Noorganik kimyo fani maqsadi, vazifasi. Atom molekulyar talimot

Noorganik kimyo fani maqsadi, vazifasi. Atom molekulyar talimot

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

408.5 KB

Noorganik kimyo fani maqsadi, vazifasi. Atom molekulyar talimot REJA: 1.HOZIRGI ZAMON KIMYO FANINING ASOSIY 1.HOZIRGI ZAMON KIMYO FANINING ASOSIY MUAMMOLARIMUAMMOLARI .. 2.KIMYO FANINING KELAJAKDAGI 2.KIMYO FANINING KELAJAKDAGI RIVOJLANISHIRIVOJLANISHI 3.KIMYO FANINING ASOSIY MUAMMOSI3.KIMYO FANINING ASOSIY MUAMMOSI 4.KIMYO FANINING VUJUDGA KELISHI VA 4.KIMYO FANINING VUJUDGA KELISHI VA RIVOJLANISH BOSQICHLARIRIVOJLANISH BOSQICHLARI ..

Noorganik kimyo fanining boshqa fanlar orasidagi o’rni. Asosiy Noorganik kimyo fanining boshqa fanlar orasidagi o’rni. Asosiy yo’nalishlari, rivojlanish bosqichlari, asosiy tushunchalari: atom, molekula, yo’nalishlari, rivojlanish bosqichlari, asosiy tushunchalari: atom, molekula, kimyoviy reaktsiya, materiya, massa va energiyaning saqlanish qonuni. kimyoviy reaktsiya, materiya, massa va energiyaning saqlanish qonuni. Moddalarning agregat holatlari. Anorganik birikmalar strukturalarining asosiy Moddalarning agregat holatlari. Anorganik birikmalar strukturalarining asosiy turlariturlari Juda qadim zamonlardan beri odamlar tevarak atrofdagi tabiat bilan Juda qadim zamonlardan beri odamlar tevarak atrofdagi tabiat bilan doimiy muloqatda bo’lib, unga kimyo vositasida ta‘sir etganlar, hamda o’zlari doimiy muloqatda bo’lib, unga kimyo vositasida ta‘sir etganlar, hamda o’zlari uchun zarur material va mahsulotlar olganlar. Masalan: metall eritish, shisha uchun zarur material va mahsulotlar olganlar. Masalan: metall eritish, shisha va sopol, gazlamalar uchun boyoq tayyorlash, teri oshlash, non yopish va h.k. va sopol, gazlamalar uchun boyoq tayyorlash, teri oshlash, non yopish va h.k. lar. Shu ma‘noda kimyo inson faoliyatining eng qadimgi sohasidir. Ha fan lar. Shu ma‘noda kimyo inson faoliyatining eng qadimgi sohasidir. Ha fan emas, balki faoliyat sohasidir. Kimyo hozirgi tasavvurimizdagi fanga aylanishi emas, balki faoliyat sohasidir. Kimyo hozirgi tasavvurimizdagi fanga aylanishi uchun ming yillar kerak bo’ldi. Moddani chuqur bilish va undan inson uchun ming yillar kerak bo’ldi. Moddani chuqur bilish va undan inson farovonligi yo’lida foydalanish kimyoning hozirgi asosiy shioridir. Kimyoni farovonligi yo’lida foydalanish kimyoning hozirgi asosiy shioridir. Kimyoni bilimlar ko’lami jeda keng. Kimyo dunyoni tashkil etgan elementlarni ham, bilimlar ko’lami jeda keng. Kimyo dunyoni tashkil etgan elementlarni ham, shu elementlardan hosil bo’lgan turli tuman oddiy va murakkab moddalarni shu elementlardan hosil bo’lgan turli tuman oddiy va murakkab moddalarni ham, ularning bir-biriga aylanishiga doir murakkab qonunlarni ham o’rganadi.ham, ularning bir-biriga aylanishiga doir murakkab qonunlarni ham o’rganadi.

