Xalqaro huquqning asosiy va yordamchi manbalari - Юриспруденция - Презентации

Xalqaro huquqning asosiy va yordamchi manbalari

Загружено в:

14.03.2024

Скачано:

0

Размер:

81.9287109375 KB

XALQARO HUQUQNING ASOSIY VA YORDAMCHI MANBALARI

REJA:  1. Xalqaro shartnomlar  2. Xalqaro huquq prinsiplari  3. Sud qarorlari  4. Xalqaro - huquqiy ta’limot (doktrina)  5. Xalqaro tashkilotlar hujjatlari

XALQARO SHARTNOMALAR Shartnoma - subyektlar o‘rtasida yuridik jihatdan bajarilishi shart bo’lgan normalarni yaratish haqidagi ularning o'zaro huquq va majburiyatlarini belgilaydigan o‘zaro kelishuvning oshkora ifodasidir. Xalqaro shartnoma - bu davlatlar va xalqaro huquqning boshqa subyektlari tomonidan yozraa shaklda tuzilgan, bunday kelishuv bitta, ikkita hujjatda yoxud bir nechtasida o ‘z ifodasini topganligidan, shuningdek uning aniq nomlanishidan qat’i nazar, xalqaro huquq bilan tartibga solinadigan kelishuv hisoblanadi.

Xalqaro sud Nizomining 38-moddasiga muvofiq xalqaro huquqning manbalari ta’kidlab o ‘tilganda birinchi o ‘ringa “nizolashayotgan davlatlar tomonidan aniq tan olingan, qoidalami o ‘matuvchi. umumiy hamda maxsus yo‘sindagi xalqaro konvensiyalar’ qo‘yilgan. “Xalqaro konvensiyalar atamasi bunda xalqaro shartnomalami anglatadi. 1969-yildagi Xalqaro shartnomalar to ‘g‘risidagi Vena konvensiyasiga muvofiq “shartnoma” davlatlar o ‘rtasida yozma shaklda tuzilgan va xalqaro huquq bilan tartibga solinadigan, bunday kelishuv bitta hujjatda yoxud bir nechtasida o lz ifodasini topganligidan, shuningdek uning nomlanishidan qat’i nazar, xalqaro kelishuv ma’nosini anglatadi (2-m.). Hozirgi zamon xalqaro huquqida uning manbasi hisoblangan xalqaro shartnomalarning roli oshmoqda.

MADANIYATLI MILLATLAR TOMONIDAN TAN OLINGAN XALQARO HUQUQNING UMUMIY PRINSIPLARI Xalqaro sud Nizomining 38-moddasi 1-bandining “s” kichik bandiga muvofiq “Sud o ‘ziga berilgan nizoli ishni xalqaro huquq asosida hal qiiishda “millatlar tomonidan tan olingan xalqaro huquqning umumiy prinsiplari”ni qo’llaydi” . Shu asnoda xalqaro-huquqiy adabiyotlarda huquqning umumiy prinsiplarining huquqiy tabiati haqida bir nechta nuqtayi nazar yuzaga keldi. Bir guruh olimlar huquqning umumiy prinsipi deb xalqaro huquqning umume’tirof etilgan asosiy prinsiplari deb hisoblaydilar. Boshqa bir olimlar esa buni inkor etib, huquqning umumiy prinsiplari deb xalqaro huquqning asosiy manbalarida, shartnomalarda, odat normalarida aks ettirilganlari hisoblanadi, “ umumiy prinsiplar ” ko‘pgina davlatlarda 0‘zlarining milliy huquqiy tizimlarida yuridik asosiy qonunlar deb tushuniladi.

SUD QARORLARI Yordamchi vosita sifatidagi sud qaroriariga BMT ning Xalqaro sudi va boshqa xalqaro sud va arbitraj sud qarorlari taalluqli hisoblanadi. Sud qarorlari Xalqaro sud Nizomining 38-moddasiga muvofiq ushbu Nizomning 59-moddasida mustahkamlangan qoidalarga rioya etilgan holda huquqiy normalami 0 ‘rnatish uchun yordamchi vosita sifatida e’tirofetiladi. Unda qayd etilishicha: “Sudning qarorlari faqatgina unda ishtirok etuvchi taraflarga va aynan shu ishga taalluqli hamda majburiy hisoblanadi” .

Ayrim hollarda sud qarorlari xalqaro huquqning odat normalarini shakllanishiga zamin bo'lib xizmat qilishi mumkin. Xalqaro sudning qarorlariga ko'pincha xalqaro huquqning odat normalarining mavjudligini isbotlash uchun murojaat qilinadi. Xalqaro sudning qarorlarining takomillashuvi uning xalqaro1 huquq rivojiga innovatsion tarzdagi ta ’siri bilan izohlash mumkin. Buyuk Britaniya va Norvegiya o'rtasidagi nizoli masala bo'yicha qarorda ( 1951 ) sud ayrim to 'g 'ri aniq chegaralar bo'yicha muhim yuridik qoidalarni izohladi. Ushbu qoidalarni BMT ning xalqaro huquq Komissiyasi keyinchalik qabul qildi, bu Komissiyaning faoliyati to‘risidagi Dokladda ( 1956 ) o‘z aksini topdi. Keyinchalik ushbu qoidalar xalqaro shartnomada, aynan 1958-yildagi Hududiy dengiz va tutash mintaqa to ‘g ‘risidagi Jeneva konvensiyasida o ‘z aksini topdi.

