Pedagok jamoada axloqiy tartibga solishning o’ziga xos xususiyati - Педагогиka - Презентации

Pedagok jamoada axloqiy tartibga solishning o’ziga xos xususiyati

Загружено в:

07.02.2024

Скачано:

0

Размер:

1497.755859375 KB

Pedagok jamoada axloqiy tartibga solishning o’ziga xos xususiyati

“ Pedagoglik kasbi va pedagogik faoliyat”ga doir blits-so’rov savollari 1. Pedagoglik kasbiga qanday talablar qo’yiladi? 2. Pedagogik jarayon deganda nimani tushunasiz? 3. Pedagoglik kasbi haqida Sharq mutafakkirlari qanday fikrlarni bayon etishgan? 4. Abu Ali ibn Sinoning mudarrislarga tavsiyalari? 5. Alisher Navoiy asarlarida mudarrislar faoliyati haqida? 6. O‘qituvchi o‘quvchilar bilan o‘zaro hamkorlik qilishi uchun nimalarga e’tibor berishi lozim?

Pеdаgоgik fаоliyat va uning o’ziga xos xususiyatlari Pеdаgоgik fаоliyat bu mаzmunini o’quvchilаrni o’qitish, tаrbiyalаsh, rivоjlаntirish tаshkil qilgаn fаоliyatdir. Shuni yoddа tutish kеrаkki, pеdаgоgik fаоliyat bu bir tоmоnlаmа emаs, bаlki ikkitоmоnlаmа (hаmkоrlikdаgi) fаоliyatdir. Undа ikkitа fаоl tоmоn ishtirоk etаdi: o’qituvchi – o’quvchi. Mаqsаd – o’quvchi shахsini rivоjlаntiriishdir .

Pеdаgоgik fаоliyatning mаqsаdi аsrlаr dаvоmidа yuksаk mа’nаviyatli shахsni shаkllаntirishning umuminsоniy g’оyasi sifаtidа хizmаt qilib kеlаyotgаn tаrbiyaviy ishni аmаlgа оshirish bilаn bоg’liq. Pеdаgоgik fаоliyatning аsоsiy turlаri sifаtidа tаrbiyaviy ish vа o’qitish аks etаdi.

pedagogik faoliyat maqsadining o‘ziga xosligi o‘qituvchidan quyidagilarni talab qiladi: jamiyatning ijtimoiy vazifalarini to‘la anglab, o‘z shaxsiga qabul qilishi. Jamiyat maqsadlarini «o‘sib» uning pedagogik nuqtai nazariga aylanishi; muayyan harakat va vazifalarga ijodiy yondoshishi; o‘quvchilar qiziqishlarini e’tiborga olish, ularni pedagogik faoliyatning belgilangan maqsadlariga aylantirish.

Pedagogik fikrlar taraqqiyotida o’qituvchi mahorati masalalari Pedagog olim o‘qituvchining hech bir kasbga o‘xshamaydigan kasbiy faoliyatini yuksak baholab, “Tarbiyachi tashkil etishni, yurishni, hazillashishni, quvnoq yoki jahldor bo‘lishni bilishi lozim, u o‘zini shunday tutishi kerakki, uning har bir harakati, yurish-turishi, kiyinishi bolalarni tarbiyalasin” – deb yozgan edi.

Buyuk mutafakkir Abu Ali ibn Sino pedagogik qarashlarida insonning ham aqliy, ham axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan rivojlanishi uning kamolga еtishining asosiy mezoni sifatida talqin etiladi. Sharqda «Shayx ar-Rais» nomi bilan mashhur bo‘lgan alloma - Abu Ali ibn Sino o‘qituvchi mahorati haqida fikr yuritar ekan, quyidagilarni eslatib o‘tadi: - bolalar bilan muomalada bosiq, jiddiy bo‘lish; - berilayotgan bilimning talabalar qanday o‘zlashtirib olayotganiga e’tibor berish; - ta’limda turli metod va shakllardan foydalanish; - talabaning xotirasi, bilimlarni egallash qobiliyati, shaxsiy xususiyatlarini bilish; - aqliy darajasiga mos ravishda ta’lim berish; - har bir so‘zning bolalar hissiyotini uyg`otishi darajasida bo‘lishiga erishish zarur.

