Boshlang’ich ta’lim fanlarini o’qitilish jarayonida sharq mutafakkirlari merosidan foydalanish - Педагогиka - Презентации

Boshlang’ich ta’lim fanlarini o’qitilish jarayonida sharq mutafakkirlari merosidan foydalanish

Загружено в:

26.04.2024

Скачано:

0

Размер:

2285.091796875 KB

BOSHLANG’ICH TA’LIM FANLARINI O’QITILISH JARAYONIDA SHARQ MUTAFAKKIRLARI MEROSIDAN FOYDALANISH

REJA: 1 Boshlang'ich ta'lim fanlarini o'qitilish jarayonida sharq mutafakkirlari merosidan foydalanish 2 Axloqiy tarbiyada eng muxim vositalar 3 Dars jarayonida muammoli vaziyatlardan foydalanishda o’qituvchining mahorati va ijodkorligi

Boshlang'ich ta'lim fanlarini o'qitilish jarayonida sharq mutafakkirlari merosidan foydalanish Ibn Sino bola tarbiyasi va tarbiya usullari haqida qimmatli fikrlarini bildirgan. Ibn Sino bolaning axloqiy tarbiyasi haqida bildirgan fikrlarida uy – ro’zg’or tutish masalalari xususida ham so’z yuritadi. Bolani tarbiyalash oila ota – onaning asosiy maqsadi va vazifasidir. O’z kamchiliklarini tuzatishga qodir bo’lgan ota – ona tarbiyachi bo’lishi mumkin.

Axloqiy tarbiyada eng muxim vositalar bolaning nafsoniyatiga, g’ururiga tegmagan holda, yakkama – yakka suxbatga bo’lish unga nasixat qilishdir. Ibn Sino bolada axloqiy xususiyatlarni mehnat, jismoniy aqliy tarbiya bilan o’zviy birlikda shakllantirishni, uni inson qilib kamol toptirishda asosiy omil deb biladi. Yusuf Xos Xojibning uqtirishicha har bir kishi jamiyatga munosib bo’lib kamol topmog’i kerak. Buning uchun u tug’ilgan kundan bolab zarur tarbiyani olmog’i lozim. U qobil qizning tarbiyasi haqida fikr yuritar ekan, ularning o’zlariga xos xususiyatiga e’tibor berishni ta’kidlaydi. Farzandlar tarbiyasi nihoyatda erta boshlanmog’i shart. Shundagina ularning noo’rin xatti – harakatlariga berilishining oldi olinadi. Mirzo Ulug’bekning oila muhiti sog’lom avlodni yetishtirish haqidagi fikrlari shundan iboratki, alloma uqtirishicha, bolaning bilim olishiga bo’lgan qiziqish, xavasini oshirishda u tarbiyalanayotgan muxit muxim o’rinni egallaydi. Oilada ota – onalar ayniqsa o’qimishli ota – onalar o’z farzandlarining haqiqiy inson bo’lib kamol topishiga aloxida e’tibor berishlari lozim.

Boshlang`ich sinf o`quvchilarini ma`naviy axloqiy jihatdan barkamol, bilimliinson qilib tarbiyalash vazifasi ko`p jihatdan boshlang`ich sinflarda ta`limni to`g`ri uyushtirish , xususan , o`quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish ,ularning nutqini talab darajasida o`stirish bilan o`zaro bog`liq. So`z zahirasi boy o`quvchining fikrlash doirasi keng , ma`naviyati yuksak , o`qisho`rganishga ishtiyoqi baland bo`lishi tabiiydir. Boshlang`ich sinflardagi o`qish darslari orqali o`quvchilarda savodxonlik sifatlari shakllantiriladi ,kitobga bo`lgan muhabbat tuyg`usi uyg`onadi, ularning atrof- muhit haqidagi bilimlari kengaytiriladi , nutq va tafakkuri oshadi. Nutq tarbiyasida ‘matn’ ham markaziy tushuncha hisoblanadi. Zero , umumiy o`rta ta`lim maktabida nutqni rivojlantirish bo`yicha ishlarning pirovard maqsadi o`quvchini o`z fikrini og`zaki va yozma shaklda erkin bayon qilichga o`rgatishgir.