XALQARO - HUQUQIY TA’LIMOT (DOKTRINA) Xalqaro Sud Nizomiga muvofiq Sud “huquqiy ta’limot normalarini aniqlash uchun yordamchi vosita sifatida turli millatlarning ommaviy huquq bo‘yicha o ‘ta malakali mutaxassislarini qo’llaydi”. F.F.Martensning fikriga ko ‘ra, “xalqaro huquqning tarixi va fani mavjud xalqaro odatlar va bitimlaming haqiqiy ma’nosini aniqlash vositasi boMib xizmat qiladi; ular odat normalari va bitimlarda aks ettirilgan xalqlarning huquqiy ongini sof holda tasavvur etishlari imkonini beradi, hamda u. shak-shubhasiz, xalqaro huquqning manbasi qatoriga kiradi”.

DOKTRINA Hozirgi paytda xalqaro huquqqa oid yirik asarlarga havola qilishni BMT ning xalqaro huquq Komissiyasi materiallarida, arbitraj va ayrim sud qarorlarida, Xalqaro sud a ’zolarining alohida fikr- mulohazalarida kuzatish mumkin. TaTimot xalqaro huquq yordamida hal qilinishi lozim boTgan vazifalami, xalqaro munosabatlarga ta’sir ko‘rsatish imkoniyatlarini, usul va yoTlarini zamonaviy tarzda tushuntirishni taqazo etadi.

XALQARO TASHKILOTLARNING HUJJATLARI Xalqaro tashkilotlarning qarorlari Xalqaro Sud Nizomining 38-moddasida ko‘rsatilgan ro‘yxatda qayd qilinmagan. Shunday bo‘lsa ham, ilmda shunday qarorlar (asosan BMT doirasidagi) ko‘pincha xalqaro huquqning yordamchi manbasi sifatida kiritiladi. Xalqaro hukumatlararo tashkilotlarning hujjatlari maqomi ularning Nizomlariga muvofiq belgilanadi. Vakolat doirasida ushbu tashkilotlarning organlari asosan tavsiyaviy xarakterga ega hujjatlar yoxud huquqni qo ‘llashga oid hujjatlarni qabul qiladilar. BMT Nizomining 10-, 11-, 13- moddalariga muvofiq Bosh Assambleya “tavsiya berish” vakolatiga egadir, ammo 25-moddaga ko‘ra BMT a ’zolari Xavfsizlik kengashining qarorlariga itoat etishlari lozim, lekin ushbu qarorlar huquqni qo‘llash faoliyati bilan uzviy bog‘liq.

XALQARO TASHKILOTLARNING HUJJATLARI 0 ‘z-o‘zidan xalqaro tashkilot xalqaro “qonun chiqaruvchi”ga aylanib qolish huquqiga ega emas. Shu bilan birga, tashkilot a ’zolari - davlatlar ushbu tashkilot hujjatlaridan foydalanishlari mumkin. BMT Bosh Assambleyasi sessiyalarida xalqaro shartnomalar doirasida ishlab chiqilgan (tayyorlangan), tashkilot nomidan ma’qullanganlikni belgilovchi rezolyutsiyalar qabul qilinadi.

XALQARO TASHKILOTLARNING HUJJATLARI Bu 1968-yiIdagi Yadro qurolini tarqatmaslik to‘g ‘risidagi Shartnoma, 1971 -yildagi Kosmik obyektlar orqali etkazilgan zarar uchun xalqaro javobgarlik to ‘grisidagi Konvensiya, 1966-yilgi Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro paktlar, 1979-yilgi Insonlarni garovga olishga qarshi kurash to‘g ‘risidagi Konvensiya va boshqa hujjatlarga nisbatan ham taalluqlidir. Ushbu holda hujjatning matni Bosh Assambleya rezolyutsiyalariga ilova sifatida BMT ning hujjatlarida chop etiladi. Aynan shartnoma (uni davlatlar tomonidan imzolanishi va kuchga kirishi bilan) rezolyutsiya emas, xalqaro huquq manbasi sifatida ahamiyat kasb etadi.

XALQARO TASHKILOTLARNING HUJJATLARI Xalqaro sud tomonidan 1996-yildagi Yadro qurolini qonuniyligi va undan foydalanish xususida konsultativ xulosasida: “Bosh Assambleya rezolyutsiyasida, agarda ular umummajburiy bo‘lmasa ham, ba’zida normativ qiymatiga ega bo‘ladi. Ular ayrim sharoitlarda opinio juris ni vujudga kelishiga va uni mavjudligidan muhim dalolat berishi mumkin” 1. Shu munosabat bilan xalqaro tajribada “yumshoq huquq” tushunchasi qo ‘llanilmoqda. BMT Bosh Assambleyasi, boshqa tashkilotlar, jumladan,

XALQARO TASHKILOTLARNING HUJJATLARI BMT ning maxsus muassasalari tomonidan xalqaro munosabatlaming turli masalalar bo'yicha ko‘p miqdordagi rezolyutsiyalar, tavsiyalar va boshqa hujjatlami qabul qilinishi xalqaro huquq subyektlarida qiziqish ahamiyatiga ega. Ushbu hujjatlar asosan tavsiyaviy xarakterga ega. Misol tariqasida, BMT Bosh Assambleyasining 1948-yilgi Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi , 1960-yilgi Mustamlaka davlatlar va xalqlarga mustaqilliк berish to‘g ‘risidagi Deklaratsiya , 1974-yilgi Xalqaro huquqning Agressiyani aniqlash haqidagi prinsiplari to ‘g ‘risidagi Deklaratsiya , 1994-yilgi Xalqaro terrorizmga barham berish choralari to‘g ‘risidagi Deklaratsiyalarni keltirish mumkin.

E’tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Xalqaro huquqning asosiy prinsiplari

O’zbekiston Respublikasida huquqning asosiy manbalari

Xalqaro huquqning tizimi

Xalqaro huquq normalari va manbalari

Xalqaro shartnomalar huquqining manbalari