HTML Gipermatni - Информатика и ИТ - Презентации

HTML Gipermatni

Загружено в:

04.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1313 KB

HTML GipeHTML Gipe rmatnirmatni

РЕЖА : 1. Гиперматн тўғрисида тушунча. 2 . HTML билан боғлиқ асосий тушунчалар. 3 . HTML документ тузиш принциплари.

1. Гиперматн тўғрисида тушунча. Гипертекст ғояси 1945 йилда АҚШ президентининг илмий маслаҳатчиси Ваневар Ваневар БушБуш томонидан киритилган бўлиб, у ўша вақтда “Мемех” ( мемекс ) электромеханик информацион тизимини яратиш таклифи билан чиққан, лекин унинг таклифи инобатга олинмаган. 20 йилдан сўнг, яъни 1965 йилда Теодор НельсонТеодор Нельсон “гипертекст” терминини фанга киритди ва “чизиқсиз” матнлар билан боғлиқ баъзи ғояларни амалга оширди. 1968 йилда “сичқонча” манипулятори асосчиси ДД .. ЕнжильбардЕнжильбард (Doug Engelbart) типик гиперматнли интерфейсдан иборат (система) тизим асосида ўз ишини намойиш қилди ва бу намойиш телекоммуникация тизимидан фойдаланилган ҳолда ўтказилди.

Бироқ у ўз тизимини аниқ равшан қилиб тушунтириб бера олмади. 1975 йилда гиперматн ғояси ZOG номини олган атом авианосеци(самолётлар учиши ва қўниши учун мосланган ҳарбий кема) “Карл Винстон” нинг ички тартиб информацион тизимида ўз аксини топди.Тижорат вариантида бу тизим KMS номи билан танилган. Ушбу йўналишдаги ишлар давом этаверди ва вақт ўтиши билан Apple фирмасининг HyperCard тури ёки Xerox фирмасининг HyperNode тури амалда қўлланила бошлади. 1987 йилда Hypertext'87Hypertext'87 ихтисослашган биринчи конференция бўлиб ўтди. Нел ь сон 1987 йил маълумотларнинг гиперматн тахрирловчисини тузиб чикди. Женева ЦЕРН (CERN) да ишловчи физик Тим Берне р с Ли 1989 йил гиперматнли лойихани таклиф этди.

Бу лойиха физик олимларга Интернет оркали тадкикот натижаларини узаро алмашиш имконини берар эди. Шундай килиб, Ҳ алкаро ахборот тармоги - World Wide WebWorld Wide Web (WWW) га пойдевор куйилди. 1993 йил Марк АндерсонМарк Андерсон рахбарлигида биринчи гиперматнли Mosaic график браузери ишлаб чикилди ва у Netscape корпорациясига ў тиб Netscape браузерини ишлаб чикди. 90 йиллар ў рталарида Internet бизнес-ишловлар билан ишлаш учун қў лланила бошланди. Биро қ , бу борада турли муаммолар: тармо қ ; каналларини ортикча юклаш ва ахборотни химоялаш мавжуд эди. Гиперматнли информацион тизим ғоясининг шуниси аҳамиятлики , бунда фойдаланувчи документларни (маълумотларни) китоб ўқишдагидек кетма-кетликда эмас, балки ўзига ёққан тарзда кўриб чиқиши мумкин.

Шунинг учун ҳам Т. Нельсон гиперматнни чизиқсиз матнчизиқсиз матн сифатида талқин этди. Бунга матнларнинг турли саҳифаларини боғловчи махсус механизм гиперматнли ссылкалар ёрдамида эришилади, яъни оддий матнда “кейингиси- аввалгиси” тарзидаги сс ы лкалар мавжуд бўлади, гиперматнларда бўлса қанча керак бўлса шунча сс ы лкалар тузилади. Мутахассисларнинг гиперматн бўйича энг ёқтирган мисолларига энциклопедиялар, “Help” системаси кабилар киради. Биринчи кўринишда оддий туюладиган сс ы лкалар яратиш механизми етарлича қийин ҳисобланади, чунки статистик ссылкалар, динамик ссылкаларни документ билан бир бутунликда ёки унинг алоҳида қисмлари билан, яъни контекст ссылкалар тузиш му шкул .

