O‘rta asrlarda Rossiya davlati va huquqi tarixi (IX asr-XIX asrning o‘rtasi) - Юриспруденция - Презентации

O‘rta asrlarda Rossiya davlati va huquqi tarixi (IX asr-XIX asrning o‘rtasi)

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1686.9384765625 KB

O‘RTA ASRLARDA ROSSIYA DAVLATI VA HUQUQI TARIXI (IX ASR-XIX ASRNING O‘RTASI)

• Qadimgi Rus davlati va huquqi (IX-XII asrlar). • Siyosiy tarqoqlik davrida Rusda davlat va huquq (XII-XIV asrlar). • Oltin O‘rda davlati va huquqi (XIII-XV asrlar). • Markazlashgan Rus davlatining tashkil topishi va huquqning rivojlanishi. • Rossiyada tabaqa-vakillik monarxiyasi (XVI asrning o‘rtalari- XVII asrning o‘rtalari). • Rossiyada mutlaq yakka hokimlikning tashkil topishi va rivojlanishi (XVII asrning II yarmi-XIX asr boshi). • Mutlaq yakka hokimlik davrida Rossiyada huquqning asosiy belgilari. • Krepostnoy tuzumning yemirilishi va kapitalistik munosabatlarning o‘sishi davrida Rossiya davlati va huquqi. REJA:

VI-VIII asrlar sharqiy slavyanlarda urug‘ ja- moa tuzumining to‘la yemirilishi va feodal munosabatlarning o‘rnatilishi davri bo‘lgan. O‘sha vaqtda ijtimoiy tuzumning asosini patriarxal oila jamoasi tashkil etgan. Bundan qo‘shnichilik qishloq jamoasi o‘sib chiqqan. Bu esa feodalizm rivojlanishining boshlanishi edi. Alohida oilalar ajralib chiqib, yakka xo‘jalik yuritish rivojlangan. Qadimgi Rus davlati va huquqi (IX-XII asrlar) Davlatning tashkil topishi Asosiy ishlab chiqaruvchi kuch qishloq jamoasi edi. Sharqiy slavyanlarda quldorlik tuzumining tarkib topmaganligiga asosiy sabablar: birinchidan, ishlab chiqaruvchi kuchlar nisbatan yuqori darajada bo‘lib, qo‘shnichilik jamoasi mustahkam rivojlanganligi; ikkinchidan, sharqiy slavyanlarda sinfiy jamiyat, davlat vujudga kelayotgan vaqtda boshqa mamlakatlarda quldorlik tuzumi o‘z umrini allaqachon o‘tab bo‘lganligi edi.

IX asrda qadimgi Rusda feodal munosabatlar, ya’ni feodallarning yerga egaligi paydo bo‘ladi. Qabila boshliqlari katta yer egalariga aylanadi. Feodal yer egalariga: knyaz, boyarlar va ruhoniylar kirardi. Knyaz eng yirik yer egasi bo‘lib, uning yer egaligi jamoa yerlarini, bo‘sh yerlarni egallab olish orqali kengayib bordi. Ijtimoiy tuzumi Boyarlar - urug‘, qabila ichidan o‘sib chiqqan savdogarlar, jamoa a’zolari, boy hunarmandlar bo‘lib, asta-sekin knyazning vassaliga aylangan. Knyaz drujinachilari ham boyarlarga aylandi. Ular xizmat uchun yer olib, tobora boyib boradilar. Yerga egalikning asosan quyidagi ikki shakli mavjud bo‘lgan: votchina va pojalovaniya (xizmat uchun haq) tarzida in'om qilingan yerlar. Knyazning boyarlari, drujinachilari bo‘lib, ular knyazga harbiy jihatdan ham bo‘ysunardi. Feodallarning hayoti, sog‘ligi, mulki qattiq himoya qilinardi.

