Intellektni diagnostika qilish va aqliy rivojlanish - Психология - Презентации

Intellektni diagnostika qilish va aqliy rivojlanish

Загружено в:

05.02.2025

Скачано:

0

Размер:

1859.8857421875 KB

Intellektni diagnostika qilish va aqliy rivojlanish Reja: 1. Intellekt haqida tushuncha. Intellekt tuzilishi haqida tushuncha. 2. Intellekt va intellektual testlar. 3. Hozirgi vaqtda xorij psixologiyasida intellektual testlarni qo`llanilishi.

Intellekt haqida tushuncha. Intellekt tuzilishi haqida tushuncha . Insonning bilish faoliyatida xayol, tafakkur, nutq va boshqa muhim psixik jarayonlar muhim o`rin egallaydi. Xar qanday aqliy faoliyat bilishga, tajribaga va ijodiy tafakkurga asoslanadi. Tafakkurning muhim operatsiyalari analiz va sintez, umumlashtirish va mavxumlashtirish bo`lib, har qanday aqliy faoliyatida o`zaro bog`lanib keladi.

Inson aqliy faoliyati xususiyatlari boshqa oliy psixik funktsiyalar, xotira, iroda, xissiyot hamda shaxsning individual-psixologik xususiyatlari va odatlari bilan chambarchas bog`liq o`ta maxsus usul xisoblanadi. O`yinchoq bolaga to`plangan tajribasini namoyon qilish, uni ijodiy qayta qurish (qurish-yasash), yangilarni yaratish imkonini beradi. Bolada o`yinchoqlar qanchalik ko`p bo`lsa, unda shunchalik ko`p ijodiy kuchlari rivojlanadi, bola shunchalik tez tashqi muhitni o`zlashtirib oladi.

A.A.Fayvusovich(1928) tadqiqotlarining ko`rsatishicha, har xil diqqatning ko`chishini va atrofdagi predmetlarga ichki extiyojni shakllantirish maqsadida, bolalar bog`chasidagi o`yinchoqlarni almashtirib turish zarur. Masalan: 6 oygacha bo`lgan bolalarda bir kunda 2-3marta, 1-2 yoshdagi bolalarda bir kunda 3-4 marta, 3 yoshgacha bolalarda bir kunda 4-5 marta amlashtirib turish zarur. Sodda va aniq o`yinchoqlarga, murakkabroq va mavxumroq o`yinchoqlar qurish, ularni bolaning psixik taraqqiyotiga moslab tanlanishi bolada fazoviy va so`z – mantiq tafakkurning rivojlanishiga imkon beradi.

Qoidaga ko`ra o`yinchoqlarning diagnostika o`yinchoqlari bo`lib quyidagilar xizmat qiladi: a)o`yinchoqlarni ko`rganda bolada xissiy-qo`zg`alish mavjudligi va ushlab ko`rish istagi: b)xarakatlarning faolligi va ko`proq ushlab ko`rish: v)o`yinchoqni uni bajaradigan funktsiyasiga mos ravishda o`ynash: g)o`yin vaziyatida yangi (almashtiruvchi) elementlarning mavjudligi: d)o`ynning davomiyligi: e)berilgan o`yinchoqda extiyojning saqlanishi.

Bu extiyojlar 1-3 yoshdagi bolalarda o`yin vaziyatida faollikni aniqlashga qaratilgan. Kattaroq yoshdagi bolalar uchun dignostik o`lchovlar bir muncha kengayadi. Ularda nutq rivojlanganligi, fazoviy ko`rish tasavvurligining, xayolning, tafakkur operatsiyalarini bajarish usullarinining rivojlanganligi kabi o`lchovlarni kiritish mumkin. Shuning uchun ham maktabgacha tarbiya muassasasida tarbiyachi u yoki bu psixik jarayonlarni rivojlantirish maqsadida didaktik materiallardan foydalanish mumkin. (Rasmlarga qarab hiqoya tuzish, kubiklar yasash, rasmlar chizish va boshqalar).

