Muloqot. Guruh psixologiyasi - Психология - Презентации

Muloqot. Guruh psixologiyasi

Загружено в:

23.11.2024

Скачано:

0

Размер:

2681.416015625 KB

Muloqot. Guruh psixologiyasi .

REJA: 1. Insoniy munosabatlar psixologiyasi. Shaxslararo munosabatlarning shaxs taraqqiyotidagi o‘rni. 2. Insoniy muomala va muloqotning psixologik vositalari. 3. Muloqat va unga o‘rgatish muammolari. Muloqotning psixologik tizimi. 4. Kichik guruhlar psixologiyasi. Kichik guruhlardagi muammolar. 5. Katta guruhlar psixologiyasiga xos umumiy xususiyatlar. Etnik guruhlar psixologiyasi.

Shaxs — ijtimoiy munosabatlar mahsuli U doimo insonlar davrasida, ular bilan o‘zaro ta’sir doirasida bo‘ladi MULOQOT 1. Insoniy munosabatlar psixologiyasi

Yuzma-yuz Texnik vositalar

Insoniy munosabatlar o‘zaro shunday ta’sir jarayonlariki, unda shaxslaro munosabatlar shakllanadi va namoyon bo‘ladi. Bunday jarayon dastlab odamlar o‘rtasida ro‘y beradigan fikrlar, his-kechinmalar, tashvishu-quvonchlar almashinuvini nazarda tutadi. Odamlar muloqotda bo‘lishgani sari, ular o‘rtasidagi munosabatlar tajribasi ortgan sari ular o‘rtasida umumiylik, o‘xshashlik va uyg‘unlik kabi sifatlar paydo bo‘ladiki, ular bir- birlarini bir qarashda tushunadigan yoki «yarimta jumladan» ham fikr bo‘ladigan bo‘lib qoladi, ayrim hoplarda esa ana shunday muloqotning tig‘izligi teskari reaksiyalarni - bir-biridan charchash, gapiradigan gapning qolmasligi kabi vaziyatni keltirib chiqaradi.

O‘zaro munosabatlarga kirishayotgan tomonlar munosabatdan ko‘zlaydigan asosiy maqsadlari o‘zaro til topishish, bir- birini tushunish

«Hamma bir xil fikr yuritgan yerda, hech kim ko‘p o‘ylamaydi» Uolter Lippman Har qanday faoliyatdan zerikish, charchash mumkin, faqat odam muloqotdan, ayniqsa, uning norasmiy, samimiy, bevosita shaklidan charchamaydi, yaxshi suhbatdoshlar doimo ma’naviy jihatdan rag‘batlantiriladilar.

XXI asr bo‘sag‘asida odamning eng tabiiy bo‘lgan muloqotga ehtiyoji, uning sirlaridan xabardor bo‘lish va o‘zgalarga samarali ta’sir eta olishga bo‘lgan intilishi yanada oshdi va buning qator sabablari bor: Birinchidan , industrial jamiyatdan axborotlar jamiyatiga o‘tish Ikkinchidan, turli kasb-faoliyat sohasida ishlayotgan odamlar guruhining ko‘payishi Uchinchidan , oxirgi paytlarda shunday kasb- hunarlar sonining ortishi28 2609 07 25 0C 25 2B23 0E 1B0C050D2A290C06 0506150C0507170C 06170C 1B 18290B0E22290B0E2A1222 26 110C 15 0610

Aslida har bir insonning ijtimoiy tajribasi, uning insoniy qiyofasi, fazilatlari, hattoki, nuqsonlari ham muloqot jarayonlarining mahsulidir.2. Shaxslararo munosabatlarning shaxs taraqqiyotidagi o‘rni

Muloqotning funksiyalari 1. O‘zaro bir-birini tushushsh 2. Ijtimoiy tajribaga asos solish 3. Faoliyatga hozirlash, ruhlantirish

Odamlar guruhidan uzoqlashgan, ular nazaridan qolgan odamning qo‘li ishga ham bormaydi, borsa ham jamiyatga emas, balki faqat o‘zigagina manfaat keltiradigan ishlarni qilishi mumkin. Izolyatsiya Insonning ruhiyataga ta’sir etadi Idrok Tafakkur Xotira Hissiyot 031710 32 2F 2E

M.Sifr 63 kun “ Biz, shu hayotsiz g‘or ichidagi tanho tirik mavjudotlar edik. Men o‘rgimchak bilan gaplasha boshladim, uning taqdiri uchun qayg‘ura boshladim...”

