Ta’lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi 2 - Психология - Презентации

Ta’lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi 2

Загружено в:

30.03.2023

Скачано:

0

Размер:

861.962890625 KB

Ta’lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi

Reja:  1. Ta`lim psixologiyasi  O`rganish mohiyati va turlari  Ta`lim va o`qitish psixologiyasi  2. Tarbiya psixologiyasi  Xulq-atvor va odatni shakllantirish shaxsni tarbiyalashning asosiy yo’nalishi sifatida.  Shaxs shakillanishiga ta’sir etuvchi omillar, psixologik shart– sharoitlari

Mavzuning dolzarbligi: Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev: «Ta’limning yangi modeli jamiyatda mustaqil fikrlovchi erkin shaxsning shakllanishiga olib keladi. O’zining qadr-qiymatini anglaydigan, irodasi baquvvat, iymoni butun, hayotda aniq mag’sadga ega bo’lgan insonlarni tarbiyalash imkoniga zga bo’lamiz» deb ta’kidlaganlaridek, «Ta’lim to’g’risida» gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» vatanga kunda shaxs tarbiyasiga jiddiy e’tiborni qaratmoqda. Xulq-atvor va odatni shakllantirish-ma’lumki, inson ongining yuksak belgilaridan biri-uning o’zini anglashidir.

O`rganish mohiyati va turlari YOSH O‘SISHI JARAYONIDA BOLADAGI BARCHA XULQ VA FAOLIYAT O‘ZGARISHLARI O‘RGANISH OMILLARI BO‘LIB HISOBLANADI. O‘RGANISH MA’LUM BIR MAQSADGA ERISHISHGA IMKON BERUVCHI FAOLIYAT VA XULQDAGI TASHQI (JISMONIY) VA ICHKI (PSIXIK) O‘ZGARISHLARNI TALAB QILADI. BOSHQACHA QILIB AYTGANDA, O‘RGANISH TASHQI VA ICHKI FAOLIYAT (XULQ-ATVOR)DAGI MAQSADGA MUVOFIQ O‘ZGARISHLARDA NAMOYON BO‘LADI. O‘RGANISH – BU FAOLIYATNI MAQSADGA MUVOFIQ QAT’IY O‘ZGAR- TIRISHDIR. U AVVALGI FAOLIYAT NATIJASIDA YUZAGA KELADI.

O‘rganishda tushunchalarni ifodalash vositasi sifatida til katta ahamiyatga ega. So‘zlar orqali ifodalangan tushunchalarni o‘rganish odamning butun insoniyat tarixiy taraqqiyoti davomida to‘plagan bilimlarini o‘zlashtirishni anglatadi. Predmetli harakatdan ideal harakatga tasavvur va tushunchalar bilan o‘tish fikrlash orqali amalga oshiriladi. U har doim ma’lum bir masalani hal etishga qaratiladi. SHunday qilib, insonning tushuncha va aqliy harakatlarni o‘zlashtirishi uni fikrlashga o‘rgatishni ham talab qiladi.

Insonning butun fikrlash (aqliy va intellektual) faoliyatining pirovard maqsadi ishlab chiqarish va ijtimoiy hayot uning oldiga qo‘ygan turli amaliy masalalarni hal etishdan iborat. Amaliy masalalarni hal etish uchun esa zarur malaka kerak bo‘ladi, ya’ni to‘laqonli intellektual o‘rganish malaka bilan boyitiladi. O‘rganish turli darajada o‘tuvchi murakkab ko‘p pog‘onali: sensorli (his etish), motorli (harakatli), kognitivli (bilish) jarayondan iborat. O‘rganish kuzatish asosida amalga oshadi. Mashqlarni anglash va o‘z-o‘zini nazorat qilish ongli ravishda qo‘yilgan maqsad va vazifalar tomonidan amalga oshiriladi.

Ta`lim va o`qitish psixologiyasi O‘RGANISH STIXIYALI BO‘LISHI, INSONNING BOSHQA ODAMLAR, ATROF-MUHIT BILAN MULOQOT VA O‘ZARO HARAKATI NATIJASIDA YUZAGA KELISHI MUMKIN. LEKIN, BILIM VA MALAKANI TABIIY EGALLASH BILAN BIR QATORDA, O‘RGANISH KO‘P HOLLARDA MAQSADGA YO‘NALTIRILGAN HOLDA MAXSUS TASHKIL ETILGAN SHAROITLARDA AMALGA OSHADI. BUNDAY MAQSADGA YO‘NALTIRILGAN O‘RGANISHNI TASHKIL ETISH – TA’LIM DEB ATALADI. UNING ENG KENG TARQALGAN TURI – MAKTAB TA’LIMI. LEKIN KO‘PLAB BOSHQA MUASSASALARDA HAM TA’LIM BERILADI, MASALAN, RASM CHIZISH, MUSIQA, O‘Z-O‘ZIGA XIZMAT QILISH KO‘NIKMALARI VA BOSHQALARGA BOLALAR BOG‘CHASIDA O‘RGATILADI. TA’LIM ELEMENTLARI OILAVIY TARBIYADA KUZATILADI (JAMIYATDA O‘ZINI TO‘G‘RI TUTISH) VA HOKAZO.

