Klassik fizika taraqqiyotidagi dastlabki dadil qadamlar - Физика - Презентации

Klassik fizika taraqqiyotidagi dastlabki dadil qadamlar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

415.5 KB

Klassik fizika Klassik fizika taraqqiyotidagi dastlabki taraqqiyotidagi dastlabki dadil qadamlardadil qadamlar

RejaReja  1. 1. “Natural falsafaning matematik “Natural falsafaning matematik asoslari”asoslari”  2. 2. X.Gyuygensning “Yorug’lik haqida X.Gyuygensning “Yorug’lik haqida traktat” asaritraktat” asari  3. 3. Stefan Grey (1666-1736) elektr Stefan Grey (1666-1736) elektr o’tkazuvchanlik hodisasio’tkazuvchanlik hodisasi  4. Nyuton va optika4. Nyuton va optika

““ Natural falsafaning matematik Natural falsafaning matematik asoslari”asoslari”  1687- yilda chop etilgan Nyutonning 1687- yilda chop etilgan Nyutonning “Natural falsafaning matematik asoslari” “Natural falsafaning matematik asoslari” kitobi o’zida mexanikaning asosiy kitobi o’zida mexanikaning asosiy qonunlari va aksiomalarini aks ettirgan, qonunlari va aksiomalarini aks ettirgan, xususan uning asosiy uch qonuni (Nyuton xususan uning asosiy uch qonuni (Nyuton qonunlari ) va butun olam tortishish qonunlari ) va butun olam tortishish qonunini o’z ichiga olgaq edi. Bu asarning qonunini o’z ichiga olgaq edi. Bu asarning paydo bo’lishi fizika tarixida yangi davr paydo bo’lishi fizika tarixida yangi davr ochilganligidan ya’ni fizika fan sifatida ochilganligidan ya’ni fizika fan sifatida shakllanib o’zining yangi taraqqiyot shakllanib o’zining yangi taraqqiyot davriga qadam qo’yganligidan nishona davriga qadam qo’yganligidan nishona edi. Chunki unda tabiatdagi ko’pchilik edi. Chunki unda tabiatdagi ko’pchilik jaroyonlarni boshqaruvchi qonunlar o’z jaroyonlarni boshqaruvchi qonunlar o’z aksini topgan edi. Bu asar chop aksini topgan edi. Bu asar chop etilganidan so’ng fizika sohasida yangi- etilganidan so’ng fizika sohasida yangi- yangi kashfiyotlar paydo bo’la boshladi. yangi kashfiyotlar paydo bo’la boshladi. Ularning asosiylari sifatida quyidagilarni Ularning asosiylari sifatida quyidagilarni ko’rsatib o’tish mumkin. ko’rsatib o’tish mumkin.

X.Gyuygensning “Yorug’lik X.Gyuygensning “Yorug’lik haqida traktat” asarihaqida traktat” asari  1690- yilda X.Gyuygensning 1690- yilda X.Gyuygensning “Yorug’lik haqida traktat” asari “Yorug’lik haqida traktat” asari nashr etildi. Bu asarda nashr etildi. Bu asarda yorug’likning to’lqin yorug’likning to’lqin nazariyasi, to’lqinlarni nazariyasi, to’lqinlarni to’siqlani aylanib o’tishi va to’siqlani aylanib o’tishi va yorug’likning qutblanishi yorug’likning qutblanishi hodisalari batafsil yoritib hodisalari batafsil yoritib berilgan.berilgan.  1699 -yilda fransuz fizigi 1699 -yilda fransuz fizigi Amonton qattiq jismlarning Amonton qattiq jismlarning tashqi ishqalanish qonunini tashqi ishqalanish qonunini kashf etdi. kashf etdi.

