Tafakkur o’zgarishi va ma’naviy yangilanishda milliy g’oyaning roli - Философия - Презентации

Tafakkur o’zgarishi va ma’naviy yangilanishda milliy g’oyaning roli

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1545 KB

Tafakkur o’zgarishi va ma’naviy yangilanishda milliy g’oyaning roli REJA: 1. “ Kuchli davlatdan – kuchli fuqarolik jamiyati sari” tamoyili, uning barcha sohalardagi ma’naviy yangilanish va tafakkur o’zgarishidagi o’rni va ahamiyati. 2. Istiqlol yillarida ma’naviy tiklanish va yuksalish sohasidagi islohotlar jarayoni. 3. Prezident Islom Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asarining yangi dunyoqarash va zamonaviy tafakkurni