O’spirinlik davri psixologiyasi - Психология - Презентации

O’spirinlik davri psixologiyasi

Загружено в:

19.07.2025

Скачано:

0

Размер:

956.1708984375 KB

O’spirinlik davri psixologiyasi

REJA:  1.Ilk o’spirin davrida aql- idrokining xususiyatlari.  2.Ilk o’spirin va kasb tanlash.  3.Ilk o’spirinlarning turmush xaqidagi tasavvurlari

Ilk o’spirinlik davrida aqliy rivojlanish  Ilk o’spirinlik davri kamolot bo’sag’asida deb ta’riflanadi. Bu kamolot bosqichi fiziologik, psixologik va ijtimoiy chegaralarni o’z ichiga oladi. Psixologiya fani o’spirinlik muammosini kompleks o’rganishni da’vat etadi.  Bu juda qiyin masala, chunki psixofiziologik taraqqiyot sur’ati bilan uning bosqichlari ijtimoiy etilish muddati bilan hamma vaqt ham to’g’ri kelavermaydi. Akseliratsiya natijasida bugungi bolalarimizning taraqqiyoti avvalgi avlodlarga nisbatan o’rtacha 2,3 yil avval etilmoqda.

O‘spirinlar ijtimoiylashuvida tarbiya omillari.  Rus psixologi L.I.Bojovich ilk o‘spirinlik davrida shaxs motivatsion sohasining rivojlanishiga urg‘u beradi: o‘quvchilarning hayotda o‘z o‘rnini va ichki pozitsiyasini aniqlashi, dunyoqarash_x0002_ning shakllanishi va uning bilish faoliyatiga, o‘z- o‘zini anglashga va axloqiy ongga ta’siri nazarda tutiladi.

 Bo‘yning o‘sishi o‘spirin qizlarda 15—16 yoshgacha, o‘g‘il bolalarda 17—18 yoshgacha davom etadi. Bu yoshda muskullar kuchi tez o‘sadi. Masalan, 18 yoshli bola muskul kuchi 12 yoshli bolaga nisbatan 2 baravar ko'p bo‘ladi. Jismoniy taraqqiyot, asosan, to‘g‘ri ovqatlanish rejimiga va jismoniy tarbiya bilan shug'ullanishiga ko‘p jihatdan bog'liq. Jinsiy taraqqiyot jihatdan bu yoshdagi ko'pchilik yigit va qizlar postpubertat (tugallanuvchi) davrda bo'ladilar. Bularning jismoniy rivojlanishi katta yoshdagi odamning jismoniy rivojlanishidan kam farq qiladi. Bo'yning va organizmning notekis o'sishi va rivojlanish davri tugallanadi hamda jismoniy rivojlanishning nisbatan birmuncha tekis davri boshla_x0002_nadi.

 Ko'krak qafasining hajmi kengayadi, skelet, naychasimon suyaklar qattiqlashadi, to'qimalar va a’zolarning shakllanishi va funksional taraqqiyoti tugallanadi. Odatda bu yoshda yurak va qon tomirlarning rivojlanishida o‘smirlarga xos bo‘lgan notekislik endi tekislashadi, qon bosimi baravarlashadi, ichki sekretsiya bezlari bir me’yorda bo’ladi.  Ilk o‘spirinlik davrini ikkinchi olish davri deb hisoblash mumkin. Agar birinchi olish davri ko‘proq bolalikka yaqin bolsa, ikkinchi olish davrida bolgan o‘spirin ko‘proq yoshlik davriga yaqindir va shu jihatidan o‘rganiladi hamda tadqiq etila boshlaydi.

 Rus psixologi L.S.Vigotskiy 1920-yillardayoq ilk o‘spirinlar haqida nazariyalar ko’pligini ta’kidlagan edi. Ilk o‘spirinlar haqida 3ta yirik yo’nalishlarni ajratib ko’rsatish mumkin. Birinchi yo’nalish biogenetik yo‘nalish deb ataladi, uning asosida yetilishning biologik jarayonlari yotadi. Ikkinchi yo’nalish sotsiogenetik yo’nalish deb ataladi, unda asosiy e’tibor ijtimoiylashuvga qaratiladi. Uchinchi yo‘nalish psixogenetik deb atalib, uning asosida psixik jarayonlar va funksiyalarning rivojlanishi yotadi.

