Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining kasbiy madaniyati - Педагогиka - Презентации

Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining kasbiy madaniyati

Загружено в:

31.07.2024

Скачано:

0

Размер:

3721.7060546875 KB

M A V Z U : B O S H L A N G ‘ I C H S I N F O ‘ Q I T U V C H I S I N I N G K A S B I Y M A D A N I Y A T I

MUNDARIJA • KIRISH • I BOB. BOSHLANG‘ICH SINF O‘QITUVCHILARINING KASBIY MADANIYATI • 1.1 KASBIY -PEDAGOGIK MADANIYATNIG MOHIYATI • 1.2 PEDAGOGIK MADANIYATNING TARBIYAVIY VAZIFASI • II BOB. O‘QITUVCHILARNING KASBIY- METODIK TAYYORGARLIGI • 2.1 O‘QITUVCHILARNING INNOVATSION METODIK TAYYORGARLIGI • 2.2 BOSHLANG‘ICH SINF O‘QITUVCHILARINING PEDAGOGIK JARAYONI TASHKIL ETISH • XULOSA • FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Respublikamiz mustaqil davlat sifatida demokratik jamiyat qurish, dunyodagi eng rivojlangan mamlakatlar qatoridan o‘rin olishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan ekan, bu xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimi oldiga ham muayyan vazifalar qo‘yadi. Mazkur vazifalar umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida faoliyat olib borayotgan o‘qituvchilarning kasbiy-metodik tayyorgarligini rivojlantirish bilan belgilanadi. O‘qituvchilarning kasbiy-metodik tayyorgarligi ularning kasbiy faoliyatga doir bilimlar, ta’lim- tarbiya jarayonini tashkil qilish, o‘z-o‘zini rivojlantirish kabi asosiy kasbiy faoliyat sohalarida aks etadi. Bu esa o‘z navbatida, o‘qituvchining o‘z fanini o‘qitishga doir bilimlarni mukammal bilishi va harakatga keltirishi, ta’lim jarayonini loyihalash, tashkil qilish va baholash uchun zarur bo‘lgan tayanch kompetensiyalarni egallashi, shuningdek, o‘qitish va tarbiyalash jarayonini ta’lim sohasidagi innovatsion ilmiy yutuqlar, zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida intensiv tashkil etish, uzluksiz va tizimli o‘z-o‘zini rivojlantirishni talab etadi. Tadqiqot mavzusining dolzarbligi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 6 noyabrdagi “O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6108-son Farmoni va mazkur Farmon ijrosini ta’minlash maqsadida[1] 2020 yil 6 noyabrda qabul qilingan “Ta’lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-4884-son qarorda[2] mamlakatimiz ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini takomillashtirish, jamiyatimizda o‘qituvchi va pedagog xodimlar, ilmiy va ijodkor ziyolilarga bo‘lgan hurmat-e’tiborni yanada oshirish, o‘qituvchilarning kasbiy mahoratini rivojlantirish, tizimda xususiy sektor ishtirokini kengaytirish maqsadida O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini yanada rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari belgilab berildi. Bilimga asoslangan iqtisodiyot ta’lim va kasbiy tayyorgarlikning yangi modellarini talab qiladi. Bunda davriy malaka oshirishdan farqli ravishda ijtimoiy va iqtisodiy muvofiqlik imkoniyatiga ega bo‘lgan “hayot davomida o‘qish” tamoyili asosida uzluksiz malaka oshirish tizimini takomillashtirib borish maqsadga muvofiq hisoblanadi.

Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining malakasini oshirish tizimida metodik tayyorgarligini takomillashtirish, uzluksiz kasbiy rivojlantirishning ko‘p jihatdan nazariy yoritilishiga qaramay, jamiyat, fan va ta’limning yangi yo‘nalishlari o‘qituvchini innovatsion metodik tayyorgarligini takomillashtirish, uzluksiz kasbiy rivojlantirish zaruriyatini kuchaytiradi. Bugungi kunda jamiyatimizda boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini tayyorlashda ularning kasbiy-pedagogik faoliyatini mazmunli va sifatli tashkil etish, o‘quvchilarning bilimini oshirishga yo‘naltirilgan zamonaviy texnologiyalardan samarali foydalanishga o‘rgatishning zaruriy e’tiborga olinmoqda. Davlatimiz rahbari Oʻqituvchi va murabbiylar kuni munosabati bilan soha vakillariga yoʻllagan tabrik nutqida taʼkidlaganidek, “Taraqqiyotning tamal toshi ham, mamlakatni qudratli, millatni buyuk qiladigan kuch ham ilm-fan, taʼlim va tarbiyadir”-deydi[1]. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini intellektual va ma’naviy salohiyati yuksak yangi avlod kadrlarini tayyorlash, ta’lim tashkilotlari bitiruvchilari zamonaviy kasb egalari bo‘lishlari uchun ularda zarur ko‘nikma va bilimlarni shakllantirishning zaruriy jihatlari ochib berilgan. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariga qo‘yiladigan talablar pedagogik, psixologik va sotsiologik xarakterga egaligi bilan ahamiyatli hisoblanadi.“O‘qituvchi o‘z bilim malakasini oshirish usullarini puxta egallamog‘i, mustaqil ishlashini o‘rganmog‘i lozim” – [6] degan edi A. Jomiy.Mamlakatimizda ilg‘or xorijiy tajribalar asosida uzluksiz ta’lim tizimi uchun pedagog kadrlar tayyorlashni nazarda tutuvchi oliy ta’lim tizimida zamonaviy yondashuvlarni ishlab chiqishni ta’minlashga qaratilgan islohotlar natijasida bo‘lajak o‘qituvchilarni tayyorlashning zamonaviy ta’lim mazmunini modernizatsiyalash, talabalar ichki imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishga imkon beruvchi zarur shart-sharoitlar yaratishga yo‘naltirilgan ta’lim muhitini yaratish bo‘yicha tadqiqotlar olib borilmoqda.

I BOB. BOSHLANG‘ICH SINF O‘QITUVCHILARINING KASBIY MADANIYATI. 1.1 Kasbiy -pedagogik madaniyatnig mohiyati. Pedagog bu - yuksak madaniyatli mutaxassis, o‘z fanini chuqur biluvchi, umumiy va bolalar psixologiyasini yaxshi biluvchi, ta'lim-tarbiya metodikasini mukammal biluvchidir.Ta’lim-tarbiya jarayonining asosiy maqsadi va vazifasi barkamol, etuk shaxs, malakali mutaxassislarni tayyorlashdan iborat. Shunday ekan biz ta'lim-tarbiya samaradorligini o‘quvchilarning qay darajada bilim, ko‘nikma va malakaga ega ekanliklari, mustaqil bilim olishga, jamiyatda o‘z o‘rinlarini topish uchun qanday tayyorgarligi bilan o‘lchashimiz, baho berishimiz lozimligini bilishimiz shart.Ta’lim insoniyat taraqqiyotining asosini tashkil etadi. Yangi asrda jamiyatning har tomonlama ravnaq, topishi, taraqqiy etishi bevosita ta'limning rivojlanishi, mazmunan takomillashib borishiga bog‘liq. Ayni paytda ta'limning globallashuvi, innovatsion texnologiyalarning joriy etilayotganligi, keng ko‘lamli axborotlar oqimi ta'lim mazmunini muntazam yangilab, takomillashtirib borishni taqozo etadi. “Innovatsiya - sohaga yangilik, o‘zgarishlar olib kirish jarayoni va faoliyati” bo‘lib, “innovatsion texnologiya - pedagogik taraqqiyotni ta'minlashga qaratilgan tashkiliy faollik jarayonidir”[9].

Jadal zamonaviy rivojlanish sharoitlarida jamiyat, madaniyat va ta'limning innovatsion pedagogik faoliyatning, aniqrog‘i innovatsion texnologiyalarning zarurligi qator omillar bilan belgilanadi: - ta’lim tizimidagi tub o‘zgarishlarni taqazo etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, ta’lim tizimida yangilanishlar, turli o‘quv muassasalarida o‘quv-tarbiya jarayonini tashkil etishda metodika va texnologiyalardan foydalanishning zarurligi. Pedagoglar faoliyatining innovatsion yo‘naltirilganligi ta’lim siyosatining yangilanish vositasi sifatida namoyon bo‘ladi; - ta’lim mazmunida o‘quv fanlari miqdori va tarkibidagi o‘zgarishlar orqali insonparvarlik g‘oyalarining kuchayishi; ta’lim va tarbiya tizimida muntazam tashkiliy yangiliklarni taqozo qiluvchi yangi o‘quv predmetlarini kiritish orqali. Bunday vaziyatda o‘qituvchilar orasida pedagogik bilim va mavqeyi oshadi, pedagoglarning kasbiy mahorati sezilarli ravishda ortadi.

