Iqtisodiy o'sish va milliy boylik - Экономика - Презентации

Iqtisodiy o'sish va milliy boylik

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1928 KB

 Iqtisodiy o’sishning mazmuni, mezonlari va ko’rstkichlari.  Jamiyatning iqtisodiy rivojlanishi juda serqirra jarayon bo’lib, u o’z ichiga iqtisodiy o’sish, iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlar, aholi hayotining sifati va shar-sharoitlarining takomillashuvini oladi. U hech qachon bir tekis, yuqorilab boruvchi chiziq bo’yicha ro’y bermaydi. Iqtisodiy rivojlanish o’z ichiga yuksalish va inqiroz davrlarini, iqtisodiyotdagi miqdor va sifat o’zgarishlarini, ijobiy va salbiy tomonlarini olib notekis boradi.  Milliy iqtisodiyotda iqtisodiy rivojlanish qiyin aniqlanadigan jarayon bo’lganligi sababli , uning mezonlaridan biri bo’lgan iqtisodiy o’sish ko’proq tahlil qilinadi.Iqtisodiy o’sish iqtisodiy rivojlanishning tarkibiy qismi bo’lib, o’z ifodasini real YAIM hajmining oshishi hamda aholi jon boshiga nisbatan ko’payishida topadi.

 Iqtisodiy o’sish bevosita YaIM miqdorining mutloq va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari birligi hisobiga ko’payishi hamda sifatining yaxshilanishida va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi.  Shuningdek, iqtisodiy o’sish mamlakat ishlab chiqarish imkoniyatlarining kengayib borishini ham anglatadi.  Iqtisodiy o’sish murakkab va ko’p qirrali jarayondir. Shu sababli uni baholash uchun qandaydir bitta ko’rsatkich kifoya qilmaydi, muayyan ko’rsatkichlar tizimi talab qilinadi. Bu ko’rsatkichlar tizimida naflilik ( moddiy- ashyoviy ) va qiymat ifodasidagi ko’rsatkichlar farqlanadi.  Iqtisodiy o’sishning naflilik ko’rsatkichlari ancha aniq natija beradi,(chunki ular inflatsiya ta’siriga berilmaydi) biroq ularni universal holda qo’llab bo’lmaydi (iqtisodiy o’sish suratlarini hisoblashda har xil ne’matlar ishlab chiqarishni umumiy ko’rsatkichga keltirish qiyin).

 Makroiqtisodiy darajada iqtisodiy o’sishning asosiy lo’satkichlari quyidagilardan iborat:  1. YaIM va milliy daromadning mutloq hajmi va uning o’sish sur’ati;  2.YaIM va milliy daromadning aholi jon boshiga to’g’ri keladigan miqdori va uning o’sish sur’ati;  3.YaIM va milliy daromadning iqtisodiy resurs xarajatlari birligi hisobiga to’g’ri keladigan miqdori va uning o’sish sur’ati.  Iqtisodiy o’sishning alohida tomonlarini tavsiflovchi ko’rsatkichlari ham mavjud bo’lib, ulardan asosiylari ishlab chiqaruvchi kuchlar rivojlanish darajasi, mehnat unumdorligining o’sishi va ish vaqtini tejash, shaxsiy daromad va foyda massasi, milliy iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi kabilar hisoblanadi.  Ishlab chiqaruvchi kuchlar darajasi quyidagi ko’rsatkichlar bilan tavsiflanadi:shlab chiqa  A)ishlab chiqarish vositalarining rivojlanganlik darajasi;  B) xodimning malakasi va tayyorlanganlik darajasi;  C)ishlab chiqarishning moddiy va shaxsiy omilio’rtasidagi nisbat;  D)mehnat taqsimoti, ishlab chiqarishning tashkil etilishi, ixtisoslashtirilishi va kooperatsiyasi.

 Ijtimoiy mahsulotning o’sish sur’ati bilan ishlab chiqarish omillari miqdorining o’zgarishi o’rtasidagi nisbat iqtisodiy o’sishning ekstensiv va intensiv turlarini belgilab beradi.  Ekstensiv iqtisodiy o’sishga ishlab chiqarishning avvalgi texnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqarish omillari miqdorining ko’payishi tufayli erishiladi. Aytaylik, mahsulot ishlsb chiqarishni ikki hissa ko’paytirish uchun mavjud korxona bilan bir qatorda o’rnatilgan uskunalarning quvvati, miqdori va sifati, ishchi kuchining soni va maalaka tarkibi amalga oshirilsa, ishlab chiqarish samaradorligi o’zgarmay qoladi.

 Iqtisodiy o’sishning intensiv turi sharoitida mahsulot mahsulot chiqarish miqyoslarini kengaytirishga ishlab chiqarish omillarini sifat jihatdan takomillashtirish, yanada ilg’or ishlab chiqarish vositalarini va yangi texnikani qo’llash, ishchi kuchi massasini oshirish, mavjud ishlab chiqarish potensialidan yaxshiroq foydalanish yo’li bilan erishiladi. Intensiv yo’l ishlab chiqarishga jalb etilgan resurslarning har bir birligidan olinadigan samaraning , pirovard mahsulot miqdorining o’sishida, mahsulot sifatining oshishi o’z ifodasini topadi. Bunda mahsulot ishlab chiqarishni ikki hissa oshirish uchun mavjud korxonaga teng bo’lgan yana bir korxona qurishga xojat yo’q.

 Iqtisodiy o’sishga ta’sir etuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga bo’lish mumkin. Birinchi guruh omillari taklif omillari deb ham atalib, iqtisodiyotning o’sish layoqatini belgilab beradi:  1) tabiiy resurslarning miqdori va sifati  2) ishchi kuchi resurslari miqdori va sifati  3) asosiy kapital (asosiy fondlar )ning hajmi  4)texnologiya va fan - texnika taraqqiyoti.  Ma’lumki, yalpi (ichki) mahsulot ishchi kuchi, kapital va tabiiy resurslar sarflarining funksiyasi hisoblanadi, ya’ni:  Y=f(L,K,N)

 3. kapital samaradorligi - mahsulot ishlab chiqarish hajmining unga sarflangan kapital xarajatlariga nisbati;  4.kapital sig’imi – kapital xarajatlarining mahsulot ishlsb chiqarish hajmiga nisbati;  5. tabiiy resurslar samaradorligi – mahsulot ishlab chiqarish hajmining unga sarflangan tabiiy resurslar xarajatlariga nisbati;  6. mahsulotning resurslar sig’imi – tabiiy resurslar sarfining mahsulot ishlab chiqarish hajmiga nisbati;  7. ishchi kuchining kapital bilan qurollanganlik darajasi.

 Iqtisodiy o’sishga taqsimlash omillari ham ta’sir etadi. Ishlab chiqarish salohiyatidan maqsadga muvofiq foydalanish uchun nafaqat resurslar iqtisodiy jarayonga to’liq jalb qilingan bo’lishi, balki juda samarali ishlatilishi ham zarur. Resurslarning o’sib boruvchi hajmidan real foydalanish va ularni kerakli mahsulotning mutloq miqdorini oladigan qilib taqsimlash ham zarur bo’ladi.  Iqtisodiy o’sishga ta’sir ko’rsatuvchi taklif va taqsimlash omillari o’zaro bir- birini taqozo qiladi.

 Milliy boylik insoniyat jamiyati taqqiyoti davomida ajdodlar tomonidan yaratilgan va avlodlar tomonidan jamg’arilgan boyliklarga milliy boylik deb eytish mumkin.  Milliy boylik shartli ravishda quyidagilarga bo’lish mumkin:  Moddiy – buyumlashgan boylik;  Nomoddiy boylik;  Tabiiy boylik.

Похожие

Iqtisodiy o'sish va milliy boylik 2

Iqtisodiy o'sish

Milliy boylik statistikasi

Milliy boylik va uni hajmini hisoblash usullari

Milliy iqtisodiy rivojlanishining makroiqtisodiy dasturlarini tuzish