Shaxsning muloqotga bo‘lgan ehtiyojining to‘la qondirilishi uning ish faoliyatiga ham ta’sir ko‘rsatadi. Odamlar, ularning borligi, shu muhitda o‘zaro gaplashish imkoniyatining mavjudligi fakti ko‘pincha odamning ishlash qobiliyatini ham oshirarkan, ayniqsa, gaplashib o‘rgarib qilinadigan ishlar, birgalikda yonma-yon turib bajariladigan operatsiyalarda odamlar o‘z olidida turgan hamkasbiga qarab ko‘proq, tezroq ishlashga kuch va qo‘shimcha iroda topadi.

Odamlar bir-birlari bilan muomalaga kirishar ekan, ularning asosiy ko‘zlagan maqsadlaridan biri o‘zaro bir- birlariga ta’sir ko‘rsatish, ya’ni fikr-g‘oyalariga ko‘ndirish, harakatga chorlash, ustanovkalarni o‘zgartirish va yaxshi taassurot qoldirishdir. Psixologik ta’sir — bu turli vositalar yordamida insonlarning fikrlari, hissiyotlari va xatti- harakatlariga ta’sir ko‘rsata olishdir.3. Insoniy muomala va muloqotning psixologik vositalari

Verbal ta’sir Paralingvistik ta’sir Noverbal ta’sir Psixologik ta’sir vositalari

Verbal ta`sir Psixologik ta`sir vositalari So‘z va nutqmiz orqali ko‘rsatadigan ta’sirimizdir.

Verbal ta`sir Psixologik ta`sir vositalari Paralingvistik ta’sir nutqning atrofidagi nutqni bezovchi, uni kuchaytiruvchi yoki susaytaruvchi omillar

Verbal ta`sir Psixologik ta`sir vositalari Paralingvistik ta’sir Noverbal ta’sir suhbatdoshlarning fazoda bir-birlariga nisbatan tutgan o‘rinlari, holatlari (yaqin, uzoq, intim), qiliqlari, mimika, pantomimika, qarashlar, bir-birini bevosita his qilishlar, tashqi qiyofa, undan chiqayotgan turli signallar (shovqin, hidlar) kiradi.

7% verbal 38% Paralingvistik58% noverbal harakatlar Megrabyan

Odamlar bilan normal munosabatlarni o‘rnata olmaslik, ayniqsa, biznes sohasida sheriklarning holatlari, kutishlarini aniqlay olmaslik, o‘z nuqtayi nazariga o‘zgalarni professional tarzda ko‘ndira olmaslik, «birov»ni, uning ichki kechinmalari va o‘ziga bo‘lgan munosabatini aniq tasavvur qila olmaslik amaliy psixologiyada kommunikativ uquvsizlik, yoki diskommunikatsiya holatani keltirib chiqaradi. 4. Muloqat va unga o‘rgatish muammolari

Ma’lumki, gaplashayotgan odamlar biri gapiradi, ikkinchisi tinglaydi, eshitadi. Muloqotning samaradorligi ana shu ikki qirraning qanchalik o’zaro mosligi, bir-birini to’ldirishiga bog’liq ekan. Noto’g’ri tasavvurlardan biri shuki, odamni muomala yoki muloqotga o’rgatganda, uni faqat gapirish ga, mantiqan asoslangan so’zlardan foydalanib, ta’sirchan gapirishga o’rgatishadi. Uning ikkinchi tomoni — tinglash qobiliyatiga deyarli e’tibor berilmaydi.1D 07 05 0A 0E 0A 13 130C 0A 130C 0E0704130F 0916060D07

«Yaxshi suhbatdosh - yaxshi gapirish ni biladigan emas, balki yaxshi tinglash ni biladigan suhbatdoshdir» Deyl Karnegi

«Odamlarni o’zingiz to’g’ringizda yaxshi fikrga ega bo’lishlarini xohlasangiz, ularni tinglang » Artur Shopengauer