HOZIRGI ZAMON KIMYO FANINING HOZIRGI ZAMON KIMYO FANINING ASOSIY MUAMMOLARIASOSIY MUAMMOLARI  - yangi kimyoviy birikmalarning sintezi va ularning metodikasini ishlab chiqish;- yangi kimyoviy birikmalarning sintezi va ularning metodikasini ishlab chiqish;  - har xil kimyoviy omillar ta‘sirida boradigan kimyoviy reaktsiyalarni o’rganish;- har xil kimyoviy omillar ta‘sirida boradigan kimyoviy reaktsiyalarni o’rganish;  - kimyviy analizning –moddiy tarkibi va xossalarini o’rganishning yangi usullarini - kimyviy analizning –moddiy tarkibi va xossalarini o’rganishning yangi usullarini yaratish;yaratish;  - kimyoviy elementlar va ularning izotoplarini o’rganish;- kimyoviy elementlar va ularning izotoplarini o’rganish;  - har xil yangi materiallarni yaratish, ularning tuzilishi va xossalaini o’rganish;- har xil yangi materiallarni yaratish, ularning tuzilishi va xossalaini o’rganish;  - yangi xil yonilg’i va energiya manbalarini yaratish;- yangi xil yonilg’i va energiya manbalarini yaratish;  - moddalarni tozalash va aralashmalarni ajratishning eksperimental usullarini yaratish va - moddalarni tozalash va aralashmalarni ajratishning eksperimental usullarini yaratish va uning nazariy printsiplarini ishlab chiqish;uning nazariy printsiplarini ishlab chiqish;  - kimyoni elektronikaga tadbiq qilish;- kimyoni elektronikaga tadbiq qilish;  - yangi dori-darmonlar, oziq-ovqat mahsulotlarini sintez qilib olish;- yangi dori-darmonlar, oziq-ovqat mahsulotlarini sintez qilib olish;  - tabiiy resurslardan foydalanish texnologiyasini yaratish;- tabiiy resurslardan foydalanish texnologiyasini yaratish;  - kimyoviy bionikani rivojlantirish. (54 Sviridov V.V. ximiya segodnya i zavtra s – 127. - kimyoviy bionikani rivojlantirish. (54 Sviridov V.V. ximiya segodnya i zavtra s – 127. Minsk, Izd. Universitetskoe 1987. S. 126.).Minsk, Izd. Universitetskoe 1987. S. 126.).  1977 yil 4 mln 40 ming kimyoviy birikmalar bo’lib, undan 63 mingtasi amalda 1977 yil 4 mln 40 ming kimyoviy birikmalar bo’lib, undan 63 mingtasi amalda qo’llanilgan.qo’llanilgan.  1983 yilga kelib 5 mln 475 ming turdagi modda bo’lgan, Ksenonning 400 dan ortiq 1983 yilga kelib 5 mln 475 ming turdagi modda bo’lgan, Ksenonning 400 dan ortiq birikmasi olingan bular kutilmagan birikmalardir.birikmasi olingan bular kutilmagan birikmalardir.

 Bularga misol qilib quyidagi natijalarni Bularga misol qilib quyidagi natijalarni olish mumkin:olish mumkin:  1. Cu IV valentli Cs2[CuF6], Cs[AgF6], 1. Cu IV valentli Cs2[CuF6], Cs[AgF6], Cs[AuF6], [Re2CI8] Ag – V, Au – V Cs[AuF6], [Re2CI8] Ag – V, Au – V valentlivalentli  2. [AgF6]2 -, [AgF6]3+Bro4 - va XeO4 2. [AgF6]2 -, [AgF6]3+Bro4 - va XeO4 bir xil strukturani berdi.bir xil strukturani berdi.  3. Ligandlar N2, O2, H2 va boshqa 3. Ligandlar N2, O2, H2 va boshqa moddalar [Ru(NH3)5N2] CI2moddalar [Ru(NH3)5N2] CI2  4. CsAu - da Au – I oksidlanish 4. CsAu - da Au – I oksidlanish darajasini namoyon qiladi.darajasini namoyon qiladi.