 Taraqqiyotning biogenetik nazariyalarida rivojlanishning biologik determinantlariga asosiy urg‘u beriladi. Rivojlanish jarayonining o‘zi bosqichlari universal bolgan yetilish sifatida talqin etiladi. Bu yo‘nalishning yorqin namoyandalaridan biri XX asr amerikalik psixolog S.Xolldir. Uning ta’kidlashicha, rivojlanish psixologiyasining asosiy qonuni biogenetik «rekapitulyatsiya qonuni» hisoblanadi, unga ko’ra individual rivojlanish, ontogenez filogenezning asosiy bosqichlarini takrorlaydi.

 Biogenetik nazariyaning boshqa varianti nemis «konstitutsional psixologiya» vakillari tomonidan ishlab chiqildi. E.Krechmer va E.Yensh ba’zi biologik omillar asosida (tana tuzilishi tiplari va boshqalar) shaxs tipologiyalari muammolarini ishlab chiqib, insonning jismoniy tiplari va uning rivojlanish xususiyatlari orasida qandaydir boglanish mavjud bolsa kerak, deb taxmin qiladilar. E.Krechmer barcha insonlarni ikki tomonga joylashtirish mumkin, bir tomonda sikloid (oson qo‘zg‘aluvchan, kayfiyati o‘zgaruvchan) ikkinchi tomonda shizoid (kamgap, hissiyotlari yorqin bo’lmagan) tiplarni joylashtirish mumkin

 Ilk o‘spirinlikni o’rganishda sotsiogenetik yo‘nalish ijtimoiy psixologiyaning ta’siri bilan bogliq. Nemis psixologi K.Levinning «maydon nazariyasi» bo‘yicha insonning xulq-atvori, bir tomondan shaxsning, ikkinchi tomondan uni o’rab turgan muhitning funksiyasidir. Lekin shaxs xususiyatlari va muhit xislatlari o‘zaro bogliq. Bola oiladan, maktabdan tashqarida mavjud bola olmaydi, chunki bu ijtimoiy institutlar alohida olingan individlarsiz bo’lishi mumkin emas. Levin shaxsiy va muhit tarkibiy qismlarining birligi va o‘zaro ta’sirini hayotiy yoki psixologik fazo deb ataydi.

 Levin konsepsiyasining yutugligi shundaki, u o‘spirinlikni ijtimoiy-psixologik hodisa sifatida qaraydi, shaxsning psixik taraqqiyotini uning ijtimoiy holatining o‘zgarishi bilan boglaydi. Ilk o‘spirinlik biogenetik va sotsiogenetik yo‘nalishlarining umumiy xususiyati shundaki, taraqqiyotning manbaalari va harakatga keltiruvchi kuchlarini ular psixik omillardan tashqarida izlaydilar. Birinchi holda organizmda ro‘y beradigan biologik jarayonlarga urg‘u beriladi, ikkinchisida shaxs ishtirok etadigan ijtimoiy jarayonlarga urg‘u beriladi.

 Psixogenetik yo‘nalish har ikkala yo‘nalishning ahamiyatini kamaytirmagan holda, psixik jarayonlarning rivojlanishini birinchi olinga qo‘yadi. Bu yo'nalishni uchga bolib o’rganish mumkin. Ular:Psixogenetik nazapiya-psixodinamik,personologik,kognitiv.  Xulq-atvorni hissiyot, mayl va boshqa psixikaning ratsional bolmagan tarkibiy qismlari bilan tushuntiruvchi nazariya psixodinamik nazariya deb ataladi. Bilish qobiliyatlari va intellektning rivojlanishiga urg‘u beriladigan konsepsiya kognitiv yoki kognitiv-genetik konsepsiya deb ataladi. Shaxsning rivojlanishiga urg‘u beriladigan konsepsiyalar personologik konsepsiyalar deb ataladi.