Tinglash usullari so’zma-so’z qaytarish boshqacha talqin etish suhbatdosh so’zlarining bir qismini yoki yaxliticha qaytarish orqali, sherikni qo’llab-quvvatlashni bildiradi sherigimiz so’zlarini tinglab, undagi asosiy g’oyani muxtasar, o’zimizning talqinimizda ifoda etish

Professional tinglash texnikasiga quyidagilar kiradi: 1. Aktiv holat 2. Suhbatdoshga samimiy qiziqish bildirish. 3. O‘ychan jimlik

5. Muloqotning psixologik tizimi MULOQOT B.F. Parigin Muloqot shunchalik ko’p qirrali jarayonki, unga bir vaqtning o’zida quyidagilar kiradi: a) individlarning o’zaro ta’sir jarayoni; b) individlar o’rtasidagi axborot almashinuvi jarayoni; v) bir shaxsning boshqa shaxsga munosabati jarayoni; g) bir kishining boshqalarga ta’sir ko’rsatish jarayoni; d) bir-birlariga hamdardlik bildirish imkoniyati; s) shaxslarning bir-birlarini tushunishi jarayoni.

MULOQOT bosqichlari o’z-o’zi bilan muloqoti boshqalar bilan muloqot avlodlar o’rtasidagi muloqot

Muloqot strukturasi (G.M.Andreyeva) Kommunikativ muloqotga kirishuvchilar o’rtasidagi ma’lumotlar almashinuvi jarayoni Interaktiv muloqotga kirishuvchi tomonlarning xulq-atvorlariga ta’sir jarayoni Perseptiv muloqotga kirishuvchi tomonlarning bir-birlarini idrok etishlari va tushunishlari bilan bog’liq bo’lgan murakkab psixologik jarayon

Perseptiv muloqot mexanizmi (A.A.Badalev) Identifikasiya Refleksiya Kauzal atributsiya Stereotipizatsiya

• Guruh – bu umumiy belgilar, umumiy faoliyat, muloqot hamda umumiy maqsad asosida birlashgan kishilar uyushmasi Guruh tashkil topishi uchun albatta  umumiy maqsad yoki tilaklar  umumiy belgilar bo’lishi shart

Guruhni alohida shaxslar tashkil etadi, lekin har bir guruh psixologiyasi uni tashkil etuvchi alohida shaxslar psixologiyasidan farq qiladi va o’ziga xos qonuniyatlar iga bo’ysunadi. Ayni shu qonuniyatlarni bilish esa turli tipli guruhlargi boshqarish va ana shu guruhlarni tashkil etuvchilarni tarbiyalashning asosiy mezoni dir.

G.M.Andreyeva ning “Ijtimoiy psixologiya” darsligidagi klassifikasiya GURUH Real Tadqiqot maqsadida to’plangan Tabiiy Shartli Katta Kichik Uyushgan Uyushmagan Endi shakllanayotgan – diffuz Taraqqiyotning yuksak pog’onasiga ko’tarila olgan

Diqqat savol? ? Individ yakka holda yaxshi ishlaydimi? ? Yoki guruhda yaxshiroq samara beradimi? ? Boshqa odamlarning yonida bo’lish uning faoliyatiga qanday ta’sir ko’rsatadi?

Olingan ma’lumotlar shuni ko’rsatdiki, boshqalar bilan hamkorlikda bo’lgan individ faoliyatining tezligi oshadi, lekin harakatlar sifati ancha pasayishi aniqlandi. Bunday ma’lumotlar amerikalik N.Triplett, nemis olimi A.Mayer, rus olimi V.M.Bexterev, yana bir nemis olimi V.Myode va boshqalarning tadqiqotlarida ham qayd etildi.