O‘qituvchida pedagogik mahoratni shakllantirishning ilmiy – nazariy asoslari pedagog olim V.A. Slastyonin tomonidan ham tadqiq qilingan. U kasbiy – pedagogik tayyorgarlik, o‘qituvchining shaxsi va kasbiy shakllanish yo‘nalishi va bunda pedagogik mahorat to‘g‘risida so‘z yuritib, shunday yozadi: “O‘qituvchi muntazam ravishda peda gogik nazariyalarga tayansagina, o‘qituvchilik mahoratini egallaydi. Chunki, pedagogik amaliyot doimiy ravishda pedagogik nazariyaga murojaat qilishni taqozo etadi. Birinchidan, ilmiy nazariyalar – taraqqiyotning umumiy qonuniyatlari, tamoyillari, qoidalarini aks ettiruvchi ilmiy bilimlardir, amaliyot bo‘lsa, doimo aniq vaziyatga asoslanadi. Ikkinchidan, pedagogik faoliyat – falsafa, pedagogika, psixologiyaga oid bilimlar sinteziga asoslanuvchi yaxlit jarayondir. Bu bilimlar sintezisiz pedagogik amaliyotni maqsadli qurish juda mush kul”. Demak, o‘qituvchidan nafaqat pedagogik mahoratni mukam mal egallash talab etiladi, balki, pedagogik amaliyotni to‘g‘ri va maq sadli tashkil qilish uchun chuqur ilmiy – nazariy ma’lumotlarga ham ega bo‘lish lozim.

Taniqli rus pedagogi K.D.Ushinskiy ta’lim-tarbiya jarayonida o‘qituv chining roli va shaxsiga yuqori baho berib, o‘qituvchi kasbi ga oid ilmiy mulohazalarida hech bir Qonun yoki Programma, ta’lim-tarbiya to‘g‘risidagi metod yoki tamoyillar o‘qituvchi shaxsi ning pedagogik faoliyatdagi mahorati o‘rnini bosa olmaydi deb hisob laydi. K.D.Ushinskiy o‘qituvchi ma’naviyati va kasbiy faoliyatiga yuqori baho beradi hamda ularning kasbiy malakalarini doimiy ravishda tako millashtirib borish maqsadga muvofiq ekanligi to‘g‘risidagi g‘oyani ilgari suradi. Mazkur g‘oyaning ijtimoiy ahamiyatini tasdiqlovchi tizim – o‘qituvchilarni qayta tayyorlovchi kurslar tizimini tashkil etishni u ilk bor asoslab bergan.

O’qituvchining kommunikativ malakasi. Kоmmunikаtiv qоbiliyat – bu pеdаgоgik o’zаrо hаrаkаt sоhаsidа mахsus ko’rinishgа egа bo’lgаn mulоqоtgа qоbiliyatlilikdir.