 Z.Freyd shaxs taraqqiyotining asosiy harakatlantiruvchi kuchi biologik jinsiy mayl («libido») deb hisoblaydi. Eriksonning ta’kidlashicha, insonning rivojlanishi, o‘zaro bogliq uch jarayondan iborat: biologiya o’rganadigan jismoniy taraqqiyot, psixologiya o’rganadigan ongli «Men»ning rivojlanishi, ijtimioy fanlar o’rganadigan ijtimoiy rivojlanish. Taraqqiyotning asosiy qonuni — «epigenetik prinsip» bo’lib, rivojlanishning har bir yangi bosqichida oldingi bosqichlarda bolmagan yangi hodisa va xislatlar paydo boladi. Taraqqiyotning yangi fazasiga olish «normativ inqiroz» shaklida oladi, u tashqaridan patologik hodisaga o‘xshaydi, lekin o‘sishning normal qiyinchiliklarini ifodalaydi

 Personologik yo‘nalish vakillari, jumladan E.Shprangerning ta’kidlashicha, bu davrdagi asosiy o‘zgarishlar: shaxsiy «Men»ni kashf qilish, refleksiyaning o‘sishi, o'zining individualligini anglash va shaxsiy xususiyatlarini e’tirof etish, hayotiy ezgu rejalarning paydo bolishi, o‘z shaxsiy turmushini ongli holda qurishga intilish va hokazolardir. Shpranger o‘spirinlikni ikki davrga boladi. Birinchi davr 14—17 yoshlarda vujudga keladigan inqiroz o‘spirinlarda o‘zlarini kattalarning bolalarcha munosabati doirasidan qutulish tuyg‘usi paydo bolishidan iboratdir. 17—21 yoshlilarning asosiy xususiyati ularda tengqurlaridan «ajralish» inqirozi va tanholik istagining paydo bolishidir.

 Kognitivistik yo‘nalishning asoschilari qatoriga J.Piaje, Dj.Kelli, L.Kolberg, D.Bromley, Dj.Birrer, A.Vallon, G.Grimm va boshqalarni kiritish mumkin. J.Piajening intellekt nazariyasi aql-idrok funksiyalari hamda uning davrlari haqidagi ta’limotni o‘z ichiga oladi. Intellektning asosiy funksiyalari uyushqoqlik va moslashish, ko'nikishdan iborat bo'lib, aql-idrokning funksional invariantligi deb yuritiladi. U intellektni quyidagi rivojlanish davrlariga ajratadi: 1) sensomotor intellekt (tug‘ilishdan 2 yoshgacha); 2) operatsiyalardan ilgarigi tafakkur davri (2 yoshdan 7 yoshgacha); 3) konkret ope_x0002_ratsiyalar davri 7—8 yoshdan 11—12 yoshgacha); 4) rasmiy operatsiyalar davri.

 Psixolog V.R.Kitlovskaya proyektiv testlar yordamida xavotirlanishning yosh dinamikasini olganib, bog‘cha yoshidagi bola_x0002_lar tarbiyachilar bilan muloqotda eng ko‘p xavotirlanishlarini, ota-onalar bilan kamroq xavotirlanishlarini aniqlagan. Kichik maktab yoshidagi bolalar tengdoshlari bilan kamroq, begona katta odamlar bilan muloqotda ko'proq xavotirlanishi ma’lum bolgan. 0 ‘smirlar bo‘lsa begona katta odamlar va o‘qituvchilar bilan kam_x0002_roq, ota-onalari va tengdoshlari bilan muloqotda ko‘proq xavotir_x0002_lanishi aniqlangan. Ilk o‘spirinlar esa barcha sohadagi muloqotda eng yuqori xavotirlanish namoyon bolgan, ayniqsa ota-onalar va ular bogliq bolgan kattalar bilan muloqotda kuchli xavotirlanish namoyon bolgan