Bola kichik yoshida ta`sirchan , atrofdan kelayotgan barcha ma`lumotlarni tez qabul qiluvchi bo`ladi.U nimani eshitsa , eshitganicha talaffuz qilishga va uni, nutqida qo`llashga intiladi.Shuning uchun ham boshlang`icn sinf o`quvchilarning o`quv yili boshidanoq nutq doirasini aniqlab , nutqidagi nuqsonlarni bartaraf etish choralarini ko`rish va ular ustidan ish olib boorish lozim. So`z boyligi o`quvchilarga barcha fanlardan beriladigan bilimlarni tez va puxta o`zlashtirib olish hamda ta`lim dasturlarida ko`zda tutilgan ko`nikma- malakalarni o`zlashtirishga zamin yaratadi. O`quvchilarning o`qish malakalarini takomillashtirish , savodxonligini oshirish , nutqini o`stirish talabi zaminida , nutq madaniyati turadi.Farzandlarning ma`naviy kamolotida qadimdan nutq madaniyati va odobiga alohida ahamiyat berib kelingan.Shunday ekan , o`quvchilar nutqini o`stirishga yo`naltirilgan amaliy vazifalar hal etilishi lozim. Shu o`rinda 1- sinf o`qish kitobini ‘Biz- buyuklar avlodi’ bo`limi orqali birinchi bo`lib yozuvchi Muhammad Alining ‘Amir Temur’ bobomiz haqidagi ibratli matn berilgan bo`lib , undan so`ng Amir Temur o`gitlari o`quvchilarga aniq va tushunarli holda bayon etilgan. Bo`limdagi mavzularni o`tishda quyidagicha usullarni qo`llashimiz mumkin. O`quvchilar buyuk mutafakkirlar Alisher Navoiy, Husayn Bayqaro , Abu Ali ibn Sino,Mirzo Ulug`bek, Bobur Mirzo, Amir Temur nomlarini esda saqlab qolishlari lozim.

Agar o`quvchilarni boshlang`ich sinfdan boshlab ma`naviy dunyoqarashini shakllantirar ekanmiz , birinchi navbatda uiarning qiziqishlarini , bilim darajasini hisobga olishimiz kerak. Ma`lumki bolang`ich sinf o`quvchilarning Yoshi 7-11 yoshni tashkil etsa , ularning o`yin faoliyatiga bo`lgan qiziqishi 75- 80 foizni tashkil etadi. Su o`rinda o`quvchilar ma`naviy dunyoqarashini o`stirish va barkamol inson qilib voyaga yetkazishda quyidagi gapga ahamiyat qaratish lozim;

o`quvchilarning mavzularni o`zlashtirishlariga , mustaqil fikrlashlariga erishish choralarini topish. -- har bir darsga ijodiy yondoshish. -- darsda turli usullardan , interaktiv metodlardan, ilg`or pedagogic texnologiyalardan , o`rinli va maqsadga muvofiq foydalanish. -- turli didaktik o`yinlar bilan o`quvchilarni mavzuni o`rganish va o`zlashtirishga qiziqtirish. -- metodik yangiliklardan va pedogagik tajribalardan har doim boxabar bo`lib , uiarni ta`lim jarayonida tatbiq etish. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki , boshlang`ich sinflarda maktab ta`limining yetakchi predmetlaridan bo`lgan o`qish darslari orqali olingan bilimlar poydevori quriladi.

Pedagog va o`quvchilarning birgalikdagi ijodiy faoliyati mavzularning o`zlashtirilishini osonlashtiradi. Jоnajоn O’zbеkistоnimiz zaminidan jahоn sivilizatsiyasi taraqqiyotiga salmоqli hissa qo’shgan, umumjahоn miqyosida e’tirоf etilgan qanchadan-qancha buyuk mutafakkirlar va qоmusiy allоmalar yеtishib chiqqan. Ajdоdlarimizdan qоlgan bоy mеrоs o’zining o’ta muhimligi va ilmiy salоhiyati bilan hanuzgacha butun dunyo хalqlarini lоl qоldirib kеlmоqda. Vatanimiz tariхining ibrat оlsa arzigulik zarvaraqlarini hоlisоna o’rganish va ana shunday mеrоs namunalaridan fоydalangan hоlda kоmil insоnlarni shakllantirish bugungi kunning dоlzarb vazifalaridan hisоblanadi.

Kоmil insоn tarbiyasiyada o’zidan o’lmas mеrоs qоldirgan ajdоdlar хazinasidan fоydalanish bugungi kunning vazifalaridandir.Yurtbоshimiz I.A.Karimоv “Buyuk maqsad yo’lidan оg’ishmaylik” (O’zbеkistоn Rеspublikasi Оliy Kеngashining o’n ikkinchi sеssiyasidagi) nutqida ta’kidlagan: “ Хalqimizning tayanchi ma’naviy mеrоsning o’zi bir katta хazina. Bu хazinadan оqilоna fоydalanish lоzim. Ajdоdlar vasiyatiga sоdiq va munоsib bo’lmоg’imiz kеrak Darhaqiqat, ajdоdlar mеrоsi o’zligimiz, ma’naviyatimiz,aslimizdir. Tarbiya muammоlari, kоmillik va insоn kamоlоti masalalarini o’z asarlarida dasturilamal qilgan ajdоdlar ijоdiga to’хtalsak.