Бундай ёндашишнинг кейинги ривожи гиперматн тушунчасининг бошқа информацион ресурслар ҳисобига- графикани, аудио ва видеоинформациядан гипермедиа тушунчасигача бўлганларни ҳисобга олган ҳолда кенгайишига олиб келади. Шундай қилиб, гиперматнгиперматн – бу ноструктуравий эркин ўсаётган билимни тасвирлаш технологиясидир. Гиперматн замирида ўзаро йўналтирилган семантик алоқалар(муносабатлар) билан боғланган, тармоқ ҳосил қилувчи информацион объектлар тизимини тушунишади. Ҳар бир объект экраннинг информацион панели билан боғланган бўлади ва фойдаланувчи ушбу боғлиқлик, муносабатлардан бирини танлаши мумкин бўлади. Гиперматнли технология бир объектдан бошқасига , уларнинг маъновий, семантик боғлиқлигини ҳисобга олган ҳолда жойлаштиришни мўлжаллайди.

2 . HTML билан боғлиқ асосий тушунчалар. Гиперматн нафақат маълумотлардан иборат бўлади, унда самарали қидириш аппарати ҳам мавжуд бўлади. Структуравий жиҳатдан гиперматн информацион материалдан, гиперматн тезаурусидан, асосий мавзулар рўйхати ва алфавит луғатдан иборат бўлади. Информацион материалИнформацион материал мақола ва матн сарлавҳасидан иборат информацион мақолаларга бўлинади. Сарлавҳа тасвирланаётган обьект номидан ёки мавзусидан иборат бўлади. Информацион мақола аънанавий тушунчалар ва аниқлаштиришлардан иборат бўлади. Фойдаланувчи мақолани диққат билан ўқиш керакми ёки маъноси шунга яқин бўлган бошқа мақолаларга ўтиши керакми –шуни тушуниши учун мақола битта панелда жойлашиши ва осон тушуниладиган бўлиши керак.

Информацион мақолага киритиладиган матн тушунтиришлар билан, графиклар билан, ҳужжатлар ва объектларнинг видеотасвирлари билан келтирилиши мумкин. Бошқа информацион мақолалар билан боғлиқ калит сўзлари яққол ажралиб туриши керак. Гиперматн тезаурусиГиперматн тезауруси – бу автоматлашган луғат бўлиб, у информацион-қидирув тилидаги лексик бирликлар билан қидирув учун мўлжалланган сўзларни маъноси орасидаги семантик (маъно жиҳатдан) алоқадорликни (тасвирлайди) ўзида ифодалайди. Тезаурус термини Флоренциялик Брунетто Лотики томонидан энциклопедияни номи учун ХIII асрда киритилган эди. Бу термин юнон тилидан бойлик, хазина деган маънони англатади . Гиперматн тезауруси тезаурус мақолалардан иборат бўлади.

Ҳар бир мақолада сарлавҳа ва ўзига алоқадор бўлган тезаурус мақолаларнинг рўйхати мавжуд бўлади. Шу билан бирга ўша тезаурус мақолаларнинг сарлавҳалари ва алоқадорлик томонлари келтирилган бўлади.Тезаурус мақоланинг сарлавҳаси информацион мақоланинг сарлавҳаси билан мос келади ва мақоладаги матннинг номи бўлиб ҳисобланади. Гиперматннинг тезаурус мақоласини шакллантирилиши матннинг индекслаштирилишини билдиради. Асосий мавзулар рўйхатиАсосий мавзулар рўйхати барча маълумотнома мақолаларнинг сарлавҳаларидан иборат бўлади. Одатда улар ҳам экраннинг биттадан ортиқ панелини эгалламайди . Алфавит тарзидаги луғатАлфавит тарзидаги луғат барча информацион мақолаларни номи бўйича алфавит тартибидаги рўйхатидан иборат бўлади.