Stefan Grey (1666-1736) elektr Stefan Grey (1666-1736) elektr o’tkazuvchanlik hodisasio’tkazuvchanlik hodisasi  1729- yilda ingliz fizigi Stefan Grey 1729- yilda ingliz fizigi Stefan Grey (1666-1736) elektr o’tkazuvchanlik (1666-1736) elektr o’tkazuvchanlik hodisasini kashf etdi. U elektr hodisasini kashf etdi. U elektr zaryadlari bir jismdan boshqa zaryadlari bir jismdan boshqa jismlarga metall sim orqali o’tishi jismlarga metall sim orqali o’tishi mumkin, lekin ipak ip orqali o’tmaydi mumkin, lekin ipak ip orqali o’tmaydi degan xulosaga keldi. U birinchi bo’lib degan xulosaga keldi. U birinchi bo’lib barcha jismlarni o’tkazgichlar va barcha jismlarni o’tkazgichlar va izolyatorlarga ajratdi, elektr zaryadlari izolyatorlarga ajratdi, elektr zaryadlari o’tkazgichlarning sirtida joylashishini o’tkazgichlarning sirtida joylashishini isbotlab berdi.isbotlab berdi.

Nyuton va optikaNyuton va optika  Nyuton optika sohasida va Nyuton optika sohasida va yorug’lik interferensiyasiga oid yorug’lik interferensiyasiga oid tajribalar o’tkazadi va yorug’lik tajribalar o’tkazadi va yorug’lik mayda zarrachalardan-mayda zarrachalardan- korpuskullardan iborat degan korpuskullardan iborat degan gipotezasini bayon qiladi.gipotezasini bayon qiladi.  1679 yildan boshlab u osmon 1679 yildan boshlab u osmon mexanikasi masalalari bilan, mexanikasi masalalari bilan, shu jumladan, tortishish shu jumladan, tortishish masalalari bilan sistemali masalalari bilan sistemali ravishda shug’ullanadi. ravishda shug’ullanadi. Tortishish to’g’risidagi fikr Tortishish to’g’risidagi fikr Nyutonda 1666 yili daraxtdan Nyutonda 1666 yili daraxtdan olmani tushuvini kuzatish olmani tushuvini kuzatish paytida paydo bo’lgan paytida paydo bo’lgan deyishadideyishadi

Mexanikaning XIX asr birinchi Mexanikaning XIX asr birinchi yarmida rivojlanishi.yarmida rivojlanishi.  Fizika texnika bilan xam chambarchas bog`langan. Fizika va Fizika texnika bilan xam chambarchas bog`langan. Fizika va texnikaning bog`lanishi quyidagi ikki tomonlama namoyon bo`ladi:texnikaning bog`lanishi quyidagi ikki tomonlama namoyon bo`ladi:  Fizika-odamlar turmushining ehtiyoji sifatida vujudga keladi. Fizika-odamlar turmushining ehtiyoji sifatida vujudga keladi. Qadimda, mexanikaning rivojlanishiga qurilish va harbiy extiyojlar Qadimda, mexanikaning rivojlanishiga qurilish va harbiy extiyojlar turtki bo`lgan. SHuningdek rus injeri I.Polzunov (1728-1766) turtki bo`lgan. SHuningdek rus injeri I.Polzunov (1728-1766) tomonidan uzluksiz ishlovchi bug` mashinasining loyiha kilinishi, tomonidan uzluksiz ishlovchi bug` mashinasining loyiha kilinishi, ingliz ixtirochisi D.Uatt tomonidan (1736-1819) universal bug` ingliz ixtirochisi D.Uatt tomonidan (1736-1819) universal bug` dvigatelining yasalishi, bug` mashinalari foydali ish koeffitsientini dvigatelining yasalishi, bug` mashinalari foydali ish koeffitsientini oshirish yo`llarini izlashni taqozo etgan. Natijada termodinamika oshirish yo`llarini izlashni taqozo etgan. Natijada termodinamika jadal suratda rivojlangan.jadal suratda rivojlangan.  Fizikaning rivojlanishi ishlab chiqarishning texnikaviy darajasiga Fizikaning rivojlanishi ishlab chiqarishning texnikaviy darajasiga tasir ko`rsatadi.tasir ko`rsatadi.  Fizikada kashfiyotlar amalga oshirilgandan so`ng, ularni ishlab Fizikada kashfiyotlar amalga oshirilgandan so`ng, ularni ishlab chiqarishga tadbiq etish bilan shug`ullanuvchi mutaxassislar chiqarishga tadbiq etish bilan shug`ullanuvchi mutaxassislar maydonga chiqishadi va fizika bilan chambarchas bog`langan maydonga chiqishadi va fizika bilan chambarchas bog`langan yangi fanlar vujudga keladi.yangi fanlar vujudga keladi.

