logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Психология
  4. Neyron va nerv tolalarining yoshga bogliq xususiyatlari.

Neyron va nerv tolalarining yoshga bogliq xususiyatlari.

Загружено в:

05.03.2024

Скачано:

0

Размер:

2229.3583984375 KB
Скачать
Neyron va nerv tolalarining yoshga bogliq xususiyatlariNeyron va nerv tolalarining yoshga bogliq xususiyatlari Reja • “ Nerv to’qmasining xossalari. • Qo’zg’alish va qo’zg’aluvchanlik. • O’tkazuvchanlik • Refrakterlik,labillik. • Refleks xususiyati. Nerv markazlarining turli bo‘limlarining tuzilishi va rivojlanishi. • Vegetativ nerv sistemasi. Simpatik va parasimpatik nerv sistemasi va organlar funksiyalariga qarama qarshi ta ’sri. • Retikulyar formatsiya va uning ahamiyati. • Nerv markazining xususiyatlari. Nerv markazining xususiyatlari. • Qo ‘zg‘alish, tormozlanish, dominantaning yoshga xos • xususiyatlari. • Qo’zg’alishning bir tomonlama o’tishi. • Qo’zg’alish ritmi. 01 01 02 11 14 15 0A0809 14 1B 14 1C 14 1C 02 1F0821 04 14 23 24 0F0304 1D 07 14 1C 180F0E 14 02 11 02 11180D 14 15 26080B 01 11180D 14 15 07 14 15 Asosiy terminlar va tushunchalar.Asosiy terminlar va tushunchalar. • Neyron -nerv hujayrasi bo’lib turlicha shakillarga ega. • Neyronning o’simtalari – akson(uzun) va dendrid (kalta). • Sinapslar – nerv hujayralarni bog’lanadigan joyi. • Nerv tolalari – sezuvchi va harakatlanuvchi. • Gangliya –nerv tugunlari. • Markaziy nerv sistema – bosh miya va orqa miya. • Pereferik nerv sistema –bosh miya va orqa miyadan chiqadigan nerv tolalar va nerv tugunlar. Nerv tizimini nerv hujayralari va nerv tolalari. Nerv tizimini nerv hujayralari va nerv tolalari.  Nerv sistemasi asosan tashqi muhitdan, ichki organlardan keladigan turli axborotlarni qabul qiladi va ularni markaziy nerv sistemasiga yetkazib beradi.  Bundan tashqari, nerv sistemasining oliy bolimlarida ruhiy funksiyalar amalga oshiriladi. Idrok etish, fikrlash va hokazolar oliy nerv faoliyati bilan boshqarib turiladi.  Nerv sistemasi yordamida atrof-muhitdan turli signallar qabul qilinadi , ular analiz va sintez qilinib , turli reaksiyalar bilan javob qaytariladi.  Nerv tizimini nerv hujayralari va nerv tolalari tashkil qiladi.  Nerv hujayralari neyron deb ataladi.  Neyronlar katta kichikligi va shakli jihatidan har xildir.  Har bir neyronning tanasida bir talay kalta shoxlangan o'simtalar- dendritlar va bitta shoxlaimiagan uzun o'simta - akson bor. . Nerv sistemasining tuzilishi. Nerv sistemasining tuzilishi  Nerv hujayralari va dendritlari to'planib kulrang moddani, uzun o'simta akson esa maxsus miyelin pardasi bilan qoplanib oq moddani hosil qiladi.  Nerv sistemasi markaziy (bosh va orqa miya), periferik (chetda joylashgan), qismlarga bolinadi.  Markaziy nerv sistemasida nerv hujayralari (neyron tanalarining) markazlari bor.  Nerv sistemasining periferik qismi asosan nervlardan, ya’ni tolalar bogiamidan iborat.  Periferik nevr tizimiga orqa miyadan chiqadigan 31 juft sezuvchi, harakatlantiruvchi nerv tolalari,  bosh miyadan chiqadigan 12 juft nervlar, hamda umurtqa pog'onasi atrofida va ichki organlarda joylashgan nerv tugunchalari kiradi. Vegitativ nerv sistemasining joylashish markazlari. Vegitativ nerv sistemasining joylashish markazlari. Parasimpatik: 1) o’rta va uzunchoq miyadan chiqib:Bosh va yuz sohasiga boradi, 2) dumg’azadan chiqib:chanoq bo’shlig’idagi organlarga boradi. Simpatik: Birinchi ko’krak sigmentidan to uchinchi belgacha boradi. Ichki organlargacha etadi. Nerv tolalarining tuzilishi va xususiyatlariNerv tolalarining tuzilishi va xususiyatlari  Parda bilan qoplangan nerv hujayralari o'simtasi nerv tolasi deyiladi.  