KIMYO FANINING KIMYO FANINING KELAJAKDAGI RIVOJLANISHIKELAJAKDAGI RIVOJLANISHI  Jahonda hozir kimyodan 7000 jurnal chiqarilmoqda, har yili Jahonda hozir kimyodan 7000 jurnal chiqarilmoqda, har yili urtacha 100000 ta maqola chop etilmoqda. Kimyo sanoati urtacha 100000 ta maqola chop etilmoqda. Kimyo sanoati ishlab chiqarishning eng yuqori % ni tashkil qilmoqda. ishlab chiqarishning eng yuqori % ni tashkil qilmoqda. Rivojlanish asosan quyidagi yo’nalishlarda bormoqda:Rivojlanish asosan quyidagi yo’nalishlarda bormoqda:  - kimyolashtirish (o’g’it, metallurgiya, neft kimyosi, oziq-- kimyolashtirish (o’g’it, metallurgiya, neft kimyosi, oziq- ovqat);ovqat);  - chiqindisiz texnologiya yaratish;- chiqindisiz texnologiya yaratish;  - atrof-muhitning tozaligini saqlab qolish;- atrof-muhitning tozaligini saqlab qolish;  - chiqindilarni qayta ishlash;- chiqindilarni qayta ishlash;  - fotosintez, lazerkimyosi, plazma kimyosi;- fotosintez, lazerkimyosi, plazma kimyosi;  - ekstremal sharoitlarda sintez qilish;- ekstremal sharoitlarda sintez qilish;

KIMYO FANINING ASOSIY KIMYO FANINING ASOSIY MUAMMOSIMUAMMOSI Kimyo avvalo ishsoniya uchun eng kerakli materiallarni Kimyo avvalo ishsoniya uchun eng kerakli materiallarni tabiiy moddalardan olish uchun zarur – metallar, keramika, tabiiy moddalardan olish uchun zarur – metallar, keramika, bog’lovchi moddalar, farfor, shisha, o’g’itlar, farmatsevtik bog’lovchi moddalar, farfor, shisha, o’g’itlar, farmatsevtik materiallar, kauchuk, plastmassa, sun‘iy tola, yoqilg’i oziq-ovqat materiallar, kauchuk, plastmassa, sun‘iy tola, yoqilg’i oziq-ovqat mahsulotlari.mahsulotlari. Kompozitsion materiallar va ko’pgina boshqa materiallar Kompozitsion materiallar va ko’pgina boshqa materiallar olishga qaratilgandir. Buning uchun kimyo o’zining asosiy olishga qaratilgandir. Buning uchun kimyo o’zining asosiy muammosini yechishi kerak: ya‘ni ayni modda qanday kimyoviy muammosini yechishi kerak: ya‘ni ayni modda qanday kimyoviy elementlardan tashkil topgan va kerakli materiallarni olish uchun elementlardan tashkil topgan va kerakli materiallarni olish uchun qanday o’zgartishlar qilish kerak. bundan kimyoning asosiy qanday o’zgartishlar qilish kerak. bundan kimyoning asosiy vazifasi – xossasi oldindan ma‘lum moddani olish va modda vazifasi – xossasi oldindan ma‘lum moddani olish va modda xossasini boshqarish yo’llarini bilishi yoki aniqlashdan iborat.xossasini boshqarish yo’llarini bilishi yoki aniqlashdan iborat.