D. Bernullining “Gidrodinamika” D. Bernullining “Gidrodinamika” asariasari  1738 - yilda D. Bernullining “Gidrodinamika” asari nashr etildi. 1738 - yilda D. Bernullining “Gidrodinamika” asari nashr etildi. Bu Bu asarda suyuqliklarning oqim naylaridagi barqaror oqimi asarda suyuqliklarning oqim naylaridagi barqaror oqimi o’rganilgan edi (Bernulli tenglamasi). Bu asarning muhim tomoni o’rganilgan edi (Bernulli tenglamasi). Bu asarning muhim tomoni shundaki,unda issiqlik moddadagi zarrachalarning harakati shundaki,unda issiqlik moddadagi zarrachalarning harakati natijasi, gazlarning bosimi esa undagi molekulalarining idish natijasi, gazlarning bosimi esa undagi molekulalarining idish devoriga to’qnashushlari natijasi ekanligi ko’rsatib berilgan. devoriga to’qnashushlari natijasi ekanligi ko’rsatib berilgan. Shunday qilib, D. Bernuli gidrodinamikaga asos solgan edi.Shunday qilib, D. Bernuli gidrodinamikaga asos solgan edi.

To`lqin optikaning paydo bo`lishi To`lqin optikaning paydo bo`lishi va rivojlanishi.va rivojlanishi.  1848-yilda fransuz fizigi A. 1848-yilda fransuz fizigi A. Fizo (1819-1896) optikada Fizo (1819-1896) optikada Dopler prinsipini qo’llash Dopler prinsipini qo’llash usulini taklif etdi (Dopler-usulini taklif etdi (Dopler- Fizo effekti). U.Tomson Fizo effekti). U.Tomson (ingliz fizigi, 1824-1907) (ingliz fizigi, 1824-1907) absolyut temperatura absolyut temperatura tushinchasini fanga kiritdi tushinchasini fanga kiritdi va o’zining temperatura va o’zining temperatura shkalasini (Kelvin shkalasi) shkalasini (Kelvin shkalasi) yaratdi. V.Veber (nemis yaratdi. V.Veber (nemis fizigi, 1804-1921) fizigi, 1804-1921) elektrodinamometrni yasadi. elektrodinamometrni yasadi.

Yorug’likning havo va suvdagi tezligini Yorug’likning havo va suvdagi tezligini aylanuvchi ko’zgular usuliaylanuvchi ko’zgular usuli  1850-yilda L.Fuko (fransuz 1850-yilda L.Fuko (fransuz fizigi, 1819-1868) yorug’likning fizigi, 1819-1868) yorug’likning havo va suvdagi tezligini havo va suvdagi tezligini aylanuvchi ko’zgular usulida aylanuvchi ko’zgular usulida aniqladi. Fuko tajribalarining aniqladi. Fuko tajribalarining natijalariga ko’ra yoruqlikning natijalariga ko’ra yoruqlikning suvdagi tezligi havodagi suvdagi tezligi havodagi tezligini tezligini ¾ ¾ qismiga teng bo’lib qismiga teng bo’lib chiqdi. R. Klauzius chiqdi. R. Klauzius termodinamikaning ikkinchi termodinamikaning ikkinchi qonunini formulirovkasini berdi. qonunini formulirovkasini berdi. O. Brave (fransuz fizigi, 1811-O. Brave (fransuz fizigi, 1811- 1863) kristallardagi atomlar 1863) kristallardagi atomlar kristall panjaralarda tartibli kristall panjaralarda tartibli joylashganligi to’g’risidagi joylashganligi to’g’risidagi fikrini oldinga surdi. fikrini oldinga surdi.

Похожие

Fizika tarixi

Fizika va kimyoda plazma

Magnetizm haqida dastlabki ma'lumotlar

Fizika haqida boshlang'ich qiziqarli ma'lumotlar

Qattiq jism fizika elementlarining rivojlanish tarixi