Ovoz buzilishlarini tekshirish metodikasi - Педагогиka - Презентации

Ovoz buzilishlarini tekshirish metodikasi

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

137.044921875 KB

Ovoz buzilishlarini tekshirish metodikasi

Reja: 1. Bolalarda tovush talaffuzining tuzilishini tekshirish: • artikulyatsiya apparatini tekshirish, • tovushlar talaffuzini tekshirish, • fonematik idrokni tekshirish, 2. Ovoz buzilishini tashhislash, davolash va profilaktika qilish

Nutqi me’yordan chetga chiqqan bo‘lgan bolalarni o‘z vaqtida to‘liq tekshirish juda muhim o‘rin tutadi. O‘z vaqtida nutq nuqsonlarini aniqlash logopedik tekshiruv yordamida bolaning 4 yoshigacha bo‘lgan davri ichida amalga oshirilishi maqsadga muvofiq. Bolalarda logopedik tekshiruv, eng avvalo, artikulyatsion apparatning tuzilishi va uning harakatchanligini puxta o‘rganishdan boshlanib, so‘ng tovushlar talaffuzining holatini o‘rganish bilan yakunlanadi. Bunda fonematik idrok tuzilishini ham aniqlash muximdir.

Artikulyatsiya apparatini tekshirish Bolaning ba’zi artikulyatsiya (talaffuz) qilish organlarini tekshirish lab, til, tishlar, jag‘lar, tanglay tuzilishini o‘rganishni o‘z ichiga oladi. Bunda logoped organning nuqsonlari bor-yo‘qligini, me’yorga mosligini tekshiradi. Tekshiruv vaqtida quyidagi anomaliya (me’yordan chetga chiqish)larni kuzatish mumkin: Lablar: Qalinligi, go‘shtliligi, kaltaligi, Kamharakatliligi; tishlar: Qiyshiqligi, maydaligi, jag‘lar yoyidan Tashqarida joylashishi, yirikligi, tishlar Oralig‘ining zichligi, ochiqligi; Prikus (tishlam): Old qismi ochiqligi, yon Tomonlarining chuqurligi, Yuzaligi; Jag‘lar: Yuqori yoki pastki qismining oldinga turtib Chiqqanligi; Q attiq tanglay: Baland, past, yassi yoriqlikning bo‘lishi; Yumshoq tanglay: Kalta, ikkiga bo‘linganligi, yo‘q bo‘lishi; Til: Kalta, uzun, tor, juda katta, yuganchasining kalta bo‘lishi.

Tovushlar talaffuzini tekshirish Ushbu tekshiruv natijasida bola u yoki bu tovushni aniq talaffuz qilishi va uni mustaqil nutqda qo‘llay olishi aniqlanadi. Gap va so‘zlar ifodasida tovushlarning almashtirilishi, chalkashtirilishi, ba’zilarining yo‘qligi aniqlanadi. Bundan tashqari bolaning turli murakkablikka ega so‘zlarda tovush va bo‘g‘inlarni tushirib qoldirishi yoki o‘rnini almashtirishi holatlari ham kuzatiladi. So‘zlarda tovush talaffuzini tekshirishni olib borishda buyum va predmetlarni ifodalovchi rasmlar to‘plami kerak bo‘ladi. Rasmdagi so‘zlar ichidagi tekshirilayotgan tovush uch holatda: so‘zning boshi, o‘rtasi va oxirida berilishi lozim bo‘ladi. Masalan: S: soat, kosa, tovus; Z: zanjir, dazmol, piyoz; Sh: sham, eshik, teshik; J: jo‘ja, marjon, toj; Ch: choy, sichqon, saqich; L: lavlagi, buloq, g‘alla; R: rayhon, marjon, anjir; G: gilos, sigir, barg; X: xo‘roz, gulxan, shox; H: hayot, mahalla, shoh; Q: qand, baqlajon, qovoq; G‘: g‘oz, bug‘doy, cho‘g‘; B: baliq, duxoba, hisob; D: daraxt, bodring, qand.