Hadisshunоs оlimlar ichida еng kuchlisi Imоm al-Buхоriydir. Uning 20 dan оrtiq katta va kichik kitоblari mavjud bo’lib, ular оrasidan “Al-jоmе’ as-saxiх” alоhida o’rinda turadi. Bu shоh asar ahamiyati jihatidan Qur’оndan kеyingi ikkinchi diniy manba dеb e’lоn qilingan. Imоm al- Buхоriy o’z asarlarida axlоq-оdоb haqida fikr yuritar ekan, оdamlarni оta-оnani e’zоzlashga, ular оldidagi o’z burchlarini mukammal adо etishga da’vat etadi.

Insoniyatyaratilganidanberinarsaga, yangilikka,o'zmuhimniishlab chiqarishgaharakatqilibkeladi.Udoi mhaqidasezadiganqachondanhaqida i"ma'naviykatta”rej.Insonqorniochg andayegulikqidirganikabi,miyadagib o'shliqlarnito'ldirishuchundudlangan cho'chqa go'shtiilmuchundusintixonim.qacho nkidavrlardata'limyoshlarga,ota- onalarningyashashiuchuntabiatdano rqali,uy- ro'zg'yokiishlariniyuritish,jamiyatvat abiyatgamunosabatiaxloqi,odobiorq alishakllanganbo'lsa,bilimlarhajmike ngayahaqidasari,muallimlargaehtiyo jtug'ilaboshlagan.

Sharqmutafakkirlariningilmiy, ma’naviy me’rosinio‘rganishasosidaallomalarimizning, barkamol, komilinsonnitarbiyalashxususidagiqarashlaribilantanishib chiqib, undagiilgarisurilgang‘oyalar,bugungikundao‘sibkelayotg anyoshavloduchunnaqadarzarurliginitushunildi.O‘rganilg anma’lumotlargatayanganholdaquyidagitavsiyalarishlab chiqildi -Pedagogik faoliyatda, Sharq allomalari va mutafakkirlarining g‘oyalaridan unumli foydalanib, ta’limoluvchilarning intellektual, ma’naviy, axloqiy sifatlarini shakllantirish,rivojlantirish maqsadga muvofiqdir. -Talabalarni insoniyat erishgan boyqadriyat va an’analarga, milliy istiqlol g‘oyasi va mafkurasiga tayangan holda, barcha fanning o‘ziga xos ilmiy va amaliy asoslari bilan qurollantirish lozim. -Tarbiya nazariyasi va amaliyotining ilg‘or qarashlarini pedagogik jarayonga tadbiq etish orqali, pedagogik faoliyat samaradorligini oshirish mumkin

IX-XVasrlar Markaziy Osiyo ma’naviy madaniyati rivojida muhim davr hisoblanadi. Shu bois faylasuf, tarixchi, pedagog, matematik olimlar bu davr madaniy- ma’rifiy me’rosi haqida qator ilmiy tadqiqot ishlari olib borganlar. Shunday ekan, o‘quvchilar nutqini o‘stirishga yo‘naltirilgan amaliy vazifalar hal etilishi lozim. Shu o‘rinda 1-sinf o‘qish kitobini Biz-buyuklar avlodi bo‘limi orqali birinchi bo‘lib yozuvchi Muhammad Alining Amir Temur bobomiz haqida ibratli matn berilgan bo‘lib, undan so‘ng Amir Temur o‘gitlari o‘quvchilarga aniq va tushunarli holda bayon etilgan. Bo‘limdagi mavzularni o‘tishda quyidagicha usullarni qo‘llashimiz mumkin. O‘quvchilar buyuk mutafakkirlar: Alisher Navoiy, Husayn Boyqaro, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulug‘bek, BoburMirzo va Amir Temur nomlarini esda saqlab qolishlari lozim.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

Похожие

Boshlang’ich ta’lim tabiiy fanlarini o’qitish jarayonida boshlang’ich sinf o’quvchilarining moddiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish

Kognitiv uslublar va ulardan ta’lim jarayonida foydalanish

Tabiat bilan tanishtirishda mutafakkirlar merosidan foydalanish

Boshlang’ich professional ta’lim kasblari

Sharq mutaffakkirlari ta’lim metodlari