Ikki asosli karbon kislotalar - Химия - Презентации

Ikki asosli karbon kislotalar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

239.560546875 KB

Ikki asosli karbon kislotalar

REJA: 1. To’yingan dikarbon kislotalarning nomlanishi, fizik-kimyoviy xossalari, ishlatilishi. 2. To’yinmagan dikarbon kislotalar. 3. Aromatik karbon kislotalar. 4. To’yinmagan aromatik karbon kislotalar.

Molekulasida ikkita karboksil gruppa — COOH bo‘lgan birikmalar ikki asosli (yoki dikarbon) kislotalar deyiladi: To‘yingan dikarbon kislotalarC O O H C O O H C O O H C H 2 C O O H C H 2 C O O H C H 2 C O O H oksalat kislata m alon kislota qahrobo kislota C H 2 C O O H C H 2 C O O H H 2 C C H 2 C O O H H2 C C H 2 C O O H H2 C g l u t a r k i s l a t a a d i p i n k i s l a t a

Nomenklaturasi. Dikarbon kislotalarning dastlabki vakillari tarixiy nomlar bilan ataladi. Ratsional nomenklaturaga ko‘ra ikki asosli kislotalar ikkita karboksil gruppa bilan birikkan uglevodorodlar hosilasi deb qaraladi. Sistematik nomenklaturaga ko‘ra dikarbon kislotalarning nomi tegishli uglevodorodlar nomiga dikislota so‘zini qo‘shish bilan hosil qilinadi:H O O C C H C O O H C H 3 1 H O O C C H C O O H C H 3 C 2H 5 M etil m alo n 2- m etilpropan dikislota (c) M etiletilm alo n k islo ta (p ) 2 -m etil 2 -etilp rop an kislata 2 1 3 2 3

Fizik xossalari. Dikarbon kislotalar rangsiz kristall modda bo‘lib, suvda yaxshi eriydi, organik erituvchilarda esa yomon eriydi. Juft sonli uglerod atomiga ega bo‘lgan ikki asosli kislotalar o‘zining toq sonli uglerod atomiga ega bo‘lgan qo‘shni gomologidan yuqori temperaturada suyuqlanadi. Kimyoviy xossalari . Ikki asosli karbon kislotalar bir asosli karbon kislotalarga xos barcha kimyoviy reaksiyalarga kirishadi. Ammo ularning kislota xossalari bir asosli kislotalarnikiga qaraganda kuchliroqdir. Ikki asosli karbon kislotalar bir asosli karbon kislotalar kabi tuzlar, amidlar, xlorangidridlar va murakkab efirlar hosil qiladi

Ikki asosli kislotalarning o‘ziga xos reaksiyalari 1. Oksalat va malon kislotalar qizdirilganda karbonat angidrid ajralib (dekarboksizlanish) chiqib, chumoli va sirka kislota hosil bo‘ladi.H O O C C O O H H C O O H + C O 2 C H 2 C O O HC O O H C H 3 C O O H + C O 2

2. Molekulasida to‘rtta va beshta uglerod atomi bo‘lgan ikki asosli kislotalar, masalan, kahrabo va glutar kislotalar qizdirilganda suv ajralib chiqib, besh va olti a’zoli siklik angidridlar hosil bo‘ladi:C O O H C H 2 C H 2 C O O H H 2 O C H 2 C H 2 C O C O O K a h r a b o k i s l o t a K a h r a b o k i s l o t a a n g i d r i d i

To’yinmagan dikarbon kislotalar. Bularga misol qilib etelendikarbon kislatalarni keltirish mumkin. Bu kislata ikkita geometrik (sis-trans) izomerlar ko’rinishida, yanimalien (sis-izomer) va fumar (trans-izomer) ko’rinishida uchraydi. Fumar kislata o’simlaiklar tarkibida ( qo’ziqorinda) uchraydi. Bu kristall modda bo’lib, suvda yomon eriydi. Malien kislata tabiatta uchramaydi, usintez qilib olinadi H C C O O H H C C O O H m a l e i n k i s l o t a ( s i s - i z o m e r ) H O O C C H C C O O H H f u m a r k i s l o t a ( t r a n s - i z o m e r )

Xinon va benzolni katalizatorlar bilan qizdirib malien kislatani sentez qilish mumkin . Masalan : CO C O O 2 K a t a l i z a t o r C H C H C O O H C O O H x i n o n m a l e i n k i s l o t a C H C HH C H C C H C H O 2 K a t a l i z a t o r C H C O O H C H C O O H B e n z o l

Fumar va malien kislatalar bir biridan angidrid hosil qilishi yoki qilmasligi bilan farqlanadi. Malien kislatada karboksil gruppalar qo’shbog’ning bir tomonda joylashganligi sababli qizdirilganda osonlik bilan suv ajralib chiqib, malien angidrid xosil qiladi. Fumar kislatada karboksil gruppalar qo’shbog’ning turli tomonida joylashgan, shu sababli u angidrid xosil qilmaydi H - C - C O O H CH C OO H - H 2 O H - C - C H - C - C O OO M a l e i n k i s l o t a M a l e i n a n g i d r i d

Aromatik dikarbon kislotalar Ftal kislotalar aromatik dikarbon kislotalarningvakillaridir . C O O H C O O H C O O H C O O H C O O H o - f t a l k i s l o t a m - f t a l k i s l o t a C O O H n - f t a l k i s l o t a

Ftal kislotalar kristall moddalardir. Agar ular suyuqlanish temperaturasidan yuqori temperaturada qizdirilsa, faqatgina ortoftal kislotadan bir molekula suv chiqib ketishi hisobiga ftal angidridga aylanadi. CO O H C O O H t 0 CO C O O + H 2 O

Ftal angidrid sanoatda gliftal smolasi, fenolftalein fluoressein, eozin va boshqa moddalar olishda asosiy xomashyo hisoblanadi.Masalan, fenolftalein ftal angidridga fenol ta’sir ettirib olinadi : Fenolftalein muhitni aniqlashda indikator sifatida va tibbiyotda «purgen» nomi bilan surgi sifatida ishlatiladi. C O C O O + 2 OH - H 2 O C C O O OH OH ftal angidrid fenol fenolftalien

To’yinmagan aromatik karbon kislotalar. Eng oddiy vakil sifatida sis va trans fenilakril kislatasini misol qilishimiz mumkin C H C C O O H H C HC H C O O HSis-izom er 680C da suyuqlanadi Trans-izom er 1340C da suyuqlanadi

Etiboringiz uchun Raxmat!

Похожие

Karbon kislotalar

Karbon kislotalar (dars ishlanma)

Bir asosli karbon kislotalarning olinish usullari

Nuklein kislotalar

Karboksil birikmalari. Gidroksi kislotalar, keton kislotalar