Kognitiv uslublar va ulardan ta’lim jarayonida foydalanish

Kognitiv uslublar va ulardan ta’lim jarayonida foydalanish

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1775 KB

Mavzu:Mavzu: Kognitiv uslublar va Kognitiv uslublar va ulardan ta’lim jarayonida ulardan ta’lim jarayonida foydalanishfoydalanish

R e j a  Kognitiv uslub haqida.Kognitiv uslub haqida.  Tafakkur haqida umumiy tushuncha.Tafakkur haqida umumiy tushuncha.  Analiz (tahlil) va sintez.Analiz (tahlil) va sintez.  Abstraksiyalash, umumlashtirish va Abstraksiyalash, umumlashtirish va aniqlashtirish.aniqlashtirish.Kognitiv uslublar va ulardan ta’lim jarayonida foydalanish .

Kognitiv uslub haqida.  Kognitiv uslubda mavjud bilimlarni qayta tafakkurlash, ularni o’zlashtirilgan harakat usullari bilan chog’ishtirish, ya’ni g’oyalar tuzish zaruratiga tegishli o’quv maqsadlari kiritiladi. Ular o’qituvchining kundalik faoliyati uchun kerakli hisoblanib, o’quv dasturi va darsliklarda o’z ifodasini topgan.  O’qitish maqsadini predmet mazmuni, o’qituvchining faoliyati yoki o’quvchilar orqali aniqlash o’qitishning kutilayotgan natijalari to’g’risida to’liq tasavvurni bermaydi. U to’g’risida faqat o’quvchilarning tashqi faoliyatlari orqali fikr yuritish mumkin. O’qitish natijalarini konkretlashtirishni o’z oldiga maqsad qilib qilib qo’ygan pedagog shu bilan birga o’qitish natijalarining tashqi kuzatilayotgan belgilarini (nutq, harakat) to’liq ifodalashga harakat qiladi.

 TAFAKKUR HAQIDA TUSHUNCHA, TAFAKKUR VA HISSIY BILISH  Tafakkur - ijtimoiy sababiy, nutq bilan chambarchas bog`liq, muhim bir yangilik qidirish va ochishdan iborat psixik jarayondir. Tafakkur voqelikni analiz va sintez qilish uni bavosita va umumlashtirib aks ettirishdan iborat jarayondir. Tafakkur amaliy faoliyat asosida hissiy bilishdan paydo bo`ladi va hissiy bilish chegarasidan ancha tashqariga chiqib ketadi.  .

 Tafakkur qilish davomida tashqi olamni bilish chuqurroq amalga oshiriladi . Buning natijasida narsalar, hodisalar va boshqa shuning kabilar o`rtasidagi murakkab o`zaro bog`lanishlarni ajratish, echish mumkin bo`ladi. Zarur hollarda turli vositalar qo`llaniladi. Quyidagi uch xil hodisalarni o`rganish davomida vositalar qo`llaniladi.  1. Hozirgi paytda bevosita idrok qilishning imkoni bo`lmagan hodisalarni o`rganish uchun. Bunga tarixiy voqealar, kelajak rejalar, gipotezalar, umuman yoki o`tmishda ruy bergan yoki kelajakda ruy berishi mumkin bo`lgan hodisalarni o`rganish davomida;  2. Sezgi organlarimizning moslashmaganligi sababli bevosita idrok qilishning imkoni bo`lmagan hodisalarni o`rganishda. Bunga misol tariqasida juda kichik zarrachalar, elementlar, inson sezgi organlari "sezmaydigan" turli to`lqin uzunliklari yoki juda uzoq masofada joylashgan ob`ektlar (planetalar, yulduzlar va h.k.);  3. Bevosita idrok qilishning imkoni mavjud, ammo vosita kullash samarali bo`lgan hollar. Masalan, o`sib turgan daraxtning balandligini trigonometrik funktsiyalar yordamida o`lchash, havo haroratini termometr yordamida o`lchash kabilar.  YUqoridagilardan ko`rinib turibdiki, hissiy bilish samarali bo`lmay qolgan hollarda tafakkur boshlanadi. Tafakkur hissiy bilish idrok qilish imkonini bermaydigan voqea, hodisalarni ham o`rganish imkonini beradi. Masalan, yorug`lik tezligini o`lchash, o`rganish, uning xossalaridan foydalanish faqat tafakkur orqaligina amalga oshirilishi mumkin.  Qachon tafakkur faoliyati boshlanadi (qachon biz fikrlab boshlaymiz)? Biz doimo fikrlamaymiz. Agar vaziyat bizga tushunarli bo`lsa, etarli hamma ma`lumot va vositalarga ega bo`lsak biz "o`ylamaymiz". Tafakkur jarayoni muammo paydo bo`lsa, muammoli vaziyatda paydo bo`ladi. Muammoli vaziyat - biror masalani echish uchun zarur bilimlar, vosita yoki ma`lumot, malakalarning etishmasligi bilan bog`liq bo`ladi. Muammoli vaziyatda bizning avvalgi vosita va usullarimiz etishmay qoladi. Shu sababli oddiy, tushunarli, o`zida yangilikni aks ettirmaydigan ma`lumotni eshitayotgan talaba va o`quvchi fikrlamaydi. Ularni fikrlashga undash uchun muammoli vaziyatlar yaratish lozim.