Intellekt va intellektual testlar. Qismlardan rasm xosil qilish metodikasi A.N.Bernshteyn(1911) tomonidan taklif etilgan bo`lib, tafakkur xususiyatlarini, rasmning yaxlitligini taxlil qila olish, qobiliyatni o`rganishga mo`ljallangan. Tajriba o`tkazish uchun rasmlar to`plami (murakkabligi ortib boradigan 6 ta rasm) kerak bo`ladi: Birinchi 3 ta rasm 4 qismga bo`lingan bo`lishi kerak, qolganlari ko`proq qismlarga bo`linadi. Bunda birinchi va to`rtinchi rasm bir xil bo`lishi kerak, lekin ular har xil qilib kesilgan bo`ladi. Tadqiqotni bir necha marta takrorlash uchun rasmlarning turli variantlari bo`lishi zarur. Rasmlar namunalari ixtiyoriy ravishda tanlanishi mumkin, masalan, hayvonlarning, alohida predmetlarning rasmlari. Bolaga rasm qismlari to`nkarilgan xolda tartibsiz, namunasiz ko`rsatiladi.

Tadqiqotchi tadqiqot qarorida topshiriq, uning oxirgi natijasi qancha vaqt bjarilganligini yozib boradi. Sinaluvchi xarakatlarining maqsadga yo`naltirilganligi taxlil qilishga, xarakatning maqsadga yo`naltirilgan rejasi mavjudligi va yo`qligini aniqlashga, aqliy faoliyat jarayonida qanday tayanch belgilarga e`tiborni qaratish zarur. 3-5 yoshdagi sinaluvchilar uchun bunday topshiriqlarni bajarishda rasm namunasi ham ko`rsatilib turiladi. Bola qo`llanmani qanchalik yaxshi o`zlashtirgani, ilgari idrok etilgan obrazni uning alohida qismlaridan qayta yarata olganini ta`g`idlash muhim.

Hozirgi vaqtda xorij psixologiyasida intellektual testlarni qo`llanilishi. QISMLARDAN RASM XOSIL QILISh. Metodika A.N.Bernshteyn (1911) tomonidan taklif etilgan bo`lib, tafakkur xususiyatlarini, rasmini, rasmning yaxltiligini taxlil qila olish, uning ba`zi qismlari ketmaketligini o`rnata olish qobiliyatini o`rganishga mo`ljallangan. Tajriba uchun rasmlar to`plami (murakkabligi ortib boradigan 6 ta rasm) kerak bo`ladi: Birinchi 3 ta rasm 4 qismga bo`lingan bo`lishi kerak, qolganlari ko`proq qismlarga bo`linadi. Bunda birinchi va to`rtinchi rasm bir xil bo`lishi kerak, lekin ular har xil qilib kesilgan bo`ladi. Tadqiqotni bir necha marta takrorlash uchun rasmlarning turli variantlari bo`lishi kerak. Rasmlar namunalari ixtiyoriy ravishda tanlanishi mumkin, masalan, hayvonlarning, alohida predmetlarning rasmlari. Bolaga rasm qismlari tunkarilgan xolda tartibsiz, namunasiz ko`rsatiladi.

Tadqiqotchi tadqiqot qarorida topshiriq, uning oxirgi natijasi qancha vaqt bajarilganligini yozib boradi. Sinaluvchining xarakatalarini taxlil qilishga, xarakatning maqsadga yo`naltirlgan rejasi mavjudligi va yuqligini aniqlashga u aqliy faoliyat jarayonida qanday tayanch belgilarga tanlangaligiga e`tiborni qaratish zarur. 3-5 yoshdagi sinaluvchilar uchun bunday topshiriqlarni bajarishda rasm namunasi ham ko`rsatilib turiladi. Bola qo`llanmani qanchalik yaxshi o`zlashtirilgani, ilgari idrok etilgan obrazni uning alohida qismlaridan qayta yarata olganini ta`qidlash muhim. Tadqiqot qarorida xarakatlari bayon etiladi: tartibsiz «`sinash va xato qilish»` xarakteriga ega, maqsadga yo`naltirilgan va boshqalar.