Individning faoliyat mahsullariga uning yonida bo’lgan boshqa individlarning bevosita ta’siri bo’lib bu ta’sir avvalo sensor kuchayishlar hamda ish- harakatlarning, fikrlashlarning tezligida namoyon bo’ladi IJTIMOIY FASSILITATSIYA boshqalar ta’sirida individ reaksiyalaridagi tormozlanish faoliyatining susayishi holatlari IJTIMOIY INGIBITSIYA

Kichik guruhlarga xos qonuniyatlar Birinchidan, kichik guruhlarning hajmi , uni tashkil etuvchi shaxslar soni xususida shunday fikrga kelindiki, kichik guruh ''diada" ikki kishidan tortib , to maktab sharoitida 30-40 kishigacha deb qabul qilindi. Ikki kishilik guruh deyilganda, avvalo oila - yangi shakllangan oila ko’proq nazarda tutiladi. Lekin samarali o’zaro ta’sir nazarda tutilganda 7-2 kishi ko’zlanadi. Bunday guruh turli ijtimoiy psixologik tadqiqotlar uchun ham, sotsial psixologik treninglar o’tkazish uchun ham qulay hisoblanadi.

Kichik guruhlarga xos qonuniyatlar Ikkinchidan, guruhning o’lchami qanchalik katta bo’lsa, uning alohida olingan shaxslar uchun qadrsizlanib borish xavfi kuchayadi. Ya’ni, shaxsning ko’pchilikdan iborat guruhdan o’zini tortish va uning normalarini buzishga moyilliga ortib boradi. Uchinchidan, guruhning hajmi kichiklashib borgan sari shaxslararo o’zaro munosabatlar taranglashib boradi. Chunki, shaxslarning bir- birlari oldida mas’uliyatlarining oshishi va yaqindan bilishlari ularning o’rtasidagi aloqalarda doimo aniqlik bo’lishini talab qiladi. Munosabatlardagi har qanday disbalanslar , ya’ni nomutanosibliklar ochiq holdagi ziddiyatlarni keltirib chiqaradi.

Kichik guruhlarga xos qonuniyatlar To’rtinchidan, agar guruh a’zolarining soni toq bo’lsa, ular o’rtasidagi o’zaro munosabatlar juft bo’lgan holdagidan ancha yaxshi bo’ladi. Shundan bo’lsa kerak, boshqaruv psixologiyasida odamlarni biror nimaga saylashda va umuman rasmiy tanlovlarda guruhdagi odamlar soni toq qilib olinadi. Beshinchidan, shaxsning guruh taz’yiqi ga berilishi va bo’ysunishi ham guruh a’zolarining soniga bog’liq. Guruh soni 4-5 kishi bo’lgunga qadar, uning ta’siri kuchayib boradi, lekin undan ortib ketgach, ta’sirchanlik kamayib boradi. Masalan, ko’chada sodir bo’lgan baxtsiz hodisaning guvohlari soni ortib borgan sari , jabrlanganga yordam berishga intilish, masuliyat hissi pasayib boradi. Bu qonuniyatlarni bilish, tabiiy guruhlarni boshqarish ishini ancha yengillashtiradi.

Kichik guruhlarning klassifikasiyasi (R.S.Nemov) Shartli (nominal) Real (hakikiy) Tabiiy Laboratoriya tipli Formal (rasmiy) Noformal (norasmiy) Kuchsiz rivojlangan Kuchli rivojlangan Korporastiya Jamoalar Referent Noreferent

Hamkorlikning darajasi mezoniga ko’ra kichik guruhlar klassifikatsiyasi (Ch. Kuli) Birlamchi guruhda shaxs- lararo o’zaro ta’sir «yuzma - yuz, bevosita» ro’y beradi. Ikkilamchi guruhlarda har doim ham odamlarning bevosita muloqotda bo’lish imkoniyatlari bo’lmaydi. Ular o’rtasidagi munosabat va o’zaro ta’sir bilvosita bo’ladi.

E.Meyo Rasmiy Norasmiy Har bir a’zoning rasmiy rollarga egaligi, mavqeining va guruhda tutgan o’rnining aniqligi bilan xarakterlanadi Asosan stixiyali tarzda, aniq maqsadsiz tarkib topadi va ularda a’zolarning aniq mavqelari va rollari oldindan belgilangan bo’lmaydi. Guruh a’zolari uchinchi guruh ichida yoki boshqa doiralarda shunday shaxslar guruhi mavjud bo’ladiki, u o’z xatti-harakatlari, fikrlari va yo’nalishlarida o’sha guruh a’zolariga ergashish, ularni tanqidsiz qabul qilishga moyil hamda tayyor bo’ladi. G.Xaymen 1942-yil

Guruhning dinamik jarayonlari deganda avvalo uning shakllanish jarayoni, liderlik va guruhda turli qarorlarni qabul qilish jarayoni, guruhning har bir shaxsga ta’siri kabilar tushuniladi. Guruh jamiyat ehtiyojlari va ijtimoiy talablar asosida paydo bo’ladi.

