlarda kasb tanlash muammolari va yechimlar - Психология - Презентации

O’spirinlik davrida o'quv faoliyati. O’spirinlarda kasb tanlash muammolari va yechimlar

Загружено в:

28.03.2023

Скачано:

0

Размер:

184.091796875 KB

O’spirinlik davrida oquv faoliyati. O’spirinlarda kasb tanlash muammolari va yechimlar .

Reja:  O’spirinlik davrining psixologik xususiyatlari  O’quv faoliyati va aqliy rivojlanish  O`spirinlik davri va kasb tanlash

O’spirinlik davrining psixologik xususiyatlari O’spirinlik- bu odamning fuqaro sifatida shakllanishi uning ijtimoiy jihatdan yetilishi o’z taqdirini o’zi hal qilishi ijtimoiy hayotga faol ishtirok etishi davri fuqarolik va vatanparvarlik kabi ma’naviy sifatlari tarkib topadigan davridir. Ilk o’spirinlik davrining psixologik xususiyatlaridan biri bu jismoniy jihatdan voyaga yetishi, maktabni bitirgandan keyin mustaqil hayot kechirish, ishlab chiqarishda mehnat qilishi va oliy o’quv yurtida o’qishi uchun yetarli bo’ladigan g’oyaviy va ma’naviy yetuklik darajasiga erishadi. Bu davrning eng muhim ko’rsatkichlaridan biri fuqarolik pasportini olishi, saylash va saylanish huquqini qo’lga kiritilishi bularning barchasi uning fuqaro sifatida yetukligining ko’rsatkichidir.

Ilk o’spirinlik davrida mehnat va o’qish asosiy faoliyat sifatida muhim o’rin egallaydi. Ilk o’spirinlik yoshida jo’shqin kuch-g’ayrat shijoat mardlik katta va qahramonona ishlarga romantk ravishda intilishlari avj olgan yosh davridir. Ilk o’spirinlik davrida psixik rivojlanishning xarakatga keltiruvchi kuch maktab jamoasi va o’quv faoliyati tomonidan qo’yiladigan talablar darajasining keskin ortishi bilan u erishgan psixik rivojlanish darajasi o’rtasidagi qarama-qarshilikdan iboratdir. Bu qarama-qarshiliklar ilk o’spirinlik davrida o’quvchilarning ahloqiy, aqliy va ijodiy kuchlarini intensiv taraqqiyoti yo’li bilan hal etiladi. O’smirlik davrida shaxsning rivojlanishida bir qator o’zgarishlar sodir bo’ladi bu albatta ilk o’spirinlik davridan keskin farq qiladi. Uning ijtimoiy faoliyati ko’pincha maktabdan tashqariga chiqadi ya’ni u odatda maktabda tashkilotchilik rahbarlik va tarbiyaviy fuktsiyalarni bajaradi. Ravshanki uning jamiyatdagi mavqei keskin ravishda o’zgaradi va shaxsning shakllanishiga muhim ta’sir etadi.

Ilk o’spirin yoshidagi o’quvchilar o’zining kuchli va ojiz tomonlarini o’zning ustunlik va kamchiliklarni o’smirga qaraganda yaxshiroq va chuqurroq baholay oladi. Biroq o’smir tomonidan o’z o’ziga baho berish birmuncha ob’ektivroq bo’lib bu ularga kattalar tomonidan berilayotgan fikr va mulohazalarga tayaniladi. Ilk o’spirinlik davrida esa bu boshqacharoq tarzda amalga oshiriladi ya’ni yoshning ortishi bilan unda o’z shaxsini o’z xatti-harakatlari va faoliyatini mustaqil tahlil qilish va baho berish an’anasi kuchayadi. O’z o’ziga baho berish esa hamisha tashqaridan berilgan bahoni anglashdan ko’ra qiyinroqdir. O’z shaxslarini tahlil qila olsalar ham ular o’zlariga nisbatan ob’ektiv baho bera olmaydilar. Ayrim paytlar o’zlariga nisbatan juda yuqori baho beradilar. Ilk o’spirinlik davrida endi shaxsning ko’p qirrali munosabatlarini ifodalovchi sifatlari anglanadi. O’smir o’zning hozirgi ahvoliga muvofiq ravishda o’ziga baho bersa ilk o’spirin o’zining kelajagiga muvofiq ravishda o’ziga baho beradi.