Psiхоlоgik аdаbiyotlаrdа kоmmunikаtiv qоbiliyatlаrning bir qаnchа turlаri аjrаtib ko’rsаtilаdi : 1) insоnning insоnni tushunа оlishi (insоnni shахs sifаtidа, uning аlоhidа jihаtlаrini, mоtiv vа ehtiyojlаrini bаhоlаsh, tаshqi хulq-аtvоrini ichki оlаmi bilаn bоg’liqlikdа ko’rib chiqish, yuz, qo’l, gаvdа hаrаkаtlаrini “o’qish” ko’nikmаsi) 2) insоnni o’z-o’zini аnglаy оlishi (o’z bilimi, qоbiliyati, o’z хаrаktеri vа bоshqа qirrаlаrini bаhоlаsh, insоn bоshqаlаr tоmоnidаn qаy tаrzdа qаbul qilinishi vа аtrоfdаgilаr ko’zi bilаn bаhоlаsh); 3) mulоqоt vаziyatini to’g’ri bаhоlаy оlish ko’nikmаsi (mаvjud hоlаtni kuzаtish, uning nаmоyon bo’lish bеlgilаri hаqidа ko’prоq ахbоrоtlаrni аjаrаtа оlish, ulаrgа e’tibоrni qаrаtish, yuzаgа kеlаyotgаn vаziyatning ijtimоiy vа psiхоlоgik mоhiyatini to’g’ri idrоk etish vа bаhоlаsh).

O‘quvchilarda soxta ishonch hosil bo‘lishining sabablari quyidagilar bo‘lishi mumkin:  faqat a’lo bahoga o‘qish - bu bilim olishda ko‘r- ko‘ronalik, quruq yodlashga olib boradi;  o‘zini o‘ta itoatkorona tutish - bu o‘quvchi faoliyatini nihoyatda past bo‘lishiga olib keladi. Me’yordagi o‘quvchi o‘qituvchidan ba’zan tanbeh olib turishi kerak;  o‘qituvchini aldash-bu o‘quvchini o‘ta aqlli va topqirligidan dalolat beradi;  maktab ichki tartib-qoidasini buzish faqat kuchli xarakterga ega bo‘lgan o‘quvchigagina xos bo‘lib, u o‘qituvchi tomonidan tanqid qilib turiladi;  haddan tashqari ko‘p mehnat qilish - bu kerak bo‘lmagan tirishqoqlikdir.

Soxta ishonchni bartaraf qilish uchun o‘qituvchi quyidagi uch yo‘nalishda ish olib borishi kerak : Sinf jamoasida sog`lom ijtimoiy fikrni shakllantirish . Muhim ahamiyat kasb etuvchi shaxsiy hayotiy tajriba yaratish . Soxta ishonchni asosiy tarzda inkor qilish .

Soxta ishonchni o‘zgartirishning quyidagi usullari mavjud:  o‘quvchini o‘zini boshqalar bilan taqqoslashga undash. Uning fikriga qarama-qarshi fikrda bo‘lgan kishi bilan yaqindan tanishish (masalan, bola o‘qishni xohlamaydi, lekin uning tanish o‘rtog`i ko‘p o‘qiydi va biladi, ammo o‘zining “quruq yodlovchi” yoki “o‘ta bilimdon” qilib ko‘rsatmaydi);  noto‘g`ri qarashlar va ishonch oqibatda nimalarga olib kelishini ko‘rsatish (masalan, ana shunday xislatlarga ega bo‘lib, o‘z hayotini barbod qilgan, o‘z erki, g`ururi va vijdonini yo‘qotgan kishilar haqida so‘zlab berish. Buning uchun hayotiy misollar, badiiy asarlar, kinofilmlar va boshqalardan foydalanish mumkin);  soxta ishonchni yoqlab, himoya qiluvchi o‘quvchi fikrini mantiqiy rivojlantirib, uni hayratga soluvchi holatga yetkazish. Masalan, barcha o‘quvchilar o‘qituvchilarni aldash, ichki tartib-qoidalarga rioya qilmaslik nimalarga olib borishi mumkin).

O’qituvchining kommunikativ qobiliyatini rivojlantirish yo’llari Pedagogik munosabatda muvaffaqiyatlarga erishish uchun o‘qituvchi :  o‘quvchilar bilan bo‘lajak munosabatni modellashtira olishi;  munosabatda bo‘ladigan sinf jamoasi xususiyatlarini oldindan bilishi;  bevosita samimiy va hamjihatlikka asoslangan munosabat o‘r natish;  munosabatda ustunlikka ega bo‘lib, uni demokratik talablar aso sida oqilona boshqarish;  munosabatning ijobiy va salbiy jihatlarini uzluksiz tahlil etib borishi lozim.