Kiyev Rusi qat’iy markazlashgan davlat emas edi. U boshqarish shakliga ko‘ra ilk feodal monarxiyasi bo‘lib, u syuzerenitet-vassalitet prinsipiga asoslanardi. Kiyev knyazi buyuk knyaz hisoblansa ham hokimiyati kuchli emas edi. Joylardagi knyazlar unga, ya’ni syuzeren knyazga vassal hisoblanardi. Buyuk knyaz Boyarlar kengashiga tayanib ish olib borardi. Boyarlar kengashi maslahatchi organ edi. U yirik boyarlar, oliy ruhoniylar: mitropolitlar, yepiskoplar va boshqalardan iborat tarkibda edi. Kengashda urush, sulh, boshqa davlatlar bilan ittifoq tuzish masalalari hal qilinardi. U qonunlarni muhokama qilar, ba’zi sud funksiyalarini ham amalga oshirar, harbiy, ma’muriy, moliyaviy va boshqa masalalarni hal etishda ishtirok etardi. Knyaz yo‘qligida yoki o‘limidan keyin Kengash asosiy hokimiyat organi bo‘lib qolardi. Lekin u doimiy organ bo‘lmay, vakolatlari ham aniq o‘rnatilmagandi. U knyaz tomonidan vaqti-vaqti bilan chaqirilgan. Davlat tuzumi

Buyuk knyaz zarur hollarda Veche - shahar aholisining yig‘ilishini ham o‘tkazardi. Vecheda asosan erkaklar qatnashardi. Xoloplar va oila boshlig‘iga bo‘ysunuvchilar qatnasha olmasdi. Veche knyazni saylash, tasdiqlash yoki ishdan olish, urush va tinchlik, yuqori mansabdor shaxs-larni tayinlash masalalarini hal qilardi. Unda qarorlar baqirishlar yo‘li bilan qabul qilingan. Armiyani buyuk knyaz drujinasi tashkil etgan. Drujinniklar profes- sional jangchilar bo‘lib, ayni vaqtda knyazning maslahatchilari ham edi. Yollanma jangchilardan ham foydalanilgan. Sud ma’muriy hokimiyatdan ajralmagan edi. Uning tepasida buyuk knyazning o‘zi turardi. Virniklar - odam o‘ldirganlik uchun jarimalarni yig‘uvchilar sud ishlarini yuritishga yordam berardi. Votchina sudi mavjud bo‘lib, har bir yer egasi o‘ziga qaram kishilarni sud qilishi mumkin edi. Cherkov ham sud organi edi.

Qadimgi Rusda xrestianlik qabul qilingandan keyin nikoh va oila huquqi cherkov aqidasiga, ya’ni vizantiya huquqiga asoslanadigan bo‘ldi. Bunga ko‘ra, nikoh yoshi erkaklar uchun 14-15 yosh, ayollar uchun 12-13 yosh qilib belgilanadi. Nikoh tomonlarning va ularning ota-onalari roziligi bilan tuzilardi. Uchinchi marta nikohga kirishga yo‘l qo‘yilmasdi. Nikohni cherkov rasmiylashtirgan. Rus haqiqati vasiyat bo‘yicha va qonuniy meros ni tartibga soladi. Meros qoldiruvchi faqat o‘z oila a’zolariga vasiyat qilishi yoki kimnidir merosdan mahrum qilishi mumkin edi. Uning vasiyati o‘zgarmas hisoblangan. Vasiyat bo‘lmasa meros o‘g‘illar o‘rtasida qonuniy tartibda taqsimlangan. Qizlarga sep-sidirg‘a ajratilgan. Eng kenja o‘g‘ilga merosdan ko‘proq - umumiy mulkdan o‘z hissasi va uy, tomorqa o‘tgan. O‘g‘illar bo‘lmasa, qizlar merosxo‘r bo‘lgan. Faqat boyarlarning qizlari merosxo‘r bo‘lishi mumkin edi. Smerdlarning qizlari meros huquqidan mahrum etilib, faqat erga tegmagan bo‘lsa sep-sidirg‘a uchun hissa olardi xolos. Boshqa barcha hollarda meros knyaz foydasiga hal qilinardi.