 0 ‘smirlik davridagi dismorfofobiya — o‘z tanasi va tashqi ko‘rinishidan tashvishlanish ilk o‘spirinlik davri_x0002_da olib ketadi. Ilk o‘spirinlarda namoyon boladigan xavotirlanish 393 belgilari bu yoshdagi maxsus qiyinchiliklarga reaksiya emas, balki ilgari olingan ruhiy jarohatlanishning keyin namoyon bo‘lishidir. Ko‘pchilikda o‘smirlikdan ilk o‘spirinlikka o‘tishda mu_x0002_loqotchanlik va umumiy emotsional kayfiyat yaxshilanadi. Ye.A.Silinaning longityud tadqiqotlaridan ma’lum bo‘lishicha, u bolalarni 7 va 9- sinflarda kuzatib, o‘smirlarga nisbatan ilk o‘spirinlarda kamroq impulsivlik va emotsional qo‘zg‘aluvchan_x0002_lik, ko‘proq ekstravertlik va emotsional barqarorlik kuzatilishini aniqlagan

Ilk o’spirinlik davrida turmush haqidagi tasavvurlarni o’zlashtirishning afzalliklari va kamchiliklari AFZALLIKLAR KAMCHILIKLAR Ilk o’spirinlik davrida his- tuyg’ularni to’g’ri idora etish sevgi munosabatlarini to’g’ri anglatish yaxshi natija beradi. Bu davrda sevgi munosabatlarini ikki turini farqlashdagi muammolarning mavjudligi Oiladagi sog’lom muhit,odamiylik,insonparvarl ik munosabatlari farzandning ruhiy dunyosiga ijobiy ta’siri etadi. Oiladagi nosog’lom muhitning mavjudligi o’spirin ruhiy dunyosiga salbiy ta’siri

 Oila, maktab, maktabdan tashqari muassasalarda bolani tarbiyalovchi omillar asosan boshqariladigan bo‘lsa, ko’cha, turar-joylarda tarbiya ko‘pincha stixiyali ravishda amalga oshadi. Bu esa tarbiya jarayoniga ta’sir etmasligi mumkin emas, zero, o‘spirin bo’sh vaqtining katta qismini aynan ko’chada, o’tkazadi. U yerdan ularning muloqoti, ya’ni eng muxim ijtimoiy ehtiyojlaridan biri amalga oshadi, o‘z-o‘zini namoyon etish ehtiyoji qondiriladi. O‘quvchi-O‘spirinlar uchun asosiy faoliyat o‘qish davomida sinfdoshlar va o‘qituvchilar xurmat-e’tiborini qozonishga qaratilgan faoliyat emas. Shu sababli «Qiyin» O‘spirinlar o‘zi uchun ahamiyatli faoliyatni ko‘chadan, turar joydagi muloqotdan izlaydi. Aynan shu yerdan, o‘ziga o‘xshaganlar guruxida ularni yomon baxosi va qo‘polligi uchun ta’na qilishmaydi, aksincha, bu kamchiliklarni ularning katta bo‘lganligiga isbot deb bilishadi.

 0 ‘spirinlar xulq-atvori buzilishiga olib keladigan sabablarning psixologik xususiyatlari Z.F.Kamaletdinova olib borgan tadqiqotlari natijasida deviant xulqning vujudga kelishi g‘oyaviy-mazmuniy xarakterga ega ekanligini ta’kidlab, uning vujudga kelishiga sabab boluvchi ikki omilni ko‘rsatib o‘tadi: birinchisi, o‘quvchining doimiy ravishda qoniqarsiz baho olishi natijasida diqqati, intellektual tushuncha bilan bogliqlik harakatlari pasayib ketadi. Ikkinchi holatda esa ota-onalarining o‘z bolalariga nisbatan mehrsiz va shafqatsizligi oqibatida talablarga nisbatan tushunmaslik mexanizmi kuchga kiradi.