O‘quv jarayonida bilim, malaka, ko‘nikmalar passiv emas, balki o‘qituvchi va o‘quvchining faol ishtirokida beriladi. Ta’limni o‘rganuvchi va o‘rgatuvchi orasidagi o‘zaro faol harakat jarayoni, deb tavsiflash mumkin, buning natijasida o‘rganuvchida ma’lum bir bilim, malaka va ko‘nikmalar shakllanadi. Bu jarayonni boshqarib, sifatli qilish, natijada eng samarali darajaga erishish pedagogika fanining (nazariya, metodika va amaliyot) asosiy vazifalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Ta’lim muammolarini to‘g‘ri hal etish, o‘qish ma’lum darajada majburiy xususiyatga egaligi va asosiy maqsad yo‘lida engib o‘tish kerak bo‘lgan to‘siq sifatida namoyon bo‘lishi bilan ham bog‘liq. Bu vaziyat uchun qarshi kurashuvchi kuchlarning mavjudligi xosdir. Umuman olganda, bu ziddiyatli holat hisoblanadi, shuning uchun u katta psixik zo‘riqish bilan bog‘liq ichki kuchni hamda individning o‘z-o‘zi bilan kurashishini talab qiladi. Ziddiyat keskin bo‘lganda «vaziyatdan chiqish» tendensiyasi (inkor, qiyinchilikni chetlab o‘tish, nevroz) Yuzaga keladi. Unda o‘quvchi o‘qishni tashlaydi yoki «o‘zini tutolmay qoladi» – qoidalarni buzadi, loqaydlikka tushadi. SHunga o‘xshash holat maktab amaliyotida ko‘p uchraydi.

Ta’limdagi muvaffaqiyatli vaziyat - insonni o‘qishga undovchi vaziyatdir. Bunga fanlarga qiziqish, qiziquvchanlik, madaniy darajani oshirishga intilish misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Bunday motivli vaziyatlar ichki ziddiyatlarga ega bo‘lmaydi. Albatta, ular, shuningdek, o‘qish davomida uchrovchi qiyinchiliklarni engish bilan bog‘liq va iroda kuchini talab qiladi. Lekin bu kuchlar o‘z-o‘zi bilan kurashga emas, tashqi to‘siqlarni engishga yo‘naltirilgan. Bunday vaziyatlar pedagogika nuqtai nazaridan optimaldir. Ularni yaratish pedagogikaning muhim vazifasidir. Ular o‘quvchining xulqini boshqarishni emas, balki uni tarbiyalashni, uning maqsad, qiziqish va idealini shakllantirishni talab qiladi.

Xulq-atvor va odatni shakllantirish shaxsni tarbiyalashning asosiy yo’nalishi sifatida. TARBIYA PSIXOLOGIYASI MAQSADGA MUVOFIQ RAVISHDA TASHKIL ETILGAN PEDAGOGIK JARAYON SHAROITIDA INSON SHAXSI SHAKLLANISHINING QONUNIYATLARINI O’RGANADI. TARBIYA HAR QANDAY JAMIYATNING MUHIM VAZIFASIDIR. TARBIYA –BU SHAXSNING IJTIMOIY, MA’NAVIY VA ISHLAB CHIQARISH FAOLIYATIGA TAYYORLASH MAQSADIDA UNING MA’NAVIY, JISMONIY KAMOLOTIGA MUNTAZAM RAVISHDA TA’SIR KO’RSATISH JARAYONIDIR.