K elib chiqishi va rivojlanishi bo`yicha tafakkur ijtim oiy tabiatga ega. C hunki bilishning barcha vositalari, usullari va m anbaalari inson tom onidan yaratilgan m oddiy va m a`naviy boyliklar bilan bog`liqdir. O dam ning aqliy taraqqiyoti insoniyatning ijtim oiy-tarixiy taraqqiyoti davom ida to`plangan bilim larni o`zlashtirish jarayonida am alga oshadi. Bu erda shaxsning faolligini inkor qilm aym iz. M avjud, tayyor bilim larni o`zlashtirish boladan fikriy zur berish, ijodiy ishlash, yangilik ochishni taqoza qiladi. A ks holda o`zlashtirilgan bilim yuzaki, m exanistik bo`lib qoladi.

 Analiz (tahlil) va sintez.  Analiz -narsani( buyumlarni, hodisalarni, jarayonni) tarkibiy elementlarga, qismlarga yoki tarkibiy belgilarga bo’lish demakdir.  Analiz jarayonida butunning uning qismlariga uning elementlariga bo’lgan munosabati aniqlanadi. Biror moddiy narsani uning moddiy elementlariga ajratib bo’lish eng oddiy shakldagi analizdir. Stolni ayrim qismlarga bo’lish- uning oyoqlarini, yashiklarini va boshqa shu kabilarni bir-biridan ajratib olish mumkin. Kimyogar suvni vodorod bilan kislorodga ajratib yuboradi. Mana shu hollarning hammasida analiz narsalar va hodisalar bilan qilinadigan ish-harakatlarda ifodalanishi mumkin.

 Psixologiyani o’rganayotgan vaqtimizda biz har bir psixik hodisani bir-biri bilan taqqoslabgina qolmasdan, balki, shu bilan birga analiz ham qilamiz.  O’qish mashg’uloti vaqtida tafakkurning analiz qilish faoliyati kata o’rin tutadi. Chunonchi, savod o’rgatish, odatda, nutqni analiz qilishdan:gapni so’zlarga, so’zni bo’g’inlarga, bo’g’inlarni harflarga, harflarni tovushlarga ajratishdan boshlanadi. Matematik masalani yechish analiz qilishda – dastlab bir qancha ma’lum sonlarni, so’ngra esa noma’lum sonlarni topishdan boshlanadi.

 SintezSintez - analizning aksi yoki teskarisi bo’lgan - analizning aksi yoki teskarisi bo’lgan tafakkur jarayonidir. Bu jarayon obektning ayrim tafakkur jarayonidir. Bu jarayon obektning ayrim elementlarini, qismlarini, belgilarini bir butun qilib elementlarini, qismlarini, belgilarini bir butun qilib qo’shishdan iborat. Sintez jarayonida murakkab bir qo’shishdan iborat. Sintez jarayonida murakkab bir butun narsa, yoki hodisa tarkibiga kirgan elementlar, butun narsa, yoki hodisa tarkibiga kirgan elementlar, yoki qismlar tariqasida olingan buyum yoki yoki qismlar tariqasida olingan buyum yoki hodisalarning shu mutakkab bir butun narsa yoki hodisalarning shu mutakkab bir butun narsa yoki hodisaga bo’lgan munosabati aniqlanadi. Masalan, hodisaga bo’lgan munosabati aniqlanadi. Masalan, mashinaning ayrim detallari bir-biriga tegishli tarzda mashinaning ayrim detallari bir-biriga tegishli tarzda biriktrilganda, ya’ni ular sintez qilinganda, yaxlit, biriktrilganda, ya’ni ular sintez qilinganda, yaxlit, butun mashina, masalan, odimlovchi ekskavator hosil butun mashina, masalan, odimlovchi ekskavator hosil bo’ladi. Kislorod bilan vodorodning kimyoviy bo’ladi. Kislorod bilan vodorodning kimyoviy birikishi natijasida suv hosil bo’ladi. Mana shu va birikishi natijasida suv hosil bo’ladi. Mana shu va shunga o’xshash hollarning hammasida sintez fikr shunga o’xshash hollarning hammasida sintez fikr qilish jarayonlarida va ish-harakatlarda sodir qilish jarayonlarida va ish-harakatlarda sodir bo’ladiki, bu ish-harakatlar natijasida bir butun, yaxlit bo’ladiki, bu ish-harakatlar natijasida bir butun, yaxlit moddiy narsa hosil bo’ladi.moddiy narsa hosil bo’ladi.

Abstraksiya - shunday bir fikrlash jarayonidirki, bunda tafakkurda aks etilayotgan bir yoki bir nechta obektlarning biror belgisi(xususiyati, harakati, holati,munosabati) shu obyekt yoki obyektlardan fikran ajratib olinadi. Bu jarayonda obyektdan ajratilgan bir belgining o’zi tafakkurning mustaqil obyekti bo;lib qoladi. Abstraksiya, odatda, analiz jarayonida yoki analiz natijasida sodir bo’ladi.

Похожие

Suv resurslari va ulardan oqilona foydalanish muammolari

T-chizma grafik organayzerini ta’lim jarayonida qo’llash

Darslarda axborot va ta’lim texnologiyalaridan unumli foydalanish – samaradorlik omili

Metodologiya - uslublar haqidagi fan

Pedagogik jarayonining samarali va natijali bo’lishini ta’minlaydigan interfaol uslublar