KIMYO FANINING VUJUDGA KELISHI VA KIMYO FANINING VUJUDGA KELISHI VA RIVOJLANISH BOSQICHLARIRIVOJLANISH BOSQICHLARI  Insoniyat -> tabiat -> olov ta‘sirida bir xil predmetlar yo’qotilib ularning Insoniyat -> tabiat -> olov ta‘sirida bir xil predmetlar yo’qotilib ularning o’rniga boshqasi hosil bo’ladi. Masalan: loyni qizdirib ynga kattalik berish, o’rniga boshqasi hosil bo’ladi. Masalan: loyni qizdirib ynga kattalik berish, ganchkorlikni vujudga keltirdi. Rudalardan metallarni eritib olib, metallardan ganchkorlikni vujudga keltirdi. Rudalardan metallarni eritib olib, metallardan qotishmalar olib – metallurgiya sanoati vujudga keldi.qotishmalar olib – metallurgiya sanoati vujudga keldi.  Eng birinchi kimyoviy reaktsiya olovda moddalarning bir-biriga o’tishi bo’ldi, Eng birinchi kimyoviy reaktsiya olovda moddalarning bir-biriga o’tishi bo’ldi, shuning uchun kimyo tarixchilaridan biri Figurovskiy olov o’ziga yarasha shuning uchun kimyo tarixchilaridan biri Figurovskiy olov o’ziga yarasha kimyoviy laboratoriyadir deydi.kimyoviy laboratoriyadir deydi.  Bizning eramizgacha 1000 yil oldin qadimiy Yegipitda – keramika, lazur, Bizning eramizgacha 1000 yil oldin qadimiy Yegipitda – keramika, lazur, shisha, oxra boyog’i, indigo, pigmentlar ishlatilgan. Shuning uchun frantsuz shisha, oxra boyog’i, indigo, pigmentlar ishlatilgan. Shuning uchun frantsuz kimyogari Bertlo kimyo yegipitcha “xemi” deb atadi (xunarmandchilikni kimyogari Bertlo kimyo yegipitcha “xemi” deb atadi (xunarmandchilikni rivojlantirgan odamlarni xemi deb atagan) grek alximigi Zosima kimyo – oltin rivojlantirgan odamlarni xemi deb atagan) grek alximigi Zosima kimyo – oltin va kumush yasash san‘ati (xemia-metall quyish san‘ati) degan so’zdan va kumush yasash san‘ati (xemia-metall quyish san‘ati) degan so’zdan olingan deydi. Kimyo so’zining ma‘nosi haqida turlicha fikrlar mavjud. olingan deydi. Kimyo so’zining ma‘nosi haqida turlicha fikrlar mavjud. “Ximiya” (grekcha) – “Xyumos” so’zidan olingan bo’lib “Sharbat” deganidir, “Ximiya” (grekcha) – “Xyumos” so’zidan olingan bo’lib “Sharbat” deganidir, yoki “Xima” (grekcha) – quyma metall degani.yoki “Xima” (grekcha) – quyma metall degani.

 ““ Xyuma” – “Quyish”, “Okim”, “Ximevsis” – Xyuma” – “Quyish”, “Okim”, “Ximevsis” – aralashtirish xitoycha “Kim” – oltinni aralashtirish xitoycha “Kim” – oltinni bildiradi. Qadimgi Yegipitka “chemi” – bildiradi. Qadimgi Yegipitka “chemi” – qoratuproq, Yegipitni nomi, rimcha “Ximiya” qoratuproq, Yegipitni nomi, rimcha “Ximiya” – nodirmas metallarni oltin va kumushga – nodirmas metallarni oltin va kumushga aylantirish san‘atidir.aylantirish san‘atidir.  ““ Xemiya” – Yegipitcha oltin va kumush olish Xemiya” – Yegipitcha oltin va kumush olish san‘atidir. “Ximoyya” – so’zi juda qadimgi san‘atidir. “Ximoyya” – so’zi juda qadimgi tushunchalar bilan bog’langan bo’lib, tushunchalar bilan bog’langan bo’lib, “quyish”, “tindirish” ni bildiradi.“quyish”, “tindirish” ni bildiradi.  Hozirgacha “Kimyo” so’zining kelib chiqishi Hozirgacha “Kimyo” so’zining kelib chiqishi haqida aniq bir fikr yoki ma‘lumotlar haqida aniq bir fikr yoki ma‘lumotlar