1.2 Pedagogik madaniyatning tarbiyaviy vazifasi. “ O‘qituvchi faqat o‘z tarbiyasi va ta'limi ustida ishlasagina, haqiqatda ta'lim va tarbiya berishga qodir”. A. Disterveg. Zamonaviy ta’lim jarayonida bolaning shaxsiy o‘sishini rivojlantirish uchun shart-sharoitlarni ta'minlash masalasi birinchi o‘ringa chiqadi. Bu shaxsni ma'naviy qadriyatlarni o‘zlashtirishga qodir, sub'ektiv ma'nolarning kengayishi bilan bog‘liq bo‘lgan o‘ziga xos tanlangan yo‘nalishni shakllantirishga qodir bo‘lgan ijodiy individuallik sifatida jamiyatga integratsiyalashuv zarurati bilan bog‘liq. Maktabgacha yoshdagi bolalik davrida bolaning shaxsiyatini rivojlantirishning asosiy “mualliflaridan” biri tarbiyachi hisoblanadi.Bola bilan doimiy muloqot qilish tarbiyachining eng muhim xizmat vazifasidir. Pedagog yoshni hisobga olgan holda ko‘p savollarga javob bera olishi kerak. O‘qituvchining har bir bolaga qanchalik to‘g‘ri va qanchalik tez yondashishi, tashkil eta olishi, maktabgacha ta'lim muassasasidagi bolalarning hayoti bolalarning xotirjam, mehribon va xushmuomala bo‘lishi yoki bezovta bo‘lib o‘sishiga bog‘liq. , ehtiyotkor, orqaga tortilgan.

Ta’lim faoliyati samaradorligining eng muhim xususiyati va sharti - bu o‘qituvchi va tarbiyachining kasbiy pedagogik madaniyati. Uning asosiy maqsadi ta’lim jarayonini takomillashtirish, unumdorligini oshirishga hissa qo‘shishdan iborat.O‘qituvchining kasbiy madaniyati o‘qituvchining umumiy madaniyatining eng muhim qismi bo‘lib, uning shaxsiy va kasbiy fazilatlari tizimidan, shuningdek, uning kasbiy faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlaridan iborat. “O‘qituvchining kasbiy madaniyati” tushunchasining mohiyatini aniqlash uchun “kasbiy madaniyat”, “pedagogik madaniyat”[8] kabi tushunchalarni ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqdir. Kasbiy madaniyat - bu shaxsning kasbiy muammolarni hal qilish usullari va usullarini ma'lum darajada egallashi. Pedagogik madaniyat - bu “ma’naviy va moddiy qadriyatlar eng ko‘p aks ettirilgan umuminsoniy madaniyatning muhim qismi, shuningdek, insoniyatning avlodlar almashinuvi va ijtimoiylashuvi (o‘sish) tarixiy jarayoniga xizmat qilish uchun zarur bo‘lgan odamlarning ijodiy pedagogik faoliyati usullari. yuqoriga, bo‘lish) shaxsning. Pedagogik madaniyato‘qituvchi (pedagog) - bu uning shaxsiyatining shunday umumlashtiruvchi xususiyati bo‘lib, u o‘quvchilar va o‘quvchilar bilan samarali hamkorlikda ta'lim faoliyatini qat'iyatli va muvaffaqiyatli amalga oshirish qobiliyatini aks ettiradi. Bunday madaniyatdan tashqarida pedagogik amaliyot falaj va samarasizdir.

Pedagogik madaniyat o‘qituvchi umumiy madaniyatining muhim qismi sifatida qaralib, u kasbiy sifatlar tizimi va kasbiy faoliyatning o‘ziga xos xususiyatlarida namoyon bo‘ladi. Bu professional o‘qituvchi shaxsining integral sifati, samarali pedagogik faoliyatning sharti va shartlari, o‘qituvchining kasbiy malakasining umumlashtirilgan ko‘rsatkichi va kasbiy o‘zini o‘zi takomillashtirish maqsadi. Shunday qilib, kasbiy- pedagogik madaniyatning mazmuni individual kasbiy fazilatlar, etakchi tarkibiy qismlar va funktsiyalar tizimi sifatida namoyon bo‘ladi.O‘qituvchi (pedagog) kasbiy-pedagogik madaniyatining tarkibiy qismlari. I. F. Isaev kasbiy-pedagogik madaniyatning quyidagi tarkibiy qismlarini belgilaydi: • qimmatli, • kognitiv, • innovatsion texnologik • shaxsiy va ijodiy.