O’quv faoliyati va aqliy rivojlanish  Ilk o’spirinlik davrining o’quv faoliyati o’zining mazmuni va xarakteri jihatidan o’smirlar o’quv faoliyatidan tubdan farq qiladi. Bu yerdagi asosiy farq ta’lim mazmunining chuqurlashuvi va o’quvga oid yangi bo’limlarning kiritilishi bilan emas. Asosiy farqi shundaki yuqori sinf o’quvchilarining o’quv faoliyati ularning faolligi va mustaqilligiga ancha yuqori talablar qo’yadi. Dasturni yetarli darajada chuqur o’zlashtirish uchun nazariy tafakkur rivojlangan bo’lishi mumkin.

V.A.Suxomlinskiy tomonidan quyidagi fikr ilgari suriladi ya’ni yuqori sinflardagi o’qishning qiyinchiliklari shu narsa bilan bog’langanki ilgari faktlarni mustaqil ravishda tahlil qilmasdan o’tilgan narsalarni esda saqlab qolish xulosalarni yodlab olishga qaratlgan yo’l-yo’riqlar qaror topgan edi. Ayrim yuqori sinf o’quvchilarining qiynalishlariga sabab shuki ular tevarak-atroofdagi voqelikni bilib olish maqsadida umumlashtiruvchi tushunchalardan foydalanishni bilmaydilar ana shu bilmaslik shuning uchun ham sodir bo’ladiki umumlashtiruvchi tushunchalar xulosalar fikrlar hodisa va faktlarni tadqiq qilish yo’li bilan tarkib topmaydi balki yodlab olinadi. 8 sinfgacha ish mazmuni va usullarida katta farq bo’ladi bu vaqtda o’rgatmasdan ham o’rganish mumkin, 9-10 sinflarda har qadamda muammolar paydo bo’lib turadi. Katta yoshdagi bolalarning o’zlari ko’plarimiz 9 va 10 sinflarda o’qishga yaxshi tayyorgarlik ko’rmaganmiz deb ta’kidlaydilar. Ularda o’quv materiali ustida mustaqil ishlash mahorati yo’q o’qishdan tashqari boshqa manbalardan olingan materiallarni yaxshi o’zlashtira olmaydilar.

V.A.Suxomlinskiy

O’smirning o’quv fanlariga tanlab munosabatda bo’lishi dearli butunlay o’qitishning sifati va darajasi bilan belgilanadi. Ilk o’spirinlik davridagi o’quvchilarning o’quv fanlariga tanlab munosabatda bo’lishining boshqa muhim sababi ham bor bu sabab ularning ko’plarida o’z kasbiy maqsadlari bilan bog’liq bo’lgan va qaror topgan qiziqishlarning mavjudligidir. Tadqiqotlar shuningdek ilk o’spirinlarning o’qishga munosabati o’qituvchining dars berishida ularning individual xususiyatlarini qanchalik ko’zda tutishiga bog’liq ekanligini ko’rsatadi. Agar o’qituvchi o’rtacha o’qiydigan o’quvchining imkoniyatlarini ko’zda tutib ish ko’rsa o’qishga qiziqish pasayadi. Kuchli o’quvchilarda o’qishga qiziqishning birmuncha pasayishiga sabab shuki ular o’qishga o’zlarining bor imkoniyatlarini sarflamaydilar bo’sh o’quvchilarda o’qishga qiziqishning pasayishga sabab shuki ular materialni o’zlashtirishning uddasidan chiqmaydilar.

N.D.Levitov o’tkazgan tadqiqotlarning ko’rsatishicha ilk o’spirin shaxsi o’quv fanlariga o’z munosabatini belgilayotgan vaqtda quyidagi mulohazalarga; -fanning dunyoqarashdagi ahamiyatiga (u tabiat va jamiyatning taraqqiyot qonunlarini tushunishda ijtimoiy hodisalarning farqiga borishda qanchalik yordam berishiga); -fanning bilishdagi ahamiyatiga (uning bilim doirasini qanchaliik kengaytirishga qanchalik qiziqarli bo’lishiga zarur bilimlar berishga noma’lum narsalarni qanchalik ochib bera olishga); -fanning ijtimoiy ahamiyatiga mamlakatning ilmiy ijtimoiy madaniy va xo’jalik hayotida bu fanning roliga; -mazkur o’quvchi uchun bu fanning amaliy ahamiyatiga (belilangan ixtisos bilan bog’liqligi foydali malaka va ko’nikmalarni egallash imkoniyatiga); -muayyan faning yaxshi o’qitilishiga asoslanadilar.