3 . HTML документ тузиш принциплари. HTML яратувчилар 2 вазифани ҳал қилишга уринганлар: ► Дизайнерларга документ яратишнинг оддий воситаси бўлган гиперматнли маълумотлар базасини бериш; ► Ўша моментда пайдо бўлган(мавжуд бўлган ) гиперматнли маълумотлар базасидан фойдаланувчи интерфейс тўғрисидаги тасаввурни тасвирлаш(акс эттириш,кўрсатиш) учун бу воситани етарлича қудратли қилиб яратиш. Биринчи вазифа документни тасвирлашнинг « таг »ли моделини танлаш ҳисобига ҳал бўлган эди. Бундай модел печатлаш учун тайёрланадиган документлар тизимида кенг қўлланилади. HTML ни яратилиши вақтида Standard GeneralisedMarkupLanguage – печатланадиган документларни разметкасини стандарт тили мавжуд эди, айнан ўша стандарт тил HTML нинг асоси сифатида олинган эди.

“ Таг”ли модел ҳужжатни ҳар бири таглар билан қамраб олинган элементлар мажмуи сифатида ифодалайди. Моҳиятига кўра таглар кўпчилик универсал дастурлаштириш тилларидаги “begin/end” скобка(ҳалқа)лари тушунчасига яқин. Таглар ҳужжатнинг матнли элеметлари талқин этилиши қоидаларининг амал қилиш доирасини аниқлаб беради. Бунга мисол қилиб Italic стил(услуб)ининг “таг”ини келтиришимиз мумкин. HTML тилидаги матн :“Italic” сўзидаги матн <I> </I> курсиви каби тасвирланади . Юқоридаги мисолда курсив билан ажратиб олиниши керак бўлган матн элементи “Italic” стил(услуб)ининг бошланиши таги - <I> билан стилнинг охири таги - </I> орасида ифодаланган. HTML форматда матнли элемент тузишнинг умумий схемаси чизмаси қуйидагича ёзилиши мумкин:

“ элемент” :=< “элемент номи” “атрибутлар рўйхати”> Элементнинг мазмуни </ “элемент номи”> Элементнинг мазмунидан олдинги тузилиш элементнинг бошланиши таги бўлиб, элемент мазмунидан кейин жойлашган тузилиш – элементнинг охири таги бўлиб ҳисобланади. Гиперматнли тармоқ тузилмаси гиперматнли сс ы лкалар билан берилади. Гиперматнли сс ы лка- бу бошқа HTML ҳужжатнинг адреси бўлиб, ўша адрес мантиқий, мавзуси билан ёки қайсидир бошқа йўл билан сс ы лка мавжуд ҳужжат билан боғлиқ бўлади. WWW тизимида гиперматнли сс ы лкаларни ёзиш учун Universe Resource LocatorUniverse Resource Locator деб номланувчи махсус форма ишлаб чиқилган эди.

URL адрес интернетга мурожаат қилишнинг энг оддий ва қулай усули бўлиб, у манзилни ифодалайди. URL қуйидаги форматга эга: <боғланиш схемаси>:<боғланиш схемасига оид маълумот> боғланиш схемаси – бу http ёки ftp. Мисол учун : Ушбу матн таркибида </A> гиперматнли ссилка мавжуд. <A HREF="http://polyn.net.kiae.su/altai/index.html"> Юқоридаги мисолда HTML да якор (anchor) деб аталувчи “А” элемент гиперматнли ссилкани (HyperText REFerence) ифодаловчи "HREF" атрибутидан ўша ссилкани URL формада ёзиш учун фойдаланади .

HTML да гиперматни сс ы лкалар 2 синфга бўлинади: умумий ва контекстли сс ы лкалар. Контекстли сс ы лкалар ҳужжатнинг ўзига монтаж қилинган бўлади. Умумий сс ы лкалар бутун ҳужжат билан боғланган бўлади ва ҳужжатнинг исталган фрагментини кўришда ишлатилиши мумкин бўлади. Буларнинг иккаласи ҳам бир вақтда пайдо бўлган бўлсада, аввал контекстли сс ы лкалардан кўпроқ фойдаланилди. Контекстли сс ы лкалардан кўп фойдаланиш натижасида умумий сс ы лкалар амалда ишлатилмай қолди. Бироқ фойдаланувчи интерфейси ва ахборотни намойиш қилиш услуби (стили) стандартлаштирилиши натижасида дастур ишлаб чиқарувчилар умумий сс ы лкалар билан ишламоқдалар. HTML-документ структураси бир-бирига жойлаштирилган элементлардан фойдаланишга имкон беради. Хусусан документнинг ўзи – “HTML” номли битта катта элементдир: <HTML> документ мазмуни </HTML>