Kognitiv komponent -O‘qituvchi (tarbiyachi) kasbiy faoliyatining asosi maktabgacha yoshdagi bolalarning yoshi va individual psixologik-pedagogik xususiyatlarini bilishdir. Ularni hisobga olgan holda o‘qituvchi keyingi ishlarni rejalashtiradi: o‘yin faoliyatini tashkil qiladi, mustaqil, o‘quv, konstruktiv, ko‘rgazmali va hokazo. Bolalar bilan ishlash shakllari, usullari va usullaridan foydalanishda yosh xususiyatlarini bilish zarur: o‘qituvchi turli yoshdagi bolalarning kognitiv qobiliyatlarini rivojlantirish naqshlari.O‘qituvchi ta'lim jarayonini tashkil etishning kontseptual asoslarini aniq bilishi kerak maktabgacha ta'lim muassasasi, muassasa rivojlanishining asosiy yo‘nalishlari. O‘qituvchi bu bilimlardan turli yoshdagi bolalar bilan ishlash bo‘yicha dastur, kalendar-tematik va istiqbolli rejalarni tuzishda foydalanadi. Innovatsion va texnologik komponent -Pedagogik innovatsion faoliyat ta'lim jarayonini o‘zgartirish, takomillashtirish, yangi, barqaror elementlarni joriy etish bilan bog‘liq. O‘qituvchi turli xil psixologik, dialogik va uslubiy ma'lumotlar oqimiga yo‘naltirilgan bo‘lishi, turli xil vositalardan foydalana olishi va vositalarni o‘zlashtira olishi kerak. axborot texnologiyalari; shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish uchun ushbu vositalardan foydalangan holda ma'lumotlar bilan ishlay olish. O‘qituvchi turli vositalar yordamida bolaning shaxsini rivojlantirishga insonparvarlik nuqtai nazaridan qaratilishi kerak. Kognitiv komponentning rivojlanishi pedagogik faoliyatni amalga oshirishning zamonaviy vositalari, shakllari, usullari va texnologiyalarini ishlab chiqishga yordam beradi[9].

2.2 Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining pedagogik jarayoni tashkil etish. O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan xalq ta’limi sohasi bo‘yicha o‘rtaga qo‘yilayotgan vazifalarini bajarish ko‘p jihatlarda o‘qituvchilarga bog‘liq. Bozor siyosatga o‘tish sharoitida ta’lim - tarbiyadan ko‘zda tutilgan maqsadga erishish, o‘quvchilarni xilma - xil faoliyatini uyushtirish ularni bilimli, odobli, e’tiqodli, mehnatkash, ish bilarmon, barkamol inson qilib o‘stirish o‘qituvchi zimmasiga yuklatilgan. Xalqimizning kelajagi O‘zbekistonning istiqboli, ko‘p jihatdan o‘qituvchiga, uning saviyasi, tayyorgarligi, fidoiyligigacha, yosh avlodni o‘qitish va tarbiyalash ishiga bo‘lgan munosabatga bog‘liq. Shuning uchun ham O‘zbekiston Respublikasi hukumati xalq talimini taraqqiy ettirishga, maktablar, o‘quvchilar va talabalarning moddiy va ma’naviy ahvolini yaxshilashga alohida e’tibor bermoqda.

O‘qituvchilik sharafli, lekin juda murakkab kasbdir, yaxshi o‘qituvchi bo‘lish uchun pedagogik nazariyani egallashning o‘zigina yetarli emas. Chunki pedagogik naziriyada bolalarni o‘qitish va tarbiyalash haqida umumiy qonun - qoidalar, tamoillar, umumlashtirilgan, metodik g‘oyalar bayon etiladi, o‘quvchilarning yosh individual xususiyatlarini e’tiborga olish ta’kidlanadi. Maktab hayoti, amaliy pedagogik jarayon esa juda xilma- xil murakkabdir. Pedagogik nazariyaga mos kelmaydigan vaziyatlar ko‘p uchrab turadi. Bu esa o‘qituvchidan keng bilimdonlikni puxta amaliy, tayyorgarlik va yuksak pedagogik mahorat hamda ijodkorlikni talab etadi.O‘qituvchilik kasbini tanlash. Biror kasbning haqiqiy ustasi bo‘lish uchun kishida tabiiy qobiliyat, ma’lum jismoniy va ruhiy xislatlar, puxta tayyorgarlik, ayrim shaxsiy sifatlar bo‘lishi kerak.Pedagogik kasbni tanlagan kishi avvalo so‘g‘lom bo‘lishi, so‘zlarni to‘g‘ri va yaxshi talaffuz qila olish, bosiq va asablari joyida bo‘lishi, boshqalar bilan muomalada o‘zini tuta olishi zarur. Shuningdek, bolalarni yoqtirish, ular bilan ishlashga mayli borliq xushmuomalalik, kuzatuvchanlik o‘ziga va boshqalarga nisbatan talabchanlik kabi shaxsiy sifatlar mavjudligi ham kishining pedagogik ishga yaroqlilik darajasini ko‘rsatadi.

