Tabiiy gazni qayta ishlashning asosiy yo’nalishlari - Химия - Презентации

Tabiiy gazni qayta ishlashning asosiy yo’nalishlari

Загружено в:

10.06.2024

Скачано:

0

Размер:

1723.818359375 KB

Tabiiy gazni qayta ishlashning asosiy yo’nalishlari

REJA 1. Tabiiy gaz tarkibi 2. Tabiiy gazning fizik-kimyoviy xususiyatlari 3. Tabiiy gaz tarkibidagi oltingugurtli moddalarning fizik- kimyoviy xususiyatlari

Gaz migratsiyasi Tosh massasida gaz va neftning turli xil migratsiya jarayonlari sodir bo'lishi mumkin: - tog' jinslaridagi g’ovakliklar va yoriqlar orqali gaz va neftni filtrlash; - tosh qatlamlari va suv orqali gaz va neftning yutilishi; - gaz va neftning suv bilan birga erigan va erkin holatda harakatlanishi; - cho'kindi zichlashganda suvning tarkibidagi gaz va neft bilan harakatlanishi; - g'ovakli jinslar tarkibidagi suvda gaz va neftning suzishi; - gazlar va neftning diffuziyasi.

Tabiiy gaz asosan metandan tashkil topgan uglevodoroddir, garchi u odatda azot, etan, CO2, H2O, butan, propan, merkaptanlar va og'irroq uglevodorodlarni ham o'z ichiga oladi. Metan to'rtta vodorod atomiga (CH4) qo'shilgan bitta uglerod atomi bo'lib, tabiiy gazning 97% ni tashkil qilishi mumkin. 1. Tabiiy gaz tarkibi Gazlarning fizik xususiyatlari qanday? Gazlar uchta xarakterli xususiyatga ega: (1) ularni siqish oson, (2) idishlarni to'ldirish uchun kengayadi (3) ular hosil bo'lgan suyuqlik yoki qattiq moddalarga qaraganda ancha ko'proq joy egallaydi. Ichki yonuv dvigateli gazlarni siqilish qulayligining yaxshi namunasidir.

Gazning kimyoviy xossalari qanday? Siqilish qobiliyati. Gaz zarralari o'rtasida ulkan molekulalararo bo'shliqlarga ega. ... Kengaytirish imkoniyati. Gazga bosim o'tkazilsa, u qisqaradi. ... Diffuziyalilik. Gaz molekulalari doimiy harakatda, juda yuqori tezlikda. ... Past zichlik. ... Bosim kuchayishi.

Asosiy texnologik jarayonlar klassifikatsiyasi S anoat jarayoni – ma’lum natijaga erishish uchun amalga oshiriladigan ketma-ket harakatlarning majmuasi va yig’indisi. Texnologiya – bu xomashyodan avvaldan belgilangan xossalarga ega mahsulot olish maqsadida o’tkaziladigan bir qator usullardir. Texnologiyaning fan sifatidagi maqsadi eng samarador va tejamkor texnologik jarayonlarni aniqlash va amaliyotda qo’llash uchun fizik, kimyoviy va boshqa qonuniyatlarini o’rganishdir. Texnologik qurilma – texnologik jarayonlarni o’tkazish uchun mo’ljallangan qurilma, uskuna yoki moslama yoki jihoz. Mashina – energiya yoki materialni o’zgartirish uchun mexanik harakat qiladigan uskuna yoki moslama.

Gazlarni qayta ishlash jarayonlarining kechishiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi: 1. Gidromexanik jarayonlar… 2. Issiqlik almashinish jarayonlari… 3. Massa almashinish jarayonlari … 4. Mexanik jarayonlar … 5. Kimyoviy jarayonlar … 6. Sovutish jarayonlari…

GIDROMEXANIK JARAYONLAR Gidromexanik jarayonlar – bu shunday jarayonlarki, ularning tezligi maxanika va gidrodinamika qonunlari bilan belgilanadi. Ularga truba va qurilmalarga gaz va suyuqliklarni uzatish, suyuqliklarni aralashtirish, emulsiya va suspenziyalarni cho’ktirish, filtrlash, sentrifugalash kabi usullarida ajratish, teskari osmos va ultra-filtrlash, donador, sochiluvchan materiallarni mavhum qaynashi kabi jarayonlar kiradi. Har bir sanoatda qaysi jarayon bo’lishidan qat’iy nazar, uning tezligini oshirishga harakat qilinadi, chunki jarayon tezligini ko’payishi qurilmaning ish unumdorligini o’sishiga olib keladi. Gidromexanik, issiqlik va massa almashish hamda kimyoviy jarayonlarning kinetik qonuniyatlari quyidagi umumiy qonun ko’rinishida ifodalanishi mumkin: jarayonning tezligi harakatlantiruvchi kuchga to’g’ri va qarshilikka teskari proporsional . Agar qarshilikka teskari kattalikni tezlik koeffitsiyenti deb belgilasak, gidromexanik jarayonlar uchun kinetik tenglama ushbu ko’rinishga ega bo’ladi:

Issiqlik almashinish jarayonlari Issiqlik almashinish jarayonlar - bu shunday jarayonlarki, ularda, temperaturasi yuqori jism (yoki muhit) dan temperaturasi past jismga (yoki muhitga) issiqlik o’tadi. Ularga isitish, pasterizatsiya, sterilizatsiya, sovutish, bug’latish, kondensatsiyalash va boshqalar kiradi. Issiqlik almashinish jarayonlarining tezligi issiqlik o’tkazish qonunlari bilan aniqlanadi va quyidagi kinetik tenglama orqali ifodalanadi:

Massa almashinish yoki diffuzion jarayonlar – bu shunday jarayonlarki, bunda konsentratsiyasi yuqori fazadan konsentratsiyasi past fazaga turli agregat holatlarda massa o’tadi. Bu jarayonlarda absorbsiya va desorbsiya, haydash va rektifikatsiya, adsorbsiya, ekstraksiyalash, erish, kristallanish, namlash, quritish, ion almashinish va boshqalar kiradi. Massa almashinish jarayonlarning tezligi massa o’tkazish qonunlari bilan aniqlanadi va quyidagi kinetik tenglama orqali topiladi: Mexanik jarayonlar – bu shunday jarayonlarki, ularda qattiq jismlarning faqat mexanik o’zaro ta’sirida o’tadi. Ularga qattiq, sochiluvchan materiallarni maydalash, klassifikatsiyalash (sinflash), presslash, granullash va boshqalar kiradi.

Kimyoviy jarayonlar – bu shunday jarayonlarki, ularda moddalarning kimyoviy tarkibi va xossalari o’zgarishi bilan xarakterlanadi. Ushbu jarayonlarning tezligi kimyoviy kinetika qonunlari bilan aniqlanadi va quyidagi tenglama yordamida ifodalanadi: Shunday qilib, yuqorida ko’rib chiqilgan hamma kinetik tenglamalar quyidagi umumiy ko’rinishga keltirilishi mumkin: I = l * x Bu yerda, I – jarayonni o’tish tezligi, x – jarayonni harakatga keltiruvchi kuch, turli kattaliklar farqi (bosim, temperatura, konsentratsiya), l – o’tkazuvchanlik koeffitsiyenti, biror jarayon uchun skalyar kattalik bo’lib, qarshilikka teskari kattalik. Turli jarayonlarning tezlik koeffitsiyentlari asosan material oqimlarining harakat tezligiga bog’liq. Shuning uchun, hamma kinetik qonuniyatlar material oqimlarining harakat qonunlariga asoslanadi. Kinetik tenglamalar tahlili jarayoni intensivlashning umumiy prinsiplarini aniqlash imkonini beradi. Jarayon tezligini oshirish uchun harakatga keltiruvchi kuchni oshirish va qarshilikni kamaytirish kerak. Istalgan jarayon tahlil qilinganda “harakatga keltiruvchi kuch” asosiy omildir.

Фаолланган кўмир

Adsorbsiya odatda bug’ fazada olib boriladi, chunki suyuq fazali jarayon holida sorbsiyalanmaydigan komponentlarni sorbent qatlamidan yetarli to’liqlikda ajratib olish qiyin. Neft fraksiyalarini birikmalar guruhiga ajratish uchun adsorbent sifatida seolitlar, silikagel, aktiv alyuminiy oksidi, aktivlangan ko’mirlar ishlatiladi. Silikagellar – o’zgaruvchan tarkibli yuqori molekulyar noorganik birikmalar bo’lib, molekulalari qator gidroksil guruhli kremniy – kislorodli qobiqdan iborat. Silikagellar turli markalarda ishlab chiqarilmoqda. Seolitlar – gaz va suyuqliklarni ajoyib qurituvchilari hamda oltingugurtli birikmalarning yaxshi yutuvchilari hamdir. 1948 – yili birinchi bor sintetik seolitlar olindi. Seolitlar alyumosilikatlarning kristallgidratlari bo’lib, quyidagi tarkibga ega: M 2/n O*Al 2 O 3 *xSiO 2 *yH 2 O bu yerda: n-kation valentligi, х>2. Kation sifatida seolit tarkibiga I va II gruppa elementlari (xususan, Na, К, Mg, Са, Sr, Ва) kiradi. ADSORBSIYA