Fonematik idrokni tekshirish Tovushlar talaffuzining holati o‘rganib chiqilgach, bola ularni qanday eshitib, farqlay olishi tekshiriladi. Ayniqsa, bu artikulyatsiya yoki talaffuzi jihatidan bir-biriga yaqin bo‘lgan tovushlarga taaluqlidir. Logoped bolaga quyidagi bo‘g‘inlarni takrorlashni taklif etadi: sa-sha, sha-sa, ach-ash, ra-la, ja-cha, va h.k.z Agar bola ba’zi bir tovushlarni noto‘g‘ri talaffuz qilsa, tovushlar farqi quyidagicha tekshiriladi: boladan taklif qilingan bo‘g‘in uchun biron-bir harakat talab qilinadi. Masalan: sa, cha bo‘g‘inlari orasida «sha» bo‘g‘ini aytilganida bola qo‘lini ko‘taradi va shundan so‘ng undan kesma harflardan shu bo‘g‘inni yasash taklif qilinadi. So‘ngra bolaning talaffuzi jihatdan bir-biriga yaqin, lekin ma’no jihatdan har xil so‘zlarni farqlay olishi o‘rganiladi. Masalan: tong-dong kon-qon vahm-fahm kasr-qasr vaza –faza karam-qaram vido-fido karta-qarta fasl-nasl g‘alla-salla

Buni bola tanlab olgan rasmni ifodalovchi so‘zning ma’nosini so‘zlab berishni taklif qilib tekshirsa bo‘ladi. Masalan: «gul nima?» va «pul nima?» va h.k.z. Shuningdek, bolaning logoped ortidan o‘xshash so‘zlarni takrorlashini tekshirish orqali ham o‘rganish mumkin bo‘ladi: Masalan: gul - kul - pul havo-davo-navo bosh-qosh - tosh dil-til-sil tong-dong-bong Bu usul fonematik idrokning darajasi, bola diqqat va eshitish xotirasining bosqichini aniqlab beradi. Har tomonlama qilingan logopedik tekshiruv natijalari dislaliyaning kelib chiqish sababi, xarakteri, darajasi va nuqson ustidagi korreksion ish yo‘nalishlarini aniqlab beradi.

Ovoz buzilishini tashxislash, davolash va profilaktika qilish

Ovoz buzilishlari uning yetarli darajada kuchli, baland emasligi, tembrning buzilishi, ovozning charchashi, tomoqda qichishish, og‘rish, “tugun turishi” bilan namoyon bo‘ladi. Ovoz buzilishlari ko‘pincha, ovozga katta nutq yuklamasini his etuvchi ovoz-nutq kasb egalari (o‘qituvchilar, ma’ruzachilar, aktyorlar, qo‘shiqchilar va h.k.), balog‘at yoshiga yetish davridagi o‘smirlar, turli nutq patologiyasi (rinolaliya, dizartriya, alaliya, duduqlik, afaziya) bor bo‘lgan bolalar va kattalarda uchraydi. Bizniy tibbiy markazimizda ovoz apparati kasalliklarini oldini olishi, tashhislanishi va davolanishiga alohida e’tibor beriladi. Hiqildoq stroboskopiyasi – ovoz boylamlarini funksiyalarini tekshirish. Tashhislashning ushbu turi hiqildoqning juda ko‘p jiddiy kasalliklari, shu jumladan saraton kasalligini eng boshlang‘ich bosqichlarida aniqlash imkonini beradi. Ovozning akustik tahlili . Ushbu usul yordamida ovozning asosiy xarakteristikalari va uning diapazoni aniqlanadi. Aniq tekshiruvlar shifokorlarga olib borilayotgan davolashning qanchalik samaradorliligini (natijaviyligini) kuzatib borish imkonini beradi. Fonopedik mashg‘ulotlar ovozni qo‘yib olish, ovoz apparatiga minimal yuklamalar bilan uning soz va qulay tarzda uzatilishini topishga yordam beradi. Professionallarda ovozni parvarish qilish bo‘yicha dasturlar . Ovoz-nutq kasblari (musiqa maktablarining o‘quvchilari, bo‘lajak vokalchilar, qo‘shiqchilar, aktyorlar, radio- va teleboshlovchilar va h.k.) uchun ovozni parvarish qilish va kasalliklarning oldini olish (profilaktikasi) bo‘yicha maxsus dasturlar ishlab chiqilgan.

E’tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Ayirishni tekshirish

Leksikologiyani o’qitish metodikasi

Kasb ta`lim metodikasi

So’z turkumlarini o’rgatish metodikasi

Lug’at ustida ishlash metodikasi