Har bir kasbga, jumladan o‘qituvchi kasbiga professiogramma yaratish uchun tafsiya qilingan tizim besh bo‘limdan iborat: I. Mutaxassislik haqida umumiy ma’lumot . II. Mehnat jarayoni tavsifi . III. Mehnatning sanitar --gigienik sharoitlari . IV. Kasbiy faoliyatning psxofiziologik tavsifi . V. Kasbiy tayyorgarlikning shakli va tavsifi bo‘limlaridan tashkil topgan. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi - professiogrammsi. Xalq xo‘jaligining - xalq ta’limi sohasi. O‘qituvchilik kasbining vujudga kelishi kishilik jamiyati tarixida tarbiyaning paydo bo‘lishi, ya’ni insonlar, yurish - turish, mehnat sohasida va turmush kechirish uchun yuzaga kegan dastlabki tajribalarni, urf–odatlarni, aqliy, ilohiy bilimlarni yoshlarga o‘rgatish, yozuv ixtiro qilingach, o‘qish, yozishni o‘rgatish uchun tashkil etilgan dastlabki maktablarning paydo bo‘lishi bilan uzviy bog‘liq. Odamlar to‘plagan turmish tajribasini, yoshlarga o‘rgatish, ularni hayotga vamehnat faoliyatiga tayyorlash ehtiyoji vujudga kelishi natijasida qadim zamonlardayoq ta’lim – tarbiya mustaqil ijtimoiy faoliyat sifatida paydo bo‘lgan.

Xulosa Jamiyatning ehtiyojlari, fan va amaliyotning rivojlanishi, inson shaxsini rivojlantirishga tobora ortib borayotgan talablar, o‘zgaruvchan ijtimoiy jarayonlar va vaziyatlarga tez va adekvat javob berish qobiliyati, o‘z faoliyatini qayta qurishga tayyorligi va yangi, yanada murakkab muammolarni mohirona hal qilishga tayyorligi bilan belgilanadi. O‘z-o‘zini rivojlantirishning ma’nosi bilim faoliyati qoniqishida, o‘qituvchining ortib borayotgan ehtiyojida, uzluksiz ta’lim orqali o‘zini o‘zi anglashda namoyon bo‘ladi. O‘z-o‘zini rivojlantirishning mohiyati aqliy mehnatning texnikasi va madaniyatini, muammolarni bartaraf etish, mustaqil ravishda o‘z ustida ishlash, shu jumladan kasbiy mahoratni o‘zlashtirishdir.

O‘rganilgan ilmiy tadqiqot natijalari va tahlillari hamda kuzatishlarimiz natijasida, malaka oshirish jarayonida o‘qituvchilarda kasbiy rivojlanishning quyidagi komponentlarining rivojlanishini inobatga olish lozim degan xulosaga keldik: – pedagogik faoliyatdagi boshqaruvchanlik, texnologik usul va uslublarni ishlab chiqish; – pedagogik faoliyatning har bir aniq turini loyihalash, tashkillashtirish va amalga oshirish; – o‘qitish jarayoniga mantiqiy yakunlangan pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish va amalga oshirish; – pedagogik masalalarni ilgari surishda o‘quvchilarning ta’limiy ehtiyojlari va bilim darajasini hisobga olish; – o‘quvchilarning faoliyati natijalarini baholash va hisobga olish; – o‘quvchining motivatsiyasini rivojlantirish; – o‘quvchi bilan ta’lim jarayonida o‘zaro munosabatlarni shakllantirish; – o‘quvchilarning ta’limiy ehtiyojlarini va jamiyatning talablarini ko‘ra bilish; – kasbiy kompetensiyaning shakllanish istiqbolini belgilash va uni amalga oshirish; – o‘quvchining samarali ta’lim olishi va natijaga erishishi uchun metodik tizim yaratish; -o‘quvchilarning xalqaro baholash tadqiqotlariga tayyorgarligining metodik tizimini yaratish va amaliyotga tatbiq etish.

E TIBORINGIZ UCHUN ’ RAXMAT!

Похожие

O’qituvchining kasbiy madaniyati odob-axloq qoidalari

Boshlangʻich sinf oʻquvchilarining shaxsini rivojlantirishning pedagogik-pisixologik xususiyatlari

Bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarining ekologik-valeologik madaniyatini rivojlantirish

Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida milliy g‘urur tushunchasini shakllantirish metodikasi

O’qituvchining kasbiy faoliyatida pedagogik texnikaning ahamiyati. Nutq texnikasi va notiqlik madaniyati