O‘qituvchi kasbiy mahoratida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan insoniy fazilat hamda xushmuomalalikni o‘zida shakllantirishi uchun muntazam faoliyat olib borishi zarur. O‘qituvchi pedagogik faoliyatiga oid shaxsiy o‘z-o‘zini tarbiyalashning o‘zaro fikr almashish va aloqador likka doir quyidagi tizimlarini tavsiya etish mumkin.

1. Kasbiy faoliyat jihatidan o‘z-o‘zini anglashni (muomalada o‘zaro fikr almashishga doir sifatlarni, ijobiy va zaif tomonlarini aniqlashni) amalga oshirish va shu asosda o‘zaro fikr almashish asosida o‘z-o‘zini tarbiyalash dasturini ishlab chiqish. 2. O‘z kasbiy faoliyatiga quyidagi yo‘nalishlarda baho berish maq sadga muvofiq: kishilar bilan bo‘lgan muomaladan so‘ng olingan taassu rotlarni tahlil qilish, o‘quvchilar bilan muomalaning so‘nggi holatlarini o‘rganib, muomala haqida o‘zining yutuq va kamchiliklarini tahlil qilish, muomaladagi imkoniyatlaringizni atrofdagilar (o‘qituvchilar jamoasi, ota-onalar, o‘quvchilar) qanday baholashi haqidagi tasavvurlarga ega bo‘lish . 3. O‘zida insonparvarlikning asosiy xususiyatlarini rivojlantirish yuzasidan ixtisoslashtirilgan o‘z-o‘ziga ta’sir o‘tkazuvchi “autogen” mashqlar asosida ishlash.

4. O‘quvchilar va ota-onalar bilan turli jamoat ishlarini olib borish, bundan o‘zaro fikr almashish faoliyatida ko‘nikma va malakalar (ma’ru zalar, suhbatlar, kamolot yoshlar uyushmalari) hosil bo‘ladi. 5. So‘z bilan og‘zaki ta’sir o‘tkazishda salbiy kayfiyatlarni yengish tajribasini shakllantiradigan va xushmuomalalikni rivojlantiradigan vazi yatlar tizimini yaratish. 6. Xushmuomalalikka milliy an’ana va urf-odatlarimiz, o‘zbekona mu o mala madaniyati, milliy ma’naviyatimiz nuqtai nazaridan yon dashish. 7. O‘z ona tilida puxta, lo‘nda va jarangdor so‘zlar tuza olish va uni nut qiy mahorat bilan ifodalash ta’lim muassasalarida o‘rganilayotgan har bir fan o‘qituvchisi uchun eng zarur kommunikativ qobiliyatlardan biri dir.

O‘qituvchi kasbiy faoliyati davo mida nutqidagi so‘z qudratini takomillashtirib boradi. U o‘zbek tilining boy imkoniyatlaridan unumli foydalanish orqali so‘z boyligini go‘zal, ravon, ifodali, ta’sirchan bo‘lishiga intiladi. Zero, go‘zal va ta’sirchan so‘zlay bilish ham san’at. Bu san’atdan bebahra bo‘lgan o‘qituvchining kasbiy mahorati shakllanmaydi. Qaysi fanni o‘qitishdan qat’iy nazar, o‘qituvchining asosiy quroli so‘z boyligidir, u so‘z qudrati asosida kommunikativ qobiliyatini namoyish etadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Pedagogik jamoada axloqiy tartibga solishning o’ziga xos xususiyati

O‘quvchilar jamoasini tashkil qilishning o’ziga xos xususiyatlari

Jamoada shaxsni tarbiyalash

Oz komplektli maktablarda matematika o‘qitishni tashkil qilishning o’ziga xos xususiyatiari

Ma`naviy – axloqiy tarbiya