Iqtisodiy o'sish - Экономика - Презентации

Iqtisodiy o'sish

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1573.43359375 KB

Iqtisodiy o'sish 1. Iqtisodiy o'sish omillari 2. Bozor iqtisodiyotining qonun-qoidalari 3. Mutlaq iqtisodiy o'sish tovar va xizmatlar 4. Investitsiyalar miqdori va tarkibi. Reja:

Milliy ehtiyojlar uzluksiz qondirilishi uchun iqtisodiyot doimo o'sib borishi talab qilinadi. Chunki shunday yo'l bilangina kishilar iste'moliga zarur bo'lgan tovar va xizmatlar ko'plab va xilma- xil yaratiladi. Iqtisodiy o'sish‘- bu iqtisodiyotning rivojlanishi, ya'ni hayotiy ne'matlar bo'lgan tovar va xizmatlarning ishlab chiqarilishining ko'payib borishidir.

Masalan, shu yili real YalM hajmi 185 mlrd. dollar bo'lsa, 5 yildan so'ng bu 225 mlrd. dollarni tashkil etadi. Bunda mutlaq iqtisodiy o'sish 40 mlrd. dollarga (225—185=40) teng. Mutlaq o'sish iqtisodiy salohiyatning katta yoki kichikligini bildiradi.Mutlaq iqtisodiy o'sish tovar va xizmatlar qanday miqdorda ko'payganini bildiradi. Buni (0' m ) aniqlash uchun real YalM ning hozirgi hajmidan (M2) oldingi hajmi (Mi) chegirib tashlanadi. Bunda 0 W=M2—Mi bo'ladi.

Nisbiy iqtisodiy o'sish uning jadallik sur'atini bil diradi va foizda ifoda etiladi. Uni (0' m ) aniqlash uchun hozirgi real YalM hajmining o'sishi dastlabki mahsulot hajmi bilan taqqoslanadi. Bunda O'nr — z:- 100 hosil bo'ladi. Masalan, oldingi davrda real YalM 630 mlrd. dollar keyinchalik u 730 mlrd. dollar bo'lgan. Bunda 0' m = —7^— 100. Aytilgan davr- 630da YalM o'sish sur'ati 11,1% bo'lgan. Lekin bu mut laq o'sishni emas, balki nisbiy o'sishni bildiradi. Mamlakatning iqtisodiy salohiyatiga qarab nisbiy o'sishning mutlaq salmog'i turlicha bo'ladi. Masalan, bir yerda 1% iqtisodiy o'sish YalM ni 5 mlrd. dollarga ko'payishini bildirsa, boshqa yerda buni 60 mlrd. dollarga oshganini bildiradi. Biroq iqtisodiy o'sish qanchalik jadal kechsa, shunchalik mamlakatning salohiyati ham oshib boradi.

Turli mamlakatlarning iqtisodiy o'sish ko'rsatkichlari va hozirgi iqtisodiy darajasi Mamlakatlar Iqtisodiy o'sish davri Dastiab -ki jon boshiga real YalM, doll. So'nggi jon boshiga real YalM, doll. Iqtisodiy o'sish sur'ati, % Hozirgi (2002)jon boshiga real YalM, doll. Yaponiya 1890-1990 842 16144 3,00 26070 Braziliya 1900-1987 436 3417 2,39 7250 Kanada 1870-1990 1330 17070 2,15 28070 Germaniya 1870-1990 1223 14288 2,07 26220 AQSH 1870-1990 2244 18258 1,76 35060 Xitoy 1870-1990 401 1748 1,71 4390 Meksika 1900-1987 649 2667 1,64 8540 Buyuk Britaniya 1870-1990 2693 13589 1,36 25870 Argentina 1900-1987 1284 3302 1,09 9930 Indoneziya 1900-1987 499 1200 1,01 2990 Pokiston 1900vl987 413 885 0,88 1940 Hindiston 1900-1987 378 662 0,65 2570 Bangladesh 1900-1987 349 375 0,08 1720

Jon boshiga hisoblangan real YalM bu iqtisodiyot ehtiyojini qondirishga naqadar qodir ekanligini bildiradi. Buni aniqlash uchun YalM hajmi aholi soniga bo'linadi. YalM hajmi ko'p boigani bilan, agar aholi ham ko'p bo'lsa jon boshiga YalM kam bo'ladi. YalM hajmi kichik bo'lgani holda aholi soni ham kam bo'lsa, jon boshiga YalM ko'p bo'lishi mumkin.

Ma'lumotlar iqtisodiy o'sish notekis borishini ko'rsatsada. Agar ilgarilari Angliya eng ilg'or mamlakat bo'lsa, keyinchalik uning o'rnini Yaponiya, AQSH va Kanada egalladi. Xitoy va Hindiston ilgari orqada qolgani holda keyingi paytda jadal o'sa boshladi. Masalan, 2000—2003-yillarda Hindistondagi iqtisodiy o'sish yiliga 8% ni tashkil etdi. Xitoy har 10 yilda YalMning 2 barobar ko'payishiga erishdi. Shunday vazifani o'z oldiga Rossiya ham qo'ygan. Bu shundan darak beradiki, ilg'or mamlakatlar abadul-abad oldinda borib, boshqalar orqada sudralib qolmaydi. Buni hozirgi iqtisodiy o'sish ham tasdiqlaydi. Osiyo arslonlari hisoblangan Koreya Respublikasi, Malayziya, Tayvan kabi mamlakatlar jadal rivojlanib, qoloqlikdan chiqa oldilar. Yevropada Norvegiya va Finlyandiya ham ilg'orlar safiga qo'shildi. Ulardagi YalM o'sishi dunyoning o'rtacha sur'atidan ancha oshib ketdi.

Iqtisodiy o'sish omillari Iqtisodiy o'sish ishlab chiqarishning rivojlanishi bo'lar ekan, bunga ta'sir etuvchi kuchlar ishlab chiqarish omilla- ridan boshqa narsa bo'lishi mumkin emas. Shu sababli bu resurslarning miqdori, sifati va ularning naqadar samarali ishlatilishiga bog'liq bo'ladi, chunki resurslar ishlab chiqa rish omillariga aylanadi. Resurslar ko'payganda tovarlar va xizmatlar oldingidan ko'proq yaratiladi. Masalan, yangi yerlar ochilsa, yangi konlar, suv manbalari ishga tushirilsa, mashina-uskunalar va ishlovchilar soni ko'paytirilsa, shubhasiz ishlab chiqarish o'sadi.

Bozor iqtisodiyotining qonun-qoidalari Iqtisodiy o'sish yuz berishi uchun bozor talabiga muvofiq tovar va xizmatlarni yaratish kerak bo'ladi. Biz bilamizki, iqtisodiy o'sish YalM ko'payishini anglatadi. YalM esa tovar va xizmatlarning bozordagi qiymati. Agar ular sotilmasa bozor qiymati yuzaga kelmaydi. Shu sababli bozorbop tovar va xizmatlarni yaratish iqtisodiy o'sishni ta'minlaydi. Resurslar kamyob bo'lganidan, ulardan samarali foydalanish iqtisodiy o'sishning asosiy shartiga aylanadi, biroq tabiiy resurslarning oz yoki ko'pligi ham o'z ahamiyatini yo'qotganicha yo'q. Shu sababli Quvayt, Saudiya Arabistoni kabi mamlakatlarning iqtisodiy o'sishi, ular yerining neftga boyligi bilan izohlanadi .

Inson kapitalining sifat darajasi. Inson kapitali bu ishlovchilarning bilim darajasi, ishlash mahorati va tajribasidir. Inson kapitali jismoniy kapitaldan farqliroq moddiy shaklga ega emas, uni ko'z bilan ko'rib yoki qo'l bilan ushlab bo'lmaydi, u insonning jismida mujassamlashgan bo'ladi, inson tirik ekan unda saqlanib qoladi. Ishlab chiqarishning texnologik usullari. Bu muayyan bozor sharoitida har qanday usullar bilan tovar va xizmat larni yaratib, ularni o'z vaqtida bozorga yetkazishni talab qiladi. Texnologik novatsiya (yangilanish) qanchalik tez borsa, boshqa shart-sharoitlar o'zgarmagan taqdirda ishlab chiqarish shunchalik tez o'sadi, chunki mehnat unumdorligi yuksalib, vaqt birligida yaratilgan tovar va xizmatlar ko'payadi.

Ishlab chiqarish investitsiyasi — bu ishlab chiqarishni kengaytirish uchun yuborilgan moddiy va pul mablag'laridir. Iqtisodiy o'sishinvestitsiya miqdoriga to'g'ri mutanosiblikda bo'ladi. Biroq bu investitsiya yangi texnologiyalarga va kerakli sohalarga yuborilganda yuz beradi. Investitsiya kapitalning jamg'ari- lishini bildiradi va bu YalM muayyan qismini qaytadan ish-lab chiqarishga joylashtirilganda yuz beradi. Investitsiyaning YalM dagi hissasi investitsiya normasi deb ataladi. Moddiy kapitalga investitsiya — bu ishtab chiqarish-ning moddiy omillarini ko'paytirish va takomillashtirishga yuboriladi. Inson kapitaliga investitsiya, bu kishilarning bilim darajasi va mehnat malakasini oshirishga, sog'lig'ini ta'minlashga yuboriladi. Investitsiya cheksiz oshib borishi mumkin emas, chunki buning o’z chegarasi bor va bu mamlakatning iqtisodiy salohiyatiga qarab har xil bo'ladi. Investitsiyalar miqdori va tarkibi

Ta'lim darajasi. Iqtisodiy o'sish yuz berishi uchun moddiy va inson kapitalining mukammalligi bir-biriga mos bo'lishi talab qilinadi. Buning uchun ishlab chiqarishning texnologik darajasiga ish kuchining sifati mos tushishi kerak, aks holda yangi texnologiyadan unumli foydalanib bo'lmaydi. Shu o'rinda ta'lim darajasini ko'tarish iqtisodiy o'sish omiliga aylanadi. Ta'lim darajasi kishilarning bilim olish vaqti nechog'liq uzun bo'lishiga va eng muhimi olingan bilimning chuqur bo'lishiga bog'liq. AQSH da bir yil davomida olingan bilim keyinchalik shu o'qigan kishining ish haqisini 10% oshiradi, chunki bu unumdorlikning ortishiga olib keladi. Bilimdonlar qanchalik ko'p bo'lsa, shunchalik ilmiy kashfiyot va texnologik ixtiro ko'p bo'ladi. Ular ishlab chiqarishga kirib borib, mehnat unumdorligini oshiradi. Ilg'or mamlakatlarda mehnat unumdorligi o'sishining 2- qismini texnologik yangiliklar beradi.

Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan mahsulotlarning bir qismi iste'mol etilib yuborilsa, boshqa bir qismi jamg'arilib, milliy boylikka kelib qo'shiladi. Milliy boylik va iqtisodiy salohiyat Keng ma'noda milliy boylikka bulardan tashqari to'planilgan bilimlar, kasbiy malaka va tajriba ham kiritiladi. Milliy boylik bu ayrim millat yoki elat boyligi emas, balki muayyan mamlakatning umumiy boyligidir.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Axmedov D.Q., Ishmuxammedov A.E, Jumaev Q. X., Jumaev Z. A 2. Makroiqtisodiyot. Darslik.- T.: TDIU, 2004, 240 b. 3. Агапова Т. А, Серегина С.Ф. Макроэкономика: Учебник. М.:Дело и Сервис, 2001. 4. Вечканов Г. С., Вечканова Г. Р. Макроэкономика: Торговая политика. Инфляция и безработица. Социалная политика. СПб.: ЗАО «Питер», 2005. 5. Гайгер А., Линвуд Т. Макроэкономическая теория и переходная экономика. Пер. с англ. М.:ИНФРА-М, 1996.

Похожие

Iqtisodiy o'sish va milliy boylik

Iqtisodiy o'sish va milliy boylik 2

Iqtisodiy indekslar

Iqtisodiy tahlil

Iqtisodiy o’sish