 Kimyoni butun rivojlanishini asosan 5 ta bosqichga bo’lish mumkin:Kimyoni butun rivojlanishini asosan 5 ta bosqichga bo’lish mumkin:  1 – Bosqich. Har bir bosqich kimyoviy muammolarni hal qilish usullari bilan farq qiladi. 1 – Bosqich. Har bir bosqich kimyoviy muammolarni hal qilish usullari bilan farq qiladi. Birinchi bosqich-kimyo rivojlanishining qadimgi naturfilosofiya va alkimyo davridan, bizning Birinchi bosqich-kimyo rivojlanishining qadimgi naturfilosofiya va alkimyo davridan, bizning tariximizgacha bo’lgan davr bo’lib uni biz “alximiya” davri deb ataymiz. Bu davr asosan tariximizgacha bo’lgan davr bo’lib uni biz “alximiya” davri deb ataymiz. Bu davr asosan moddalar haqidagi faktlarni to’plash bilan shug’ullanib ularning bir-biriga o’tish xollarini moddalar haqidagi faktlarni to’plash bilan shug’ullanib ularning bir-biriga o’tish xollarini o’rgandi. U 2 ming yil XVII asrning 2 chi yarmigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. o’rgandi. U 2 ming yil XVII asrning 2 chi yarmigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Ularning asosiy maqsadi filosofiya toshini topish bo’ldi.Ularning asosiy maqsadi filosofiya toshini topish bo’ldi.  2 – Bosqich. XVII asrning 2 chi yarmidan boshlanadi. Bu davr eksperimental kimyo deb 2 – Bosqich. XVII asrning 2 chi yarmidan boshlanadi. Bu davr eksperimental kimyo deb atalib, ular kimyoni moddalar tarkibi haqidagi fan ekanligiga asos soldi. Sintez o’tkazdi, atalib, ular kimyoni moddalar tarkibi haqidagi fan ekanligiga asos soldi. Sintez o’tkazdi, moddalar tarkibini tekshirish natijasida ularning bir-biriga o’tishini o’rganib qoida, qonun, moddalar tarkibini tekshirish natijasida ularning bir-biriga o’tishini o’rganib qoida, qonun, nazariyalarni vujudga keltirdi, analitik kimyo – sifat fani sifatida vujudga keldi.nazariyalarni vujudga keltirdi, analitik kimyo – sifat fani sifatida vujudga keldi.  3 – Bosqich. XVIII asrning ikkinchi yarmidan boshlanadi va analitikadan kimyo – undan 3 – Bosqich. XVIII asrning ikkinchi yarmidan boshlanadi va analitikadan kimyo – undan keyin esa sintetikaga o’tib – “strukturnaya ximiya” (tuzilish kimyosi) vujudga keldi, natijada-keyin esa sintetikaga o’tib – “strukturnaya ximiya” (tuzilish kimyosi) vujudga keldi, natijada- ranglovchi buyoqlar, dorilar, sun‘iy ipak olindi. Bu davr kimyoviy strukturaning boshlanishig ranglovchi buyoqlar, dorilar, sun‘iy ipak olindi. Bu davr kimyoviy strukturaning boshlanishig asos bo’ldi (1860-1880 yillar) va organik kimyoning rivojlanishining shuhrat qadamlarini asos bo’ldi (1860-1880 yillar) va organik kimyoning rivojlanishining shuhrat qadamlarini ortishiga sabab bo’ldi.ortishiga sabab bo’ldi.  4 – Bosqich. XX asr-sanoat va texnikaning intensiv rivojlanish davrini o’z ichiga oladi. Bu 4 – Bosqich. XX asr-sanoat va texnikaning intensiv rivojlanish davrini o’z ichiga oladi. Bu davr-sanoat va qishloq ho’jaligi uchun kerakli bo’lgan aniq tarkibli moddalardan juda ko’p davr-sanoat va qishloq ho’jaligi uchun kerakli bo’lgan aniq tarkibli moddalardan juda ko’p mikdorda olish bir xarakterlanadi. Ma‘lum xossag ega bo’lgan plastmassa, sintetik, kauchuk, mikdorda olish bir xarakterlanadi. Ma‘lum xossag ega bo’lgan plastmassa, sintetik, kauchuk, suniy tola, yuvuvchi moddalar, azotli o’g’itlar va boshqalardan ko’plab miqdorda ishlab suniy tola, yuvuvchi moddalar, azotli o’g’itlar va boshqalardan ko’plab miqdorda ishlab chiqarila boshlandi.chiqarila boshlandi.  5 – Bosqich. Hozirgi zamon rivojlangan ishlab chiqarish talabiga binoan rivojlanish davri. Bu 5 – Bosqich. Hozirgi zamon rivojlangan ishlab chiqarish talabiga binoan rivojlanish davri. Bu davrda har xil erituvchi tanlash, biokatalizatorlar yordamida kerakli tarkibdagi moddalarni davrda har xil erituvchi tanlash, biokatalizatorlar yordamida kerakli tarkibdagi moddalarni olish uchun ishlatiladigan kimyoviy jarayonlar haqidagi ta‘limotni yaratishni o’z oldiga olish uchun ishlatiladigan kimyoviy jarayonlar haqidagi ta‘limotni yaratishni o’z oldiga maqsad qilib qoygan.maqsad qilib qoygan.