Guruh o’z a’zolariga ma’lum tarzda psixologik ta’sir ko’rsatadi. Bu hodisa psixologiyada konformizm deb ataladi. Bu hodisaning mohiyati shundan iboratki, u individning guruhda qabul qilinadigan normalar , fikrlar, xulq- atvor standartlarini qanchalik qabul qilishi yoki qabul qilmasligi bilan bog’liq. Guruh fikrini qanchalik tez qabul qilish uning ta’siriga berilish individ bilan guruhning ziddiyatlarini oldini olishi mumkin. Shuning uchun ham individ ana shunday xatti-harakat qilishga intiladi.

Lekin ana shunday guruh fikriga, harakatiga qo’shilish turli shakllarda bo’lishi mumkin: tashqi konformlilik - individ guruh fikriga nomigagina qo’shiladi, aslida ruhan u guruhga qarshi turadi ; ichki konformlilik - individ guruh fikriga to’lig’icha qo’shiladi va ruhan qabul qiladi. Ana shunday hollarda individ bilan boshqalar o’rtasida ziddiyat yoki konfliktlar paydo bo’lmaydi. Bu o’rinda yana bir tushuncha ham bor, u ham bo’lsa '' negativizm'' tushunchasidir, bu individning har qanday sharoiitda ham guruh fikriga qarshi turishi va o’zicha mustaqil fikr, mavqyeni namoyon qilishidir. Bu tabiiy individ uchun noqulay , lekin mustaqil fikr, odil harakatlar doimo hurmat qilinadigan jamoalarda negativizm hodisasi yomon illat sifatida qabul qilinmaydi.

Katta guruhlar kishilarning shunday birlashmalariki, undagi odamlar soni ko’pchilikni tashkil etib, ma’lum sinfiy, ilmiy, irqiy, professional belgilar ularning shu guruhga mansubligini ta’minlaydi.

Ijtimoiy psixologiyada katta guruhlar ichida etnik guruhlar psixologiyasi, ya’ni etnopsixologiya bo’yicha ko’proq tadqiqotlar o’tkazildi. Ayniqsa, hozirgi davrda har bir jumhuriyatlar alohida, mustaqil davlat mavqeini olgan , lekin boshqa tomondan qaraganda, hamdo’stlik mamlakatlari ittifoqi sharoitida millatlar o’rtasida muttasil aloqalar mavjudligidan kelib chiqib , milliy psixologiya masalalari kun tartibida avvalgidan ham muhim masala sifatida qo’yilmoqda.

Etnopsixologiya - bu psixologiyaning shunday tarmog’iki, u ayrim olingan millatlar psixologiyasidan tashqari , turli xalqlar psixologiyasini, kichik milliy guruhlarni ham o’rganadi. V. Vundt etnik guruhlar psixologiyasini o’rganish uchun ularning tilini, odatlarini va ana shu xalqlarda keng tarqalgan afsonalar va boshqa ong tizimlarini o’rganish kerak A.R.Luriya asosiy maqsadi milliy psixologik xususiyatlarni o’rganishda tarixiy prinsipga tayanish lozimligini isbotlash hamda milliy psixologiyaning hayot tarziga , shaxsning jamiyatda kishilar munosabatlari tizimida tutgan o’rniga bevosita bog’likligini isbot etish edi

Yu.Bromley Etnik guruh Hissiyot sohasi etnik yoki milliy his- kechinmalarini o’z ichiga olgan dinamik qismPsixik asos — etnik xarakter, temperament, milliy an’analar va odatlardan iborat barqaror qism

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Ta’lim psixologiyasi va tarbiya psixologiyasi

Ta’lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi 2

Savdo psixologiyasi

Bolalar psixologiyasi

Muloqot va nutqiy faoliyat