 Kelajakka hayotiy rejalar qurish, kasbiy o‘z- o‘zini belgilash — o‘spirinlik davridagi markaziy psixologik y  Bu murakkab yo‘lda muvaffaqiyatsizliklar ham bo‘lishi mumkin. Identiklik diffuziyasi (yoki rollarning aralashib ketishi) o‘spirin ancha uzoq vaqtgacha psixoijtimoiy o‘z-o‘zini belgilashni amalga oshira olmay qiynaladi. Shunday qilib, hayotiy rejalarni tuzish o‘tmish, kelajak va hozirgi «Men»ning qulay birikuvi asosida quriladi. 0 ‘spirinlik davrida shakllangan ijobiy «Men» konsepsiyasi, o‘z- o‘zini hurmat qilish, o‘z-o‘zini qadrlash hissi istiqbol maqsadlarni qurishga va ularga erishish uchun faol intilishga undaydi.angilikdir.

O‘spirinlar ijtimoiylashuvida ta’limning ro’li.  Ta’lim juda keng ma’noga ega bo‘lib, u bilim, ko‘nikma va xozirgi zamon ta’limi uchun yetarli emas. Chunki xozir Mustaqillik davrida ta’lim o‘zining mazmuni bilan o‘quvchilarga bilim, ko‘nikma malakalarni o‘zlashtirish, o‘rganish, o‘rgatish jarayonidir. Bu ta’rif va malakalar berish bilan birga, o‘quvchilarni xozirgi zamon ruxida milliy qadrlar, jaxon madaniyati va maorifining ilg’or goyalaridan oqilona foydalanib tarbiya beruvchi, bola shaxsini rivojlantiruvchi, uni Mustaq il fikrlashga o‘rgatuvchi, ilmiy tushuncha va izlanishlarga layoqatli qiluvchi ta’lim xamdir.

 1. Fanning dunyoqarashdagi roliga.  2. Fanning bilishdagi ahamiyatiga.  3. Fanning ijtimoiy ahamiyatiga.  4. Fanning amaliy ahamiyatiga.  5. Fanning o’zlashtirish darajasiga.  6. Fanning o’zlashtirish uslubiyotiga. O’spirin o’quvchilarning o’quv fanlariga munosabatlari quyidagi xolatlarga bog’liqdir:

Xozirgi yigit va qizlarni 30-40 yil avvalgi tengqurlari bilan solishtirganda, ularning umumiy saviyalari naqadar o’sganligini ko’rish mumkin. Intellektual qiziqishlar doirasi keng va ko’pqirralidir. O’spirinlar radio, televidenie, ilmiy-ommabop asarlar, kinofilmlar, fan va texnika taraqqiyotida muhim rol o’ynamokda. O’spirinlarning qiziqishlari aksariyat xollarda o’zi tanlagan kasb va yo’nalishi shuningdek, hayotiy rejalariga asoslangandir. O’spirinlik yoshiga kelib, yigit va qizlarning dunyoqarashlari yuksak pog’onaga ko’tarila boshlaydi. Bu esa o’spirinning tashqi olamni tushunishiga, baholashiga bo’lgan munosabatlarini aniqlashga yordam beradi.

O’spirinlikda o’z shaxsiy hislatlariga baho berish kuchayadi. O’spirin ham o’smir singari o’z kadr- qimmatini, uning nimalarni qilishga arzishi va nimalarga kodir ekanligini benihoya bi l gisi keladi. O’ziga baho berish ikkita usulda bo’ladi.

II. Ijtimoiy taqqoslash, ya’ni o’zi haqidagi boshqa ishlarni fikrlarni solishtirishdan iboratdir. Bunda bolalar o’z hatti-harakatlari to’g’risida o’ylab, bosh qotira boshlaydilar. Shaxsiy « men » obrazi, juda murakkabdir. I. Kishi o’zi qo’lga kiritgan yutuqlari natijasi bilan baholaydi. « Men qobiliyatliman » - deydi.

O’spirin o’quvchining o’smirlik davridagi boladan o’zgacharoq yana bir xususiyati – bu, murakkab shaxslararo munosabatlarda aks etuvchi burch, vijdon hissini anglash, o’z kadr-qimmatini e’zozlashi, sezishi va faxmlashga ko’proq moyilligidir. O’spirin o’quvchida o’zini anglashi negizida o’zini tarbiyalash istagi tug’iladi. Natijada unda o’z-o’zini tarbiyalash vositalarini saralash, ularni kundalik turmushga tadbik qilib ko’rish ehtiyoji vujudga keladi.