Kimyoning eng muhim bo’limlariKimyoning eng muhim bo’limlari Bo’lim Tadqiqot Anorganik kimyo Elementlar va ularning birikmalari Organik kimyo Uglerodning birikmlari (S-ng oksidlari, karbonat kislota va uning tuzlari, karbidlardan va boshqalar) Umumiy nazariy va fizikaviy kimyo Moddalarning tuzilishi, fizikaviy hodisalar va kimyoviy reaktsiyalarning qonuniyatlari. Termokimyo Kimyoviy reaktsiyalarda energiyaning aylanishi Elektrokimyo Kimyoviy reaktsiyalar vaelektrik hodisalar orasidagi o’zaro bog’liqlik. Kimyoviy texnologiya Kimyoviy bilimlarni va ishlash usullarini texnologik ishlab chiqarish jarayonlariga qo’llash va bu uchun kerakli sanoat uskunalari. Tahliliy kimyo Moalarning sifat va miqdor tarkibini aniqla Preparativ kimyo Moddalarni aniqlash Biokimyo Tirik organizmlarda kimyoviy reaktsiyalar

Oddiy moddaOddiy modda  Toza modda – Bir xil element atomlaridan tuzilgan moddalar. (Masalan: rux, Toza modda – Bir xil element atomlaridan tuzilgan moddalar. (Masalan: rux, faqat rux elementi atomlaridan). Faqat bitta moda zarrachalaridan tarkib faqat rux elementi atomlaridan). Faqat bitta moda zarrachalaridan tarkib topgan moddalardir; SO-faqat SO2 molekulalaridan tarkib topgan.topgan moddalardir; SO-faqat SO2 molekulalaridan tarkib topgan.  Aralashmalar - Bir necha modalar zarrachalaridan tarkib topgan Aralashmalar - Bir necha modalar zarrachalaridan tarkib topgan moddalardir. Shakarning svdagi eritmasi-saxaroza va suv moddalardir. Shakarning svdagi eritmasi-saxaroza va suv molekulalaridan tashkil topgan. Xavo-azot, kislorod va boshqa molekulalaridan tashkil topgan. Xavo-azot, kislorod va boshqa zarrachalardan tashkil topgan.zarrachalardan tashkil topgan.  Kimyoviy element- Hamma atomlari bir xil yadro zaryadlaridan iborat Kimyoviy element- Hamma atomlari bir xil yadro zaryadlaridan iborat moddalardir. Kislorod kimyoviy elementining hamma atomlari moddalardir. Kislorod kimyoviy elementining hamma atomlari yadro zaryadlari 8 ga teng.yadro zaryadlari 8 ga teng.  Metall – yaxshi issiqlik o’tkazuvchanlik, elektr o’tkazuvchanlik, Metall – yaxshi issiqlik o’tkazuvchanlik, elektr o’tkazuvchanlik, plastiklik va metallik yaltiroqlik kabi xarakterli plastiklik va metallik yaltiroqlik kabi xarakterli xossalarga ega elementlardir.xossalarga ega elementlardir.  Metallmas - hech qanday yoki metallikning ayrim belgilariga ega Metallmas - hech qanday yoki metallikning ayrim belgilariga ega bo’lgan elementlardir. Metalmaslar ko’pchilik hollarda juda kichik bo’lgan elementlardir. Metalmaslar ko’pchilik hollarda juda kichik issiqlik va elektr o’tkazuvchanlikka, murt kabi xossalarga ega. Xlor, N2, S, issiqlik va elektr o’tkazuvchanlikka, murt kabi xossalarga ega. Xlor, N2, S, 02, R, N2 g’ va x. k. lar.02, R, N2 g’ va x. k. lar.  Yarim metall - ham metall, ham metallmas. Xossalarini namoyon Yarim metall - ham metall, ham metallmas. Xossalarini namoyon qiladigan elementlardir. (bularga: V, Si, Ge, As, Se, Te . . . va x. k. qiladigan elementlardir. (bularga: V, Si, Ge, As, Se, Te . . . va x. k. lar misol bo’ladi ).lar misol bo’ladi ).