N.D.Levitov

O`spirinlik davri va kasb tanlash Kasb tanlash ijtimoiy foydali mehnatga o’z hisasini qo’shish zarurligini anglash natijasida kasbga yo’nalish. Proforientatsiya - yoshlarni hohish istaklari qiziqishlari qobiliyatlariga qarab xalq xo’jaligi mutaxassislarga bo’lgan ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda psixologik- pedagogik va tibbiy kasbga yo’naltirish. Psixolog Ye.A.Klimov tomonidan o’spirinlarda kasb tanlash jarayonida uchraydigan xatoliklarni quyidagilar deb ajratib ko’rsatadilar: -biror bir kasbning nufuzli ekanligiga bahs borishdagi dogmalarga asoslanish -kasbga uzoq va noaniq tasavvurga binoan baho berish -biror kasb egasi bo’lmish kishiga nisbatan ijobiy yoki salbiy munosabatda bo’lishni tegishli kasbga ko’chirish -kasbning oddiy kundalik tomonini nazar pisand qilmasdan uning tashqi tomoniga sirtiga mahliyo bo’lish -o’rtoqlarining ta’siri ostida kompaniya uchun kasb tanlash va boshqalar.

Kasb tanlashga ta’sir etuvchi asosiy omilar quyidagilardan iborat. - ta’lim tarbiya tizimida kasbga yo’llash faoliyatining mazmuni va metodikalari majmuasi mukammal ravishda mujassamlashganligi. - O’quvchilarni kasb tanlashga o’rgatishda o’qituvchilar jamoasi faoliyati hamkorligi va samaradorligi. - Sinf rahbarining ota-onalar bilan hamkorligi ongli kasb tanlash negizi ekanligi. - Kasb tanlashda yoshlar tashkilotining ishtiroki. - Sinfdan va maktabdan tashqari olib boriladigan ishlar mazmunida kasb tanlashning alohida ajratib ko’rsatilishi. - Maktablarda ishlab chiqarish kombinatlarida ommaviy va keng ko’lamda yo’lga qo’yilishi . - Maxsus muassasalar faoliyati. - Kasbga oid ko’rgazmalar sayohatlar uyushtirilishi. - Ijodkor nufuzli mahoratli kishilar bilan uchrashuvlar o’tkazilishi. - Kasb tanlashda mahalliy matbuot radio va televideniyaning ishtiroki.

V.A.Krutetskiy o’spirinlarda uchrash mumkin bo’lgan motivlardan quyidagilarni alohida ta’kidlab o’tadi: -biror o’quv faniga nisbatan o’spirinning qiziqishi. -vatanga foyda keltirish istagi -shaxsiy qobiliyatini ro’kach qilib ko’rsatish -oilaviy an’analariga rioya qilishi -do’stlari va o’rtoqlaridan o’rnak olganligi -ish joyining va o’quv yurtining uyga yaqinligi - moddiy ta’minlanganlik - o’quv yurti ko’rinishining chiroyliligi yoki unga joylashishining osonligi singari motivlardir. V.SHubkin qiziqarli ma’lumotlarni keltirb o’tadi ma’lum bo’lishicha maktabni bitirib chiqayotgan yoshlar fizik radiomutaxassis matematik uchuvchi geolog vrach adabiyot va san’at xodimi kasblarini juda yuqori baholar ekanlar.

V.A.Krutetskiy

A.V.Darinskiy yoshlarni oliy ma’lumot olishning ijobiy tomonlari bilan birga salbiy tomonlari ham mavjudligini ko’rsatib o’tadilar. -ilk o’spirin o’zlari tanlagan oliy o’quv yurtga kirish uchun imtihon topshiradigan 3-4 ta fanni chuqur o’rganshni mo’ljallaydilar xolos. Boshqa fanlarni o’rganishga vaqt sarflash oqilona va samarali ish deb hisoblanmaydi uch baho olinsa bo’lgani. -tanlagan fanlarini o’rganish ham to’g’ri ko’rsatib o’tilganidek oliy o’quv yurtiga kirish imtihonlari topshirish talablariga mos keladigan pragmatik xarakterga ega bo’ladi.

E`tiboringiz uchun rahmat  Tayorladi: Sarimsoqova Durdona

Похожие

Kasb tanlash sirlari

O’spirinlarda ijodiy faollikning o’sishi, dunyoqarashning shakllanishi

O’spirinlarda ijtimoiy va axloqiy me’yorlarning shakllanishi

O’qituvchi psixologiyasi. Nomofobiya muammosi va yechimlar

Qobiliyat, nutq va kasb