Idrokning nerv-fiziologik asoslari, xususiyatlari va qonuniyatlari - Психология - Презентации

Idrokning nerv-fiziologik asoslari, xususiyatlari va qonuniyatlari

Загружено в:

10.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1094.2021484375 KB

Idrokning nerv-fiziologik asoslari, xususiyatlari va qonuniyatlari

Idrok yoki qabul qilish shaxsning ob`ektiv reallikdagi voqea- hodisalarni va predmetlarni miyada aks ettirishning murakkabligi, yaxlitligi to’laligi bilan sezgilardan farq qiluvchi ruhiy jarayondir. Sezgilar yordamida predmetlarning, narsa va hodisalarning ayrim tomonlari, ba`zi xususiyatlari bilib olinadi

Har bir predmet yoki voqeada ayrim belgilardan tashqari turlicha sifatlar va xususiyatlarning yaxlit kopmleksi mujassam bo’ladiki, odam ularni butun formada, yaxlit tarzda aks ettiradi. SHuning uchun ham sezgilarga qaraganda idrok voqelikni aks ettirishning murakkab tomonidir.

Idrok jarayonida narsalar obrazini to’la aks ettirishning sababi shundaki, odam miyasida hayot davomida turli-tuman qo’zg’ovchilar ta`siri tufayli juda ko’p muvaqqat bog’lanishlar vujudga kelgan bo’ladi. Buning natijasida turmush tajribasiga ega bo’lgan odam o’zi idrok qilayotgan narsaning mohiyatiga darhol tushunib etadi

Idrokning sezgilarga nisbatan yana bir murakkab tomoni shundaki, har bir predmet, voqea va hodisa moddiy borliq formasi bo’lgan makon va zamon bilan bog’liq holda qabul qilinadi. CHunki moddiy borlikda mavjud bo’lib, odam tomonidan idrok qilinayotgan narsa va hodisalar hamma vaqt makon va zamon jihatidan bir-biri bilan bog’liq bo’ladi

Demak, odam har bir predmetni idrok qilganda uning fazodagi formasini (kub, uchburchak, doira), katta-kichikligini (katta, kichik, mayda), munosabatlarini (boshqa predmetlarga va idrok qiluvchiga nisbatan) hisobga oladi. Ikkinchidan, har bir predmet idrok qilinganda uning paydo bo’lish va o’zgarib borish jarayonlariga e`tibor beriladi.

Idrok jarayonida sezgi turlarining barchasidan tashqari boshqa ruhiy holatlar ham ishtirok etadi. Masalan, odam atirgulni idrok qilganda uning chiroyli formasini, ajoyib rangini xushbo’y hidini, mayin barglarini yaxlit tarzda qabul qiladi. Demak, atirgulni idrok qilishda ko’rish, hid bilish va teri sezgilari ishtirok etadi.

Atirgulni idrok qilishning boshlanishi xotira mahsuli (uning atirguli ekanligini tanib, ajratib olish) bo’lib, uning turli tomonlari to’g’risida mulohaza yuritish tafakkurdir. SHunday qilib, istalgan predmetni yoki voqea-hodisani idrok qilishda o’sha narsaning mohiyatiga qarab ruhiy holatlarning ma`lum qismidan foydalaniladi. Diqqat, xotira, xayol va tafakkursiz to’liq idrok qilish mumkin emas.

Idrokning asab mexanizmi ham sezgilarnikidan farq qiladi. Bu farq idrokka xos asab–fizioilogik asosning murakkabligidadir. Idrokning fiziologik asosi bosh miyaning katta yarim sharlar po’stlog’ida vujudga keluvchi murakkab shartli refleks bog’lanishlaridir.

Tashqi ta`sir katta yarim sharlar po’stlog’ida birlashtiriladi, organizmning bir qancha qo’zg’ovchilar ta`siriga reaktsiyasi bir-biri bilan bog’lanadi. Har bir predmetdagi xossalarning yig’indisiga qarab odam ularni bir-biridan farq qiladi. Bundan tashqari idrokning fiziologik asosi birinchi va ikkinchi signal sistemalarining faoliyati bilan ham bog’liqdir

Odam predmetlarni, voqealarni faqat ko’rish, eshitish, hid bilish orqaligina emas, balki nutq orqali ham idrok qiladi. Odam tomonidan tashqi dunyo predmetlarini va voqea- hodisalarini idrok qilish ikki xil yo’l bilan vujudga keladi: 1. Ixtiyoriy idrok qilish; 2. Ixtiyorsiz idrok qilish

Odamning predmet va hodisalarni ma`lum reja asosida, izchil ravishda, aniq maqsadni ko’zlagan holda idrok qilishi kuzatish yoki kuzatuvchanlik deb aytiladi. Kuzatuvchanlik shaxsning predmet va hodisalarni va ularga xos barcha sifatlarni durust, to’g’ri, aniq idrok qilishga imkon beradi.

Idrok shaxsning tashqi olam bilan munosabatlarini ifodalashdagi murakkab ruhiy jarayon bo’lishi bilan birga, faol jarayon hamdir. SHuning uchun shaxsning aniq ob`ektiv idrok qilishi ma`lum maqsadni amalga oshirishdan iborat bo’ladi.

Idrok jarayonida appertseptsiya, illyuziya va gallyutsinatsiya qoida hodisalari ham mavjuddir. Appertseptsiya idrok jarayonining shaxsning avvalgi bilim va tajribalari, qiziqishi, ehtiyoj va odatlari, umuman psixik hayotining umumiy mazmuniga bog’liq bo’lishidir. Appertseptsiya hodisasi tufayli kishilar idrokining mazmuni bir- biridan farq qiladi

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

Diqqatning nerv fiziologik asoslari

Xotira, xotiraning nerv fiziologik asoslari

Neyron va nerv tolalarining yoshga bogliq xususiyatlari.

Sezgi va idrok

Nerv sistemasi va temperament