FORMULAFORMULA  A-B, S-D- holatlarga boshlang’ich yoki dastlabki holat, A-B, S-D- holatlarga boshlang’ich yoki dastlabki holat,  /ABSD/* - utuvchi, AS, BD-oxirgi holatlar deyiladi./ABSD/* - utuvchi, AS, BD-oxirgi holatlar deyiladi.  Moddalarning dastlabki va oxirgi holatlari struktura bilan harakterlanadi, a Moddalarning dastlabki va oxirgi holatlari struktura bilan harakterlanadi, a utuvchan – konfiguratsiya bilan. Materiyada quyidagi strukturaviy darajalarni utuvchan – konfiguratsiya bilan. Materiyada quyidagi strukturaviy darajalarni farqlash maqsadga muvofiqdir: yadroviy struktura; atom struktura; farqlash maqsadga muvofiqdir: yadroviy struktura; atom struktura; molekulyar struktura, nadmolekulyar struktura. Kimyoda asosiy diqqat atom, molekulyar struktura, nadmolekulyar struktura. Kimyoda asosiy diqqat atom, molekulyar va nadmolekulyar strukturga qaratiladi.molekulyar va nadmolekulyar strukturga qaratiladi.  Atom struktura: Atom struktura – bir tomondan elektronlar bilan uralgan Atom struktura: Atom struktura – bir tomondan elektronlar bilan uralgan atom yadrolari o’zaro ta‘siri va ikkinchi tomorndan elektronlar o’zaro ta‘sirlari atom yadrolari o’zaro ta‘siri va ikkinchi tomorndan elektronlar o’zaro ta‘sirlari bilan aniqlanadi.bilan aniqlanadi.  Stom struktura deganda – bir-birlari bilan o’zaro elektrostatik va Stom struktura deganda – bir-birlari bilan o’zaro elektrostatik va elektromagnit ta‘sirlashuvida bo’lgan barqaror yadro va uni o’rab olgan elektromagnit ta‘sirlashuvida bo’lgan barqaror yadro va uni o’rab olgan elektronlar to’plami tushuniladi.elektronlar to’plami tushuniladi.  Element atomlari – aniq elektron konfiguratsiyalari bilan xarakterlanadi yoki Element atomlari – aniq elektron konfiguratsiyalari bilan xarakterlanadi yoki elektronlar energetik qavat va qavatchalarda (atom orbitallarida) elektronlar energetik qavat va qavatchalarda (atom orbitallarida) taqsimlangan bo’ladi.taqsimlangan bo’ladi.  Atom orbitalarining elektronlar bilan to’lish tartibi ma‘lum qonuniyatlarga: Atom orbitalarining elektronlar bilan to’lish tartibi ma‘lum qonuniyatlarga: Pauli printsipiga, Xund qoidasiga boysunadi. Bunda eng qulay usullardan Pauli printsipiga, Xund qoidasiga boysunadi. Bunda eng qulay usullardan biri Klechkovskiy qoidasidir. Bu qoidaga binoan qavatchalarning elektronlar biri Klechkovskiy qoidasidir. Bu qoidaga binoan qavatchalarning elektronlar bilan to’lishi (n+L) kvant sonlar yig’indisiga bog’liqdir.bilan to’lishi (n+L) kvant sonlar yig’indisiga bog’liqdir.