O’quv va mehnat jamoalari ta’sirida matonat, jasurlik, sabr-toqat, kamtarlik, intizomlilik, xalollik kabi insoniy fazilatlar takomillashadi. Xudbinlik, loqaydlik, munofiqlik, laganbardorlik, dangasalik, qo’rqoqlik, g’ayirlik singari illatlarning barham topishi tezlashadi.

O’spirinlar shaxsining shakllanishi jarayonida jamoat tashkilotlarining roli alohida ahamiyat kasb etadi. Ularda faollik, tashabbuskorlik, mustaqillik, qat’iyatlik, mas’uliyatlik, o’z harakatlarini tanqidiy baholash singari fazilatlari barqaror xususiyat kasb etib boradi. O’spirin yigit va qizlarning jamoatchilikda faol ishtirok etishi orqali muayyan tashkilotchilik qobiliyati namoyon bo’ladi. O’zining kimligi, qandayligi, qobiliyatlari, o’zini nimaga hurmat qilishini aniqlashga intiladirlar. Do’st va dushmanlarining kimligi, o’z istaklari, o’zini va tevarak-atrofni, olamni yaxshi bilishi uchun nima qilish kerakligini anglashga harakat qiladi.

Shaxsning erta o’spirinlikdagi eng muhim hislatlaridan biri o’z-o’zini hurmatlash, o’z-o’ziga baho berish hamda o’zini shaxs deb tan olish yoki olmaslik darajasidir. O’spirinlar o’zlarida shaxsning muayyan kompleks sifatlarini hosil qilishga intiladilar. O’z- o’zini tarbiyalash masalalarida bir butun ma’naviy psixologik kiyofani shakllantirish masalasi qiziqtiradi. Bunda shaxs ideali va na’munaning mavjudligi katta ahamiyatga ega.

Masalan: o’g’il bolalar – qahramonlik, yaxshi ota, o’qituvchi, vrach yoki badiiy asar hamda kinofilьmdagi obrazlarni o’zlariga ideal deb bilsalar; qizlarimiz -mehnatkash ayol, jozibali jamoat arbobi, nazokatli uy bekasi yoki ilmiy xodim va hokazo. O’zaro munosabat va emotsional hayot o’z mavqeini belgilashning murakkab muammolarini o’spirinning o’zi xal kila olmaydi. Bu masalani o’spirinning ota-onasi, o’z tengqurlari, o’qituvchilar ishtirokida ularning qo’llab-quvvatlashida inobat xal qila oladi.

Yoshlardagi atraksiya va emotsional munosabatlar  O’smirlik va o’spirinlik davrlari nafaqat kasbiy tanlov davri, balki bu davr yoshlarning o’zligini anglash, o’z qadr-qimmatini bilish va boshqalarga nisbatan munosabatda bo’lish tajribadini egallash davri hamdir.  O’spirinlik davrida ichki ruhiy istirob, qarama-qarshilik, mas’uliyat onlarini boshdan kechirmasin, uning emotsional olami, atrof muhitda ro’y berayotgan hodisalarni ongida aks ettirish muxim o’rin tutadi. Aynan o’mirlik hamda o’spirinlik davrida bola qalbida kim bilandir sirlashish, kimnidir o’ziga eng yaqin kishi sifatida tan olish, ruhiyatida kechayotgan barcha o’zgarishlardan voqif etish istagi va ehtiyojini uyg’otadi. “Do’stlik”, “muhabbat”, “sevgi”, tushunchalari ham aynan shu davrda paydo bo’ladi. Shuning uchun ham keksalar o’smirlik va o’spirinlik yillarini eng beg’ubor, jozibali va yoqimli davr sifatida xotirlashadi.