Jinoyat huquqi borasida rus huquqining imtiyoz huquqiga ega ekanligi ko‘zga yaqqol tashlanadi. masalan, xoloplarning shaxsi va mulki umuman himoya qilinmagan. ular jinoyat subyekti hisoblanmagan. qaram dehqonlarning shaxsi va mulki erkin kishilarnikiga qaraganda kamroq darajada himoya qilingan. Rus haqiqatida ognishanin (yuqori tabaqa vakili) yoki knyazlik erkagini o‘ldirganlik uchun aybdor knyaz foydasiga 80 griven, erkin kishini o‘ldirganlik uchun esa - 40 griven, smerdni o‘ldirganlik uchun bor-yo‘g‘i 5 griven jarima to‘lashi nazarda tutilgan.

Cherkovning yirik zodagonlari ham hukmron tabaqa edi. Cherkov va monastirlar knyazlarning in'omi va mukofoti hisobiga yerga egalik qilardi. Galich-Volin knyazligida qishloq aholisining asosiy qismini dehqonlar tashkil etgan. Ozod dehqonlar ham, qaram dehqonlar ham smerdlar deb atalardi. Jamoa yerlari asta-sekin shaxsiy tomorqalarga bo‘linib ketdi. Xoloplik saqlanib qoldi, lekin ularning soni kamayib ketdi. Xoloplar-ning ko‘pchiligi yerga biriktirib qo‘yildi. Shaharlarda eng ko‘p aholini hunarmandlar tashkil etdi. Davlat tuzumi ning hususiyati shunda ediki, Galich-Volin knyazligi uzoq vaqt udellarga bo‘linmagan edi. Roman Mstislavichning o‘g‘li Danil Romanovich o‘lganidan (1264 yilda) keyin u Galich va Volin yerlariga ajraldi, keyin ular ham udellarga bo‘linib ketdi. Bu davrda hoki-miyat amalda yirik boyarlar qo‘lida edi. Galich-Volin knyazlari keng iqtisodiy va ijtimoiy asosga ega bo‘lmay, ularning hokimiyati mustahkam emas edi. Knyazlik hokimiyati katta o‘g‘ilga meros bo‘lib o‘tardi.

Knyaz hokimiyati uncha kuchli emasdi. Galich boyarlari siyosiy hayotda muhim rol o‘ynardi. Ular hatto knyazlarni saylashi, o‘zlariga yoqmagan knyazlarni haydab yuborishlari mumkin edi. Knyazlarning asosiy tayanchi o‘rta va mayda feodallar, shaharliklarning yuqori qismi edi. olmasdilar. Galich-Volin knyazlari ma’lum ma’muriy, harbiy, sud va qonun chiqarish vakolatlariga ega edi. Jumladan, ular shaharlar va viloyatlarda mansabdor shaxslarni tayinlar, xizmatlar evaziga yer berar, rasman qurolli kuchlar bosh qo‘mondoni hisoblanardi. Lekin har bir boyar o‘zining harbiy qo‘shiniga ega edi. Galich boyarlari polkining soni knyazlarnikidan ko‘proq edi. Knyazlar boshqarishga oid yorliqlar chiqarardi.

ADABIYOTLAR: 1. Lavrovskiy V.N. Sbornik dokumentov po istorii angliyskoy burjuaznoy revolyutsi M.,1973. 2. Lavrovskiy V.N. Promishlenniy perevorot v Anglii. Istoriya v istochnikax. M.,L.,1925. 3. Dokumenti istorii Velikoy frantsuzkoy revolyutsi. Sost. A.V.Ado 3 dr.M.,1990. 4. Xrestomatiya po novoy istorii. 1789-1870. pod red. A.V.Efimova, V.A.Orlova. M., 1941.. 5. Xrestomatiya po novoy istorii: V 3 t. Pod red. A.A.Gubcra i A.V.Efimova. M., 3963-1965.

Похожие

O‘rta asrlarda sharq mamlakatlari davlati va huquqining rivojlanish xususiyatlari

Qadimgi Rim davlati va huquqi

Qadimgi Yunoniston davlati va huquqi

Qadimgi Xitoy davlati va huquqi 2

Amerika Qo‘shma Shtatlari davlati va huquqi