Ma`naviyat - bilim - Основы культурологии - Презентации

Ma`naviyat - bilim

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

6130.91796875 KB

Ma`naviyat - bilim Bajardi: _____________ Tekshirdi: _____________

REJA:  1. Ma’naviyat - botiniy qudrat.  2. Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar.  3. O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov tomonidan ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlarning ta’riflanishi  4. M a`naviyat bilim, ma`naviyat va yoshlar

MADANIYAT Insoniyat butun tarixiy taraqqiyot jarayonida yaratgan va yaratayotgan barcha moddiy va ma’naviy boyliklarining yig’indisini ifodalaydi. Moddiy madaniyat Ma’naviy madaniyat Ishlab chiqarishUy – joy, kiyim – bosh, uy – ro’zg’or buyumlari, iste’mol vositalari Aloqa vositalari Tasavvur va g’oyalar Transport Nazariya va ta’limotlar Ilmiy bilimlar San’at asarlari Axloqiy va huquqiy normalar

Ma’naviyat - botiniy qudrat.  “ Ma’naviyat - insonning, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch-qudratidir. U yo’q joyda hech qachon baxt-saodat bo’lmaydi ”,-deb yozgan edi Prezident mustaqillikning dastlabki yillaridayoq. [1] Keyinchalik «O’zbekiston XX1 asrga intilmoqda» asarida bu g’oya yanada muayyanlik kasb etib, ma’naviyat «insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da’vat etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon- irodasini, e’tiqodini mustahkamlaydigan, vijdonini uyg’otadigan qudratli botiniy kuch» sifatida ta’riflandi. [2] Bu ta’rif juz’iy o’zgarishlar bilan Prezidentning alohida ma’naviyatga bag’ishlangan so’nggi kitobida ham keltirilgan va biz uni yuqoriroqda eslab o’tdik. Xo’sh, bu sehrli qudrat, bu botiniy kuch qanday bunyodga keladi?

Ma’naviyat - botiniy qudrat. Shaxs ma’naviyati qudrati  Ma’naviyat tushunchasining ta’rifi, Prezidentimiz yangi kitobida yana bir bor ta’kidlaganidek, oddiy lisoniy jumboq emas, “ma’no”, “ma’ni” so’zlarining bugungi biz tushungan mazmuni bilan yechilmaydi. Jaloliddin Rumiyning buyuk irfoniy asari behudaga “Masnaviyi ma’naviy” nomi bilan shuhrat taratgan emas. Bu yerdagi “ma’no” tushunchasi oliy bir mazmunni anglatmoqda, ulug’ allomalarimiz uni “Haq asrori”deb ataganlar, zohiriy nazarlar uchun u “g’ayb”, agar bugungi ilmiy ifodalarga ko’chirsak, biz zohir ko’zimiz bilan ko’rib turgan cheksiz zamon va makonda cheksiz va hududsiz shakllar majmuini to’zg’itib yubormay, g’oyat bir murakkab tizimda ushlab turgan ichki uyg’unlik, inson ongi hech qachon to’liq anglab yeta olmaguvchi yaxlit mohiyatdir. Shaxs ma’naviyati ayni shu behudud manbadan quvvat oladi.

Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar. Prezident I.A.Karimov o’z asarida “ma’naviyatning yuksalishi bilan chambarchas bog’liq bo’lgan yana bir mezon ” - islom dini haqida maxsus to’xtalib o’tishni zarur deb hisoblaydi. Chunki “ ko’p asrlar mobaynida xalqimiz qalbidan chuqur joy olib, hayot ma’nosini anglash, milliy ma’naviyatimiz va turmush tarzimizni, qadriyatlarimiz, urf-odat va an’analarimizni bezavol saqlashda muqaddas dinimiz qudratli omil bo’lib kelayotganini alohida ta’kidlash joiz. Nega deganda, insoniylik, mehr- oqibat, halollik, oxiratni o’ylab yashash, yaxshilik, mehr-shafqat singari xalqimizga mansub bo’lgan fazilatlar aynan shu zaminda ildiz otadi va rivojlanadi ”.Kitobda yana shunday deyiladi: “... xalqimizning ma’naviyatini shakllantirishga, har qaysi insonning Olloh marhamat qilgan bu hayotda to’g’ri yo’l tanlashi, umrning mazmunini anglashi, avvalambor, ruhiy poklanish, yaxshilik va ezgulikka intilib yashashida uning ta’sirini boshqa hech qanday kuch bilan qiyoslab bo’lmaydi ”.