Absorbsiya (lot. absorbtio – yutilish, absorbeo – yutayapman soʻzidan) – eritma yoki gaz aralashmasidagi modda (absorbat) larning qattiq jism yoki suyuqli (absorbent) larga hajmiy yutilishi. Yutilayotgan gaz yoki bug‘ absorbtiv , yutuvchi suyuqlik esa absorbent deb ataladi Ushbu jarayon selektiv va qaytar jarayon bо‘lib, gaz yoki bug‘ aralashmalariniajratish uchun xizmat qiladi. Absorbsiya atamasi singdirish harakatini bildiradi. Biroq, u asosan ga murojaat qilish uchun ishlatiladi boshqa moddaga ega bo'lgan molekulalar tomonidan suyuqlikni yoki gaz holatida ushlab turish. Gazlarning suyuqliklarga absorbsiyalanishidan neftni qayta ishlash, koks-benzol va boshqa sanoat sohalarida foydalaniladi. Gazlarning bug’ va suyuqliklarda erish darajasining turliligiga asoslangan holda absorbsiyadan texnikada gazlarni tozalash va ajratishda hamda ularni bugʻ gaz aralashmalaridan ajratishda foydalaniladi. Absorbsiyaga qarama-qarshi jarayon desorbsiya deyiladi, u eritma yutgan gazni ajratib olish va absorbentni regeneratsiya qilishda qoʻllaniladi. ABSORBSIYA

Adsorbentning dinamik va statik faolligi  Adsоrbsiya jarayonining bоshlanishidan adsоrbtivning adsоrbеnt qatlamidan o‘tib kеtishigacha bo‘lgan vaqtda adsоrbеnt massasi birligida yutilgan mоdda miqdоri adsоrbеntning dinamik faоlligini bеlgilaydi.  Adsоrbsiya jarayonining bоshlanishidan tо muvоzanat hоlat yuz bеrguncha adsоrbеnt massasi birligida yutilgan mоdda miqdоri adsоrbеntning statik faоlligini bеlgilaydi.

Adsorbentlarni klassifikatsiyalash I. Nоspеsifik adsоrbеntlar , ularga grafitlangan qurum kiradi. Bu turdagi adsоrbеntlar sirtida almashinishga qоdir funksiоnal guruh va iоnlar bo‘lmaydi. Yuqоri mоlеkulali uglеvоdоrоdlarni, masalan, pоlietilеnni ham shu turga kiritish mumkin. II. Spеsifik adsоrbеntlar , ularning sirtida ma’lum jоylarda musbat zaryadlar, masalan, silikagеllarda gidrоksil guruhlar, sеоlitlarda katiоnlar to‘plangan bo‘ladi. Bu turdagi adsоrbеntlarga ayrim chеtki zvеnоlarida elеktrоn zichligi to‘plangan mоlеkulalar bilan o‘ziga хоs ta’sirlanish хaraktеrlidir. III. Sirtida elеktrоn zichligi to‘plangan bоg‘lanishlar yoki atоmlar guruhlari bo‘lgan spеsifik adsоrbеntlar. Bunday adsоrbеntlar nоspеtsifik adsоrbеntlar sirtiga elеktrоn zichligi to‘plangan mоlеkulalarning mоnо-qatlamini jоylashtirish yo‘li bilan оlinadi. Bu turdagi adsоrbеntlarga qutbli g‘оvakli pоlimеrlar kiradi.

Adsorbsiyadan foydalanish Diareyani davolashda; Gaz niqoblarida (protivogazlarda); Qand miqdorini aniqlashda; Bo'yoq sanoatida; Oshqozon-ichak traktida ortiqcha gaz va bakterial toksinning adsorbsiyasida.

Absorbsiyadan foydalanish sovutgichlarda ishlatiladi; yoqilg'ini toza yonishi uchun ishlatiladi; moylarni gidrogenlashda suyuqlik bilan gazni yutish jarayoni qo'llaniladi.

Похожие

Tabiiy gazni chuqur qayta ishlash

Tabiiy gazni pirolizi va degidrogenlash jarayonida olinadigan to’yinmagan uglevodorodlar

“Gaz kimyosi” fanining predmeti va vazifalari

Gazni oltingugurtdan tozalash

Klayzen qayta guruhlanishi