Nazorat savollar.Nazorat savollar.  Noorganik kimyo fanining asosiy maqsadi.Noorganik kimyo fanining asosiy maqsadi.  Noorganik kimyo fanining asosiy yo’nalishlari, bosqichlari.Noorganik kimyo fanining asosiy yo’nalishlari, bosqichlari.  Zamonaviy ximiyaviy hodisalarni nazariy tushunchalari.Zamonaviy ximiyaviy hodisalarni nazariy tushunchalari.  Hozirgi zamon kimyo fanining asosiy muammolari.Hozirgi zamon kimyo fanining asosiy muammolari.  Moddalarni sinflari.Moddalarni sinflari.  Noorganik kimyoning tabiiy fanlar bilan uzviy bog’liqligi.Noorganik kimyoning tabiiy fanlar bilan uzviy bog’liqligi.  Hozirgi zamon texnikasining rivojlanishida anorganik kimyo fanining Hozirgi zamon texnikasining rivojlanishida anorganik kimyo fanining alohida o’rni.alohida o’rni.  Kimyoning asosiy tushunchalari. Atom molekula kimyoviy element.Kimyoning asosiy tushunchalari. Atom molekula kimyoviy element.  Izotop va izobarlar.Izotop va izobarlar.  Stexiometrik qonunlar.Stexiometrik qonunlar.

Foydalanilgan adabiyotlarFoydalanilgan adabiyotlar  Parpiyev N.A., Raximov H.R., Muftaxov A.G. Parpiyev N.A., Raximov H.R., Muftaxov A.G. Anorganik kimyo (nazariy asoslari).-Toshkent, Anorganik kimyo (nazariy asoslari).-Toshkent, “О‘zbekiston”, 2000.-479 b.“О‘zbekiston”, 2000.-479 b.  N.S.Axmetov. Obshaya i neorganicheskaya ximiY. N.S.Axmetov. Obshaya i neorganicheskaya ximiY. Uchebnik dlya Vuzov 4-ye izd., Moskva, “Visshaya Uchebnik dlya Vuzov 4-ye izd., Moskva, “Visshaya shkola”, 2002. 743 s.shkola”, 2002. 743 s.  Ugay Y.A. Obshaya i neorganicheskaya ximiY.- Ugay Y.A. Obshaya i neorganicheskaya ximiY.- Moskva: «Visshaya shkola», 2002. 527 s.Moskva: «Visshaya shkola», 2002. 527 s.  Parpiyev N.A., Muftaxov A.G., Raximov X.R. Parpiyev N.A., Muftaxov A.G., Raximov X.R. Anorganik kimyo.-Toshkent: «О‘zbekiston» 2003. Anorganik kimyo.-Toshkent: «О‘zbekiston» 2003. 504 b.504 b.

E’tiboringiz uchun E’tiboringiz uchun rahmat!rahmat!

Похожие

Noorganik kimyo laboratoriya xonasida ishlash xavfsizlik qoidalari. Birinchi tibbiy yordam ko’rsatish

Kimyo fani va sanoati oldidagi ayrim muhim vazifalar

Atom tuzilishi

Modda tuzilishi. Elektron multimediyali darslik

Molekulyar orbitallar metodi mavzusini o’qitish metodikasi (kislorod, uglerod (II) oksid, azot (II) oksid misolida)