Insonning o’zini anglashi o’z navbatida shaxsning muhim belgisi hisoblanadi. Odamning o’zini anglashi o’z navbatida shaxsning muhim belgisi hisoblanadi. Odam o’z tevarak – atrofidagi olamni biluvchi va shu olamga ta’sir etuvchi sub’ektdir. Odamning idrok etadigan, tasavvur qiladigan narsalari uning uchun ob’ektdir. Ana shu nuqtai– nazardan olganda, odamning o’zini anglashi sub’ektiv ravishda o’zini «Men» deb his qilishida ifodalanadi. Odam ijtimoiy zot bo’lganligidan unga o’zligini anglash qobilyati xosdir. Faqat ijtimoiy hayotda, o’zga kishilar bilan qiladigan har turli munosabatlarda odamning o’zini anglashi,o’zini «men» deb bilishi vujudga keladi va taraqqiy etadi. Odam o’zini alohida shaxs sifatida kim deb bilishi, o’zining o’tmishi va kelajagini anglashi, o’z huquq va burchini anglashi, va nihoyat o’zining fazilati hamda kamchiliklarini anglashi o’zini anglashiga kiradi.

Insonning tabiatini o’zgartiradigan, uning shaxsini tarkib topishiga ta’sir qiladigan kuch ijtimoiy omillar yoki boshqa qilib aytganda, jamiyat ishlab chiqarish kuchlari hamda ishlab chiqarish munrosabatlarining o’sishi va o’zgarishidir. Bundan tashqari yana inson orttirgan tajribalarning tarbiya vositasi orqali bolalarga berilishidir. Inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo’lib, u kishining individual hayoti davomida ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida sekin–asta tarkib topadi. Bolalar maktab yoshiga yetgach, shaxs shakllanishining yangi mazmuni boshlanadi. Kichik maktab, o’smirlik va katta maktab yoshi davrlarida shaxs shakllanishining yuqori bosqichi namoyon bo’ladi. Insonning shaxs sifatida tavsiflashning muhim lahzasi, uning dinamik xususiyatlari hisoblanib, jamiyatdagi statusi (iqtisodiy, siyosiy, huquqiy, mafkuraviy, ya’ni uning jamiyatda egallagan o’rni) orqali ifodalanadi. Status negizida doimiy o’zaro aloqalar tizimi yotadi. Rolning ijtimoiy funksiyasi muayyan maqsadlarga va qadiryatlarga yo’nalganlik shaxsni faollashtiradi. Status, rol, qadriyatga yo’nalganlik shaxs xususiyatlarining birlamchilarini tashkil etadi va uning tuzilishida asos bo’lib xizmat qiladi.

Shaxs shakillanishiga ta’sir etuvchi omillar, psixologik shart–sharoitlari SHAXS SHAKILLANISHIDA U YASHAYOTGAN MUHIT, KISHILAR JAMIYATINING ROLI JUDA KATTADIR. MASALAN, BIRON MAHALLADA INSON SHAXSINING TARKIB TOPISHIGA AKTIV TA’SIR KO’RSATUVCHI BESHYUZ TA O’ZIGA XOS IJTIMOIY MUHIT BOR DEGAN MA’NONI BILDIRADI. BU YERDA SHUNDAY BIR SAVOL TUG’ULADI: (TASHQI MUHIT INSON SHAXSINING TARKIB TOPISHIGA QANDAY TA’SIR -QILADI?) BIRINCHIDAN IJTIMOIY MUHITDAGI TURLI MUASSASALAR ODAMNING ONGIGA BEVOSITA TA’SIR QILIB, UNDA CHUQUR IZ QOLDIRADI. IKKINCHIDAN, TASHQI IJTIMOIY MUHIT TA’SIRINING CHUQURROQ VA MUSTAHKAMROQ BO’LISHIGA ODAMNING O’ZI YORDAM BERADI. MA’LUMKI, BOLALAR O’Z TABIATLARIGA KO’RA ILK YOSHLIK CHOG’LARIDAN BOSHLAB, NIHOYAT DARAJADA TAQLIDCHAN BO’LADILAR. BOLALAR KATTA OLDAMLARNING BARCHA HATTI – HARAKATLARIGA BEVOSITA TAQLID QILISH OR-QALI BU HATTI – HARAKATLARIN, YAXSHI – YOMON FAZILATLARNI O’ZLARIGA SINGGDIRIB BORADILAR. BOLALAR OILADA, KO’CHA – KUYDA, KATTA ODAMLARNING HAR BIR HARAKATLARINI, O’ZARO MUNOSABATLARINI ZIMDAN KUZATIB TURADILAR.

E`tiboringiz uchun rahmat  Tayorladi: Boyqobilova Muxayyo

Похожие

Ta’lim psixologiyasi va tarbiya psixologiyasi

Savdo psixologiyasi

Bolalar psixologiyasi

Keksalik davri psixologiyasi

Muloqot. Guruh psixologiyasi