Nerv tolalari turli yo'g'onlikdagi tutamlarni hosil qiladi. Nerv tolalarining shunday to'plami nerv deb ataladi.  Nerv tolalari miyelinli va miyelinsiz bo'lib, miyelinsiz nerv tolalari faqat shvann qavat bilan qoplangandir.  Markazdan qochuvchi , markazga intiluvchi va aralash nervlar birbiridan tafovut qilinadi.  Markazga intiluvchi nervlar impulsni - sezgi organlaridan nerv sistemasining markaziy bo'limiga o'tkazadi. Bu nervlar sezuvchi nervlar deb ham ataladi.  Bu nervning tarmoqlangan joyi - retseptor deyiladi.  Markazdan qochuvchi nervlar impulsni markazdan periferiyaga, ishchi organga o'tkazadi- harakatlanuvchi nervlar deb ham ataladi.  Bu nervning oxirgi tarmog'i - effektor deyiladi.  Aralash nerv impulsni ikki yo'nalishda ham o'tkazaveradi.  Ayrim neyronlarning bir-biriga tutashadigan joyi sinaps deb ataladi.  Bitta nerv hujayrasi tanasiga to'g'ri keladigan umumiy sinapslar soni 100 taga yetadi, hatto bundan ham ortadi, dentritlarda esa, hatto necha minglab sinapslar bor. Nerv sistemasining strukturasi.Nerv sistemasining strukturasi.  1. Nerv  2. Nerv tuguni  3. Nerv tola ohxiri (reseptorlar)  4. Sinaps. 2 3 41 Nerv sistema fiziologiyasi.Nerv sistema fiziologiyasi.  Nerv tolasining asosiy xususiyati: qo'zg'aluvchanlik va o’tkazuvchanlik.  Ba’zi nerv tolalari har lahzada bir necha o'ndan ortiq impuls o'tkazsa, boshqalari 500 tagacha impuls o'tkazadi.  Ingichka nerv tolalari yo'g'on tolalarga nisbatan tezroq charchay  Nerv tolasi charchaganda biotoklarning kuchi o'zgaradi. Qo'zg'alish impulsining tarqalishi 2-3 marta susayadidi.  Nerv tolasidan ta’sir o'tishi uchun u fiziologik normal holatda bo'lishi shart.  Nerv tolasi qattiq sovitilsa yoki o'tkir zaharlansa, nerv impulsini o'tkazmaydi.  Aralash nervlar tarkibidagi harakatlantiruvchi sezuvchi nervlar esa impulsni bo'lib-bo'lib o'tkazadi.  Impulslarni bu xilda ajralgan holda o'tkazilishi nervning miyelin qavat bilan qoplanishiga sabab bo'ladi.  Nerv tolasi qirqilganda nerv hujayrasi tanasi tomondan o'sa boshlaydi.  Nerv tolasining qayta tiklanishi bilan impuls o'tishi ham qayta tiklanadi. Синапс (продолжение)Синапс (продолжение)  Sinaps (grek.qopliman — o’rash,qoplash) — ikki neyron orasidagi tutashadigan joyiga aytiladi.  Bu terminni 1897 yiliingliz fiziologi Charliz Sherrington fanga kiritgan.  Bir nerv tolasidan ikkinchisiga impulslarni o’tkazadi.  Bir hujayrada bir nechta sinapslar bo’lishi mumkin. Nerv tolalarining miyelinlashuvi. Nerv tolalarining miyelinlashuvi.  Avval periferik nervlar , so'ngra orqa miya nervlari , keyinroq bosh miya sopining nerv tolalari, undan so'ng bosh miya katta yarim sharlarining tolalari miyelinlashadi.  Miyelin qavati rivojlangan sari nerv tolasining qo'zg'aluvchanligi orta boradi.  Ona qornida embrion 4 oyligidan boshlab, orqa va bosh miyadagi nervlar miyelinlasha boshlaydi .  Birinchi galda harakat nervlari , so'ngra aralash nervlar , undan keyin orqa miyaning markazga intiluvchi nervlari miyelinlashadi.  Bola tug'ilganida harakat nervlari miyelin qavat bilan qisman o'ralgan bo'ladi.  Bola 1,5-2 yashar bo'lganda bosh miyasidagi ko'pgina nervlar, 2 yoshida eshitish organi nervlari miyelinlashib bo'ladi.  Ko'rish va til-tomoq nervlari yangi tug'ilgan bolalarda miyelinlashmagan bo'lib, 3-4 yoshda to'liq Nerv jarayonlarining uyg‘unligi. Nerv jarayonlarining uyg‘unligi.  