Tabarruk siymolarning millatimiz ma’naviy takomiliga qo’shgan xizmatlari Xalqimizning o’tmishda islom ilmlari rivojiga qo’shgan ulkan hissalarini jahon tan olgan ulug’ allomalari Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy, Burhoniddin Marg’inoniy, buyuk tasavvuf pirlari Abduxoliq G’ijduvoniy va Bahouddin Naqshband kabi tabarruk siymolarning millatimiz ma’naviy takomiliga qo’shgan xizmatlari, matematika va astronomiya singari aniq fanlar; mediцina, farmakognoziya , mineralogiya kabi tabiiy fanlar; logika, filologiya va jamiyatshunoslik fanlari sohalarida jahon ilmi rivojiga barakali ta’sir ko’rsatgan qomusiy allomalar Muhammad ibn Muso Xorazmiy, Ahmad Farg’oniy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Mahmud Zamahshariy, Mirzo Ulug’bek kabi mo’’tabar zotlarning har biri xususida alohida to’xtalib, ularning nafaqat milliy ma’naviyatimiz, balki bashariyat ma’naviy takomiliga ko’rsatgan ta’sirlarini birma-bir qayd etib o’tilishi bu soha olimlari uchun muhim nazariy-metodologik namuna sifatida qabul qilishga arziydi.

M a’naviyatni shakllanti radigan asosiy mezonlarning ta’riflanishi buyuk va boqiy haqiqatlar yuksak tuyg’ular Ilmiy, badiiy, falsafiy meros

Siymolar shaxsiyati  Prezident I.A.Karimov bu buyuk siymolar shaxsiyatiga nega bunchalik ahamiyat qaratayotganligini shunday izohlaydi: “Bizning o’z oldimizga qo’ygan maqsadimiz bunday ulug’ zotlarning hayot yo’li va qoldirgan merosini to’liq tasvirlash emas, balki ularning eng buyuk namoyandalari timsolida ma’rifat, ilmu fan, madaniyat, din kabi sohalarning barchasini o’zida uyg’unlashtirgan xalqimizning ma’naviy olami naqadar boy va rang-barang ekanligini isbotlab berishdan iboratdir. Bunday noyob va bebaho boylikni har tomonlama chuqur o’rganish, uning ma’no-mazmunini farzandlarimizga yetkazish masalasi barchamiz, birinchi galda, ziyolilarimiz, butun jamoatchiligimiz uchun ham qarz, ham farz bo’lishi shart, deb hisoblayman”.

Mezon tushunchasi  Shunday qilib, yosh avlod ma’naviyatini shakllantiradigan asosiy mezonlar, yoki ma’naviy hayot mezonlari deganda nimani tushunish kerakligi haqida Prezidentimizning yangi kitobida aniq ko’rsatmalar berilgan. “Mezon” tarozu degani, ya’ni aniq o’lchov, meyor, yevropa terminologiyasida “kriteriy”. Demak, biz yoshlarning ma’naviy tarbiyasida nimalarga tayanishimiz kerak, yoshlarga kimlarni ibrat qilib ko’rsatishimiz durust bo’ladi, qaysi o’lchov, qanday meyorlarni asos qilib olishimiz lozim – bular hammasi kitobda aniq ko’rsatib, nomma-nom sanab berilgan. Bular – ulug’ ajdodlarimiz yaratgan ulkan va qutlug’ ma’naviy (ilmiy, badiiy, falsafiy) meros, ularning ibratli hayotlari, muqaddas dinimiz, qadriyatlarimizda ifodalangan buyuk va boqiy haqiqatlar, yuksak tuyg’ular .

Ma’naviyatli yoki ma’naviyatsiz siyosat  Din, ilm-fan, axloq, san’at va adabiyot kabi sohalarning har biri murakkab hayotiy yo’nalishlar sifatida siyosatga ham, iqtisodga ham aloqador jihatlari yo’q emas, ammo ulardan ma’naviyat chiqarib tashlansa, barchasi puch yong’oq yoki achchiq mag’izli danakka o’xshab qoladi, ya’ni asl mohiyatini yo’qotadi. Boshqacha aytganda agarchi ma’naviyatli yoki ma’naviyatsiz siyosat, yoki halol yoki harom luqma haqida gapirish o’rinli bo’lsa ham, ma’naviyatsiz madaniyat, imonsiz din, bilimsiz ilm-fan, mas’uliyatsiz axloq, mehrsiz san’at va adabiyot haqida gapirish mag’izsiz po’st haqida gapirish bilan barobar bo’ladi. Shunga ko’ra madaniyat, din, ilm-fan, axloq, san’at va adabiyot kabilarni asosan ma’naviyat sohasiga tegishli deb hisoblasak, xato bo’lmaydi.

YOSHLAR VA MA`NAVIYAT

“ Bizga bitiruvchilar emas, maktab ta’lim va tarbiyasini ko‘rgan shaxslar kerak”. Islom KARIMOV

barkamol inson aqliy yetuklik sog‘lom fikrli yuqori iste'dodga ega bo’lish ijodkorlik yaxshi xulqli nafosatli

“ Axloq, – bu eng avvalo insof va adolat tuyg‘usi, iymon, halollik degani.” Islom KARIMOV MA`NAVIYA T iymon insof adolat halollikaxloq Axloq — ijtimoiy ong shakllaridan biri bo'lib, uning mohiyati shaxs xatti- harakatlari, yurish-turishi, turmush tarzi, hayot kechirish tamoyillari, qoidalaridir. Axloq – odamni ma'naviy – amaliy o‘zlashtirishning o‘ziga xos usuli, kishilar ma'naviy xayotining zaruriy shartidir.052B

“ Insonning qadr-qimmati uning mol-mulki yoki ijtimoiy kelib chiqishi bilan emas, balki ma'naviy qiyofasi, axloqiy sifatlari bilan o‘lchanadi.” Voiz Koshifiy Insonning odobini uning xulqi belgilab beradi. Xulq-odob madaniyati mazmun mohiyatiga ko‘ra inson odobining, aniqrog‘i inson axloqiy komilligining o‘ziga xos ifodasidir. “Xulq-odob madaniyati” deb — shaxs muomala va hayot faoliyatining barcha sohalarida umuminsoniy axloqning qoida, dastur talablari, chegaralash va taqiqlashlariga asoslanadigan munosabatlarga aytiladi.