Bunday topshiriqlarni bajarish xususiyatlari, fakatgina fazoviy ko`rish xayoli, ko`rgazmali tafakkur xolati haqidagina emas balki, tafakkur tanqidiyligining shakllanish darajasi haqida ham bilish imkonini beradi.

Intellektni psixometrik tekshirish Psixometrik asoslangan testlar qo`llaniladigan aniq metodikalardan farq qiladi. Bu testlarni ishlab chiqishda asosan bolaning psixik taraqqiyoti darajasini aks ettiruvchi o`rnatilgan me`yordan chetga chiqishlarni, tengdoshlar guruhini taqqoslovchi miqdoriy ko`rsatkichlarga e`tibor beriladi. (V.M.Bleyxer, L.F.Burlachuk, 1978). Ularning muqarrarligi bir xil yoshdagi sinaluvchining katta guruhlarida amalga oshiriladi (V.V.Stolin, A.».Shmel`ev, 1984).

AQLNI O`LChAShNING VEKSLER ShKALASI. Aqlni tekshirishning eng keng tarqalgan metodlaridan biri amerikalik psixolog va psixiatr D.Veksler (1949) tomonidan ishlab chiqilgan bolalar intellektini o`lchash shkalasidir. Bu metodikaga 1974 yilda so`nggi marta 5 yoshdan 15 yoshgacha bo`lgan bolalarni tekshirish uchun o`zgartirishlar kiritildi. Rossiyada birinchi bo`lib Veksler shkalasi V.M.Bexterev nomli Leningrad psixonevrologik ilmiy-tadqiqot institutida moslashtirilgan. Metodika B.G.Anan`ev (1969) maktabi psixologlari tomonidan intellekt taraqqiyotini uzoq yillar o`rganishda, jumladan bolalarda psixik taraqqiyotdan chetga chiqarishlar va orqada qolishlarni differentsial-diagnostika qilishda keng qo`llanilgan.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar 25. Burlachuk L.F., Morozov S.M. “Slovar`-spravochnik po psixodiagnostike” – SPb.: Piter Kom, 1999 god. -528 c. 26. Gamezo M.V., Domashenko I.A. “Atlas po psixologii”. Inform.-metod. posobie k kursu “ Psixologiya cheloveka”, “Pedagogicheskoe ob щ estvo”, - M.: 2001 god. -448 c. 27. Djek Palmer, Linda Palmer. Evolyutsionnaya psixologiya. Sekret ы povedeniya HOMO SAPIENS. - SPb.: Praym-eVROZNAK, 2003 god. -384 c. 28. Drujinin V.N. Eksperimental`naya psixologiya.- 2-e izd., dop.- SPb.: Piter, 2001 god. - 320 c. 29. eliseev O.P. Praktikum po psixologii lichnosti. 2-e izd., ispr. i pererab.- SPb.: Piter, 2002 god. -512 c. 30. Nishonova Z.T. va boshqalar Psixodiagnostika o`quv qo`llanma T.: TDPU 2008

E’tiboriz uchun raxmat

Похожие

Qobiliyatning tuzilishi

Shaxsni rivojlanish omillari

Ijtimoiylashuv muammosi sifatida bola psixik rivojlanishining ijtimoiy o’rganish nazariyasi. Psixik rivojlanish intellekt shakllanishi sifatida - J. Piaje konsepsiyasi

Psixokorreksiya va uning turlari. Psixokorreksiya usullari va ularni turli yosh davrlarida qo'llashning o'ziga xos xususiyatlari

Rivojlanish psixologiyasining asosiy tushunchalari