Ma`naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar - Основы культурологии - Презентации

Ma`naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

373.5 KB

Ma`naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar Bajardi: _____________ Tekshirdi: _____________

REJA:  1. Ma’naviyat - botiniy qudrat.  2. Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar.  3. O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov tomonidan ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlarning ta’riflanishi

Ma’naviyat - botiniy qudrat.  “ Ma’naviyat - insonning, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch-qudratidir. U yo’q joyda hech qachon baxt-saodat bo’lmaydi ”,-deb yozgan edi Prezident mustaqillikning dastlabki yillaridayoq.[1] Keyinchalik «O’zbekiston XX1 asrga intilmoqda» asarida bu g’oya yanada muayyanlik kasb etib, ma’naviyat «insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da’vat etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon- irodasini, e’tiqodini mustahkamlaydigan, vijdonini uyg’otadigan qudratli botiniy kuch» sifatida ta’riflandi.[2] Bu ta’rif juz’iy o’zgarishlar bilan Prezidentning alohida ma’naviyatga bag’ishlangan so’nggi kitobida ham keltirilgan va biz uni yuqoriroqda eslab o’tdik. Xo’sh, bu sehrli qudrat, bu botiniy kuch qanday bunyodga keladi?

Ma’naviyat - botiniy qudrat. Shaxs ma’naviyati qudrati  Ma’naviyat tushunchasining ta’rifi, Prezidentimiz yangi kitobida yana bir bor ta’kidlaganidek, oddiy lisoniy jumboq emas, “ma’no”, “ma’ni” so’zlarining bugungi biz tushungan mazmuni bilan yechilmaydi. Jaloliddin Rumiyning buyuk irfoniy asari behudaga “Masnaviyi ma’naviy” nomi bilan shuhrat taratgan emas. Bu yerdagi “ma’no” tushunchasi oliy bir mazmunni anglatmoqda, ulug’ allomalarimiz uni “Haq asrori”deb ataganlar, zohiriy nazarlar uchun u “g’ayb”, agar bugungi ilmiy ifodalarga ko’chirsak, biz zohir ko’zimiz bilan ko’rib turgan cheksiz zamon va makonda cheksiz va hududsiz shakllar majmuini to’zg’itib yubormay, g’oyat bir murakkab tizimda ushlab turgan ichki uyg’unlik, inson ongi hech qachon to’liq anglab yeta olmaguvchi yaxlit mohiyatdir. Shaxs ma’naviyati ayni shu behudud manbadan quvvat oladi.

Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar. Prezident I.A.Karimov o’z asarida “ma’naviyatning yuksalishi bilan chambarchas bog’liq bo’lgan yana bir mezon ” - islom dini haqida maxsus to’xtalib o’tishni zarur deb hisoblaydi. Chunki “ ko’p asrlar mobaynida xalqimiz qalbidan chuqur joy olib, hayot ma’nosini anglash, milliy ma’naviyatimiz va turmush tarzimizni, qadriyatlarimiz, urf-odat va an’analarimizni bezavol saqlashda muqaddas dinimiz qudratli omil bo’lib kelayotganini alohida ta’kidlash joiz. Nega deganda, insoniylik, mehr- oqibat, halollik, oxiratni o’ylab yashash, yaxshilik, mehr-shafqat singari xalqimizga mansub bo’lgan fazilatlar aynan shu zaminda ildiz otadi va rivojlanadi ”.Kitobda yana shunday deyiladi: “... xalqimizning ma’naviyatini shakllantirishga, har qaysi insonning Olloh marhamat qilgan bu hayotda to’g’ri yo’l tanlashi, umrning mazmunini anglashi, avvalambor, ruhiy poklanish, yaxshilik va ezgulikka intilib yashashida uning ta’sirini boshqa hech qanday kuch bilan qiyoslab bo’lmaydi ”.

T abarruk siymolarning millatimiz ma’naviy takomiliga qo’shgan xizmatlari Xalqimizning o’tmishda islom ilmlari rivojiga qo’shgan ulkan hissalarini jahon tan olgan ulug’ allomalari Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy, Burhoniddin Marg’inoniy, buyuk tasavvuf pirlari Abduxoliq G’ijduvoniy va Bahouddin Naqshband kabi tabarruk siymolarning millatimiz ma’naviy takomiliga qo’shgan xizmatlari, matematika va astronomiya singari aniq fanlar; mediцina, farmakognoziya , mineralogiya kabi tabiiy fanlar; logika, filologiya va jamiyatshunoslik fanlari sohalarida jahon ilmi rivojiga barakali ta’sir ko’rsatgan qomusiy allomalar Muhammad ibn Muso Xorazmiy, Ahmad Farg’oniy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Mahmud Zamahshariy, Mirzo Ulug’bek kabi mo’’tabar zotlarning har biri xususida alohida to’xtalib, ularning nafaqat milliy ma’naviyatimiz, balki bashariyat ma’naviy takomiliga ko’rsatgan ta’sirlarini birma-bir qayd etib o’tilishi bu soha olimlari uchun muhim nazariy-metodologik namuna sifatida qabul qilishga arziydi.

M a’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlarning ta’riflanishi buyuk va boqiy haqiqatlar yuksak tuyg’ular I lmiy, badiiy, falsafiy meros

S iymolar shaxsiyati  Prezident I.A.Karimov bu buyuk siymolar shaxsiyatiga nega bunchalik ahamiyat qaratayotganligini shunday izohlaydi: “Bizning o’z oldimizga qo’ygan maqsadimiz bunday ulug’ zotlarning hayot yo’li va qoldirgan merosini to’liq tasvirlash emas, balki ularning eng buyuk namoyandalari timsolida ma’rifat, ilmu fan, madaniyat, din kabi sohalarning barchasini o’zida uyg’unlashtirgan xalqimizning ma’naviy olami naqadar boy va rang-barang ekanligini isbotlab berishdan iboratdir. Bunday noyob va bebaho boylikni har tomonlama chuqur o’rganish, uning ma’no-mazmunini farzandlarimizga yetkazish masalasi barchamiz, birinchi galda, ziyolilarimiz, butun jamoatchiligimiz uchun ham qarz, ham farz bo’lishi shart, deb hisoblayman”.

Mezon tushunchasi  Shunday qilib, yosh avlod ma’naviyatini shakllantiradigan asosiy mezonlar, yoki ma’naviy hayot mezonlari deganda nimani tushunish kerakligi haqida Prezidentimizning yangi kitobida aniq ko’rsatmalar berilgan. “Mezon” tarozu degani, ya’ni aniq o’lchov, meyor, yevropa terminologiyasida “kriteriy”. Demak, biz yoshlarning ma’naviy tarbiyasida nimalarga tayanishimiz kerak, yoshlarga kimlarni ibrat qilib ko’rsatishimiz durust bo’ladi, qaysi o’lchov, qanday meyorlarni asos qilib olishimiz lozim – bular hammasi kitobda aniq ko’rsatib, nomma- nom sanab berilgan. Bular – ulug’ ajdodlarimiz yaratgan ulkan va qutlug’ ma’naviy (ilmiy, badiiy, falsafiy) meros, ularning ibratli hayotlari, muqaddas dinimiz, qadriyatlarimizda ifodalangan buyuk va boqiy haqiqatlar, yuksak tuyg’ular .

M a’naviyatli yoki ma’naviyatsiz siyosat  D in, ilm-fan, axloq, san’at va adabiyot kabi sohalarning har biri murakkab hayotiy yo’nalishlar sifatida siyosatga ham, iqtisodga ham aloqador jihatlari yo’q emas, ammo ulardan ma’naviyat chiqarib tashlansa, barchasi puch yong’oq yoki achchiq mag’izli danakka o’xshab qoladi, ya’ni asl mohiyatini yo’qotadi. Boshqacha aytganda agarchi ma’naviyatli yoki ma’naviyatsiz siyosat, yoki halol yoki harom luqma haqida gapirish o’rinli bo’lsa ham, ma’naviyatsiz madaniyat, imonsiz din, bilimsiz ilm-fan, mas’uliyatsiz axloq, mehrsiz san’at va adabiyot haqida gapirish mag’izsiz po’st haqida gapirish bilan barobar bo’ladi. Shunga ko’ra madaniyat, din, ilm-fan, axloq, san’at va adabiyot kabilarni asosan ma’naviyat sohasiga tegishli deb hisoblasak, xato bo’lmaydi.

Похожие

O'zbekistonning ma`naviy ma`rifiy zaminlari

Ma`naviyat - bilim

Oila ma`naviyati

Yoshlar va ma`naviyat

Istiqlol va ma`naviyat