Markaziy nerv sistemasida bir guruh neyronlar yoki ayrim nerv markazlari qo'zg'alganda , ikkinchi nerv markazlari tormozlangan holatda bo'ladi.  Bir guruh muskullarning nerv markazlari qo'zg'alib, shu muskullarni qisqartirsa, ayni vaqtda ikkinchi guruh muskullarining nerv markazlari tormozlanadi.  Masalan, qo'l panjasini muskul qisqarganda yelkani oldingi muskullari qisqaradi, ayni vaqtda yelkani orqa tomonidagi muskullar bo'shashadi, ya’ni bukuvchi muskullarning nerv markazlari qo'zg'alib, yozuvchi muskullarning nerv markazlari tormozlanadi.  Nerv sistemasidagi qo'zg'alish va tormozlanish jarayonlarining bu xildagi o'zaro ta’siri uyg'unlik deyiladi. Chap oyoqni bukkanda o'ng oyoqning tizza bo'g'imi yoziladi va aksincha. I.M.Sechenovning “Bosh miya reflekslari ” kitobida shunday yozilgan: “… Ongli ongsiz hayotning hamma aktlari kelib chiqish mohiyatiga ko’ra reflekslardir”. Bu fikr I.P. Pavlov tomonidan shartli va shartsiz reflekslar haqidagi nazariyada rivojlantirildi. Reflekslarning biologic ahamiyati organizmning funksional bir butunligi saqlanishida, uning ichki dunyosining barqarorligida va shuningdek, tashqi sharoit bilan foydali muloqotda bo’lishida ifodalanadi. Nerv sistemasining faoliyati reflektor tarzida amalga oshadi. Ichki va tashqi muhit ta ’sirlariga markaziy nerv sistemasi orqali qaytariladigan javob reaksiyasi refleks deb ataladi. Tashqi ta’sirlar eng avvalo impulsni sezgir periferik nerv uchlari - retseptorlar orqali qabul qilinadi. Nerv sistemasi tashqi ta’sir natijasida faol holatga kelib, qo‘zg‘alishni javob qaytaruvchi organga o'tkazadi. Refleksning yuzaga chiqishida qo‘zg‘ahsh oladigan yol refleks yoyi deyiladi. Refleks: 1-tizza payi; 2-retseptorlar; 3-sezuvchinerv tolasi; 4-sezuvchi nerv hujayrasi; 5-oraliq nerv hujayrasi; 6-harakatlantiruvchi nerv hujayrasi; 7-harakatlantiruvchi nerv tolasi; 8-muskul.   Irradasiya - Asab tizimining muayyan qismida paydo bo'lgan qo'zg'alish boshqa joylarga tarqaladi Induksiya : - ayrim guruhlarning qo'zg'aluvchanligini oshirish boshqalarning qo'zg'aluvchanligi kamayishi yoki tormozlanishi bilan birga bo'lishi mumkin. Dominantlar nima - bir nerv markazining boshqasidan vaqtinchalik ustunligi asab tizimining muayyan qismida paydo bo'lgan qo'zg'alish boshqa joylarga tarqaladi Mavzuni mustahkamlash uchun savollarMavzuni mustahkamlash uchun savollar 1. Nerv tizimini nerv hujayralari va nerv tolalari haqida gapirib bering? 2. Tirik to‘qimalardagi bioelektrik hodisalar haqida gapirib bering? 3. Nerv tolalarining miyelinlashuvi deganda nimani tushunasiz? 4. Bolalar bosh miyasining funksiyalarini murakkablashib borishi haqida. 5. Nerv jarayonlarining uyg‘unligi. 6. Yosh fiziologiyasi va gigiyenaning boshqa fanlar bilan aloqasiga nimalar kiradi? 7. Yosh fiziologiyasi va gigiyenani tekshirish usullari qanday? 8. Yosh fiziologiyasi va gigiyenasining rivojlanish tarixi haqida gapirib bering? 9. Bolalar va o'smirlar gigiyenasi sohasida qilingan ilmiy tadqiqot haqida gapirib bering? 10.   Asablaringizni asrang!!! U qayta tiklanmaydi!!!Asablaringizni asrang!!! U qayta tiklanmaydi!!!

Похожие

Nerv tizimining yoshga oid fiziologiyasi va gigiyenasi. Oily nerv faoliyatining yoshga oid xususiyatlari va gigiyenasi
Idrokning nerv-fiziologik asoslari, xususiyatlari va qonuniyatlari
Nerv sistemasi va temperament
Hulq-atvorning psixofiziologik asosi
Oliy nerv faoliyati va uning yosh xususuyatlari