ATRAKSIYA  Atraksiya (Lotincha attrahere yoqtirish , o’ziga jalb etish) – bu bir insonning boshqa bir insonga ijobiy munosabati asosida yoqishi va yoqtirishi, o’zaro moyillikni tushuntiruvchi emotsional hisdir.  Simpatiya – yoqtirishdan tortib, to sevgi-muhabbat kabi chuqur emotsional bog’liqlik ham shu his asosida paydo bo’ladi.

DO’STLIK  Psixolog tili bilan aytganda , do’st – bu “alterEgo”, ya’ni ikkinchi “Men” bo’lib, u o’sha paytdagi “Men”ning bir qismi sifatida idrok qilinadi. Bu shunday odamki, shaxs u bilan barcha dardu-hasratlarini muhokama qiladi, muammolarini uning oldiga to’kib soladi. Do’stlikning boshqa intim, emotsional hissiyotlaridan farqi shuki, u odatda bir jins vakillari o’rtasida bo’ladi va do’stlar odatda 2 kishi, ayrim hollarda 3-4 kishi bo’lishi mumkin. Do’stlikning asosiy sharti – o’zaro bir-birini tushunish. Shu shart bo’lmasa, do’stlik haqida gap bo’lishi mumkin emas.

SEVGI  Agar do’stlik atraksiyani birinchi ko’einishi bo’lsa, sevgi qalblar yaqinlashuvining muhim alomatidir. Sevgi – bu nafaqat hissiyot, balki boshqalarni seva olish qobiliyati hamda sevimli bo’la olishdir. Shuning uchun ham o’mirlar va o’spirinlar uchun bu hissiyotning borligi juda katta ahamiyatga egadir. Aynan o’smirlik va ilk o’spirinlikdagi sevgi beg’ubor, tiniq, samimiy bo’lib, yosh o’tgan sari uning mazmuni boyib, boshqa qadriyatlar ham o’rin egallay boshlaydi.

Masalan;  O’smirlar bir-birlariga mehr qoyishganda ko’proq sheriklarining tashqi qiyofalari, intellektual imkoniyatlari va ijtimoiy mavqeylariga e’tibor beradilar. Haqiqiy sevgi o’spirinlikning oxirlarida paydo bo’lib, uning asosiy mezoni endi tashqi belgi va afzalliklar emas, balki insoniy fazilatlar bo’lib xizmat qiladi.  Sevgi – bu shunday tuyg’uki, u bir shaxsning boshqa bir shaxs ustidan mutloq ustunligi yoki afzalligini inkor etadi. Bunday hissiyot sevgi bo’lmaydi.

 Sevgan yurak ma’naviy jixatdan yaxshi, ulug’ va ijtimoiy jixatdan manfaatli ishlarni qilishga qodir bo’ladi.  To’gri, ko’pchilik ota-onalar o’quvchilik yillarida paydo bo’lgan sevgi hissidan biroz cho’chiydilar, uni cheklashga, xattoki, qizlarga taqiqlashni ham afzal ko’radilar. Lekin aynan shu hisning borligi yoshlarni ulug’vorroq, samimiyroq, har narsaga qodir va kuchliroq qiladi.  Sevgida “ishi yurishmaganlarning” esa boshqa sohalarda ham ishi yurishmaydi. Ular o’zlarini tushkun, baxtsiz, omadsiz hisoblaydilar.

 Bundan tashqari huddi shu davrda qarama-qarshi jins vakillariga qaratilgan sevgi – muhabbat hissi, balki aynan shu davrda ota-onaning qadrlanishi va ularga nisbatan mehr-muhabbat, yaqinlar- aka- uka, opa-singil, hayotda ibrat bo’ladigan kishilarni yaxshi ko’rish, vatanni sevish kabi oliy hislar ham tarbiyalanadi.  Sevgi va muhabbat hislari keng ma’noda – Vatanga, yurtga, xalqqa, borliqqa, kasbga va yaqin kishilarga qaratilgan bo’lishi kerak!

E’tiboringiz uchun katta rahmat 4107110A 18 0B 01

Похожие

Keksalik davri psixologiyasi

Ta’lim psixologiyasi va tarbiya psixologiyasi

Ta’lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi 2

Savdo psixologiyasi

Bolalar psixologiyasi