Odob shaxs axloqiy faoliyatning o‘lchami, ko‘rsatkichidir .h u lq Shaxsning go‘zal axloqiy fazilatlar bilan yo‘g‘rilgan faoliyat tarzi yaxshi xulq namunasi Tabiati va faoliyatida axloqiy qadriyatlarga zid amallarning namoyon bo‘lishi yomon xulqqa misol bo‘la oladi Inson xulqi uning ma'naviy-axloqiy dunyosining o‘ziga xos ko‘zgusidir31 1F 15 10 170F 09 2306 1615 0E 05

Odobli, bilimdon va aqlli, mehnatsevar, imon- etiqodli farzand nafaqat ota-onaning, balki butun jamiyatning eng katta boyligidir. O d o b inson haqida yoqimli taassurot uyg‘otadi. milliy urf-odatlarga asoslangan chiroyli xatti- harakatlarni o‘z ichiga oladi . shaxs axloqiy faoliyatning o‘lchami, ko‘rsatkichi. 13 31 0A 03 1D 11 0E 0D

Xulq – oila, jamoa, mahalla-ko‘y miqyosida ahamiyatli bo‘lgan, mehmondo‘stlik kabi ma`naviy axloqiy tamoyilni o’zida namoyon etadi, yoqimli insoniy xatti-harakatlarning majmuidir. " Kishi chiroyiga ichki dunyosi eshdir, yuz ko’rki bilan uning fe'l- atvori tengdir". ( Zero, insonni go’zal qilib ko’rsatadigan uning chiroyi emas, balki chiroyli xulqidir ). Yusuf Xos Hojib

namunali xulq Salomlashish odobi Jamoat joylarida o‘zini tutish odobi Rostgo‘ylikSo‘zlashish odobi Halollik Fidoyilik Kiyinish odobi Vaqtni qadrlash

Vatan – tug’ilgan makon: oila, shahar, mamlakat. Vatan so ‘ zining ma'nosi keng bo ‘ lib, inson tug ‘ ilgan, voyaga yetgan xonadon, mahalla, qishloq va shahar Vatan ichidagi kichik vatandir. Xalqimizning tarixiga nazar tashlasak eng qimmatli an'analar: halollik, rostgo‘ylik, or-nomus, sharm-hayo, mehr-oqibat, mehnatsevarlik kabi barcha insoniy fazilatlar eng avvalo oilada shakllangan. Islom KARIMOVVatanparvarlik har qanday axloqiy tarbiyaning o ‘ zagidir

Vatanparvarlik – eng ma'lum va mashhur tamoyil. U insonning o‘z Vataniga muhabbatini, uni asrab-avaylashga bo‘lgan ishtiyoqini anglatuvchi axloqiy tushuncha. Inson o‘zligini anglagani, nasl-nasabini chuqurroq bilgani sari yuragida Vatanga muhabbat tuyg‘usi ildiz otib, ulg‘aya boradi. Bu ildiz qancha teran bo‘lsa, tug‘ilib o‘sgan yurtga muhabbat ham shu qadar yuksak bo‘ladi.

Burch – muhim mezoniy tushuncha. Burch, mohiyatan, jamiyat, davlat va shaxslarga nisbatan muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat. Mamlakatimizning Konstitutsiyasida axloqiy qadriyatlarimiz qonun darajasiga ko‘tarilib, e`tirof etilgan.

Insoniyatning ma'naviy qiyofasi uning muloqot madaniyatida ifodalanadi Muloqot jarayonida kishi o‘zining tashqi olam, jamiyatning turmush tarzi, uning ijtimoiy, iqtisodiy, ma'naiy hayoti haqidagi qarashlari, tasavvuri va hissiyotini ifodalaydi .Muloqot – kishining ichki va tashqi olamini namoyon etuvchi o‘zaro munosabatlarning muhim shakli Jamiyat a'zolarining bir- birlari bilan o‘zaro muloqotlari shu jamiyatning har tomonlama taraqqqiyotiga zamin bo‘ldi.

haqiqat esa doimo barcha narsadan yuqori turadiRostgo ‘ ylik insonning haqiqatga intilishi Haqiqatning ifodaviy shakllaridan biri rostgo ‘ ylikdir.burch adolathalollik vijdon

Похожие

Yoshlar va ma`naviyat

Istiqlol va ma`naviyat

Davlatchilik va ma`naviyat

Ma`naviyat uning mohiyati va mazmuni

Ma`naviyat iqtisodiyotning o`zaro aloqadorligi