Ҳар қандай гиперматн китобга ўхшаган бўлади ва уни турли таркибий қисмларга бўлиш мумкин бўлади: хусусан бобларга, параграфларга, бўлимларга, бўлимча ва абзацларга бўлса бўлади. Ушбу элементларнинг ҳар қайсиси учун HTML да матнни фойдаланувчи қайси кўринишда кўришини тасвирловчи аниқ услублар бўлади. Мисол учун биз minihtml.html файлини яратдик: <BODY> <TITLE>Пример <BODY> <TITLE>Пример HTML-текста</TITLE> <H1>Глава 1</H1>HTML-текста</TITLE> <H1>Глава 1</H1> <H2>Параграф 1.</H2> <H2>Параграф 1.</H2> HTMLHTML га хуш келибсиз га хуш келибсиз !! Бу ерда биз гиперматнларни Бу ерда биз гиперматнларни қандай ёзиш ва ёзмасликни ўргатамиз. қандай ёзиш ва ёзмасликни ўргатамиз. <H2>Параграф 2.</H2><H2>Параграф 2.</H2> </BODY> </BODY>

HTML ёки гиперматнли ҳужжатнинг элементи 2 қисмдан иборат: ҳужжатнинг сарлавҳаси (HEAD) ва ҳужжатнинг ўзи ( танаси ) (BODY): <HTML> <HEAD> сарлавҳанинг мазмуни </HEAD> <BODY> ҳужжат ( та наси)нинг мазмуни </BODY> </HTML> Юқорида келтирилган ёзув шакли классик HTML ҳужжатни ифодалайди.

Классик ҳужжатга мисол кўриб чиқамиз: <HTML>  <HEAD> <TITLE>This is a Baner</TITLE> </HEAD> <BODY BACKGROUND=www_wall.jpg VLINK=0000FF LINK=FF0000> <CENTER> <TABLE> <TR><TD><IMG SRC="interne0.jpg"></TD> <TD CENTER> <H3>Администрирование Internet</H3> <I> Информацион технологиялар маркази , 1996.</I> </TD></TR> </TABLE> </CENTER> </BODY> </HTML>

<HTML> билан </HTML> орасидаги жойлашган ҳамма нарса – бу ҳужжат(документ) ҳисобланади. HEAD элементи 2 та элемент: TITLE ва BASE дан иборат ҳужжат сарлавҳасини ифодалайди. Сарлавҳа кетидан ҳужжатнинг мазмуни( таркиби ) бошланади. Унинг биринчи қаторларида ахборотнинг кириш қисми, ҳужжатнинг мазмуни рўйхат кўринишидакелтирилган бўлади. World Wide Web даги ҳар бир ҳужжат ўз номига эга бўлади. Ҳужжат номи ҳужжат сарлавҳасининг TITLE элементида кўрсатилади. BODY контейнери ҳужжатнинг мазмунини очиб беради. Бу элементда фон сифатида back.gif. расми қўлланилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. А.Корахонов, О.Хатамов, Б.Содиков - “ Компьютер тизимлари ва Интернетга кириш ” (электрон дарслик) 2. “Информатика” ўқув қўлланма ТМИ Интернет сайтлари: 1. http://www.infonet.cherepovests.ru/citforum/ internet/services/services0307.shtml#352 2. http://www.tula.net/tgpu/new/New/informatic/ g4.htm

Д . Енжильбард

Теодор Нельсон

Ваневар Буш

Похожие

HTML gipermatni haqida ma’lumot

HTML да хужжатлар тузиш

HTML dasturlash tili 3

Html dasturlash tili 2

HTML va unda ishlash. HTML matn,rang,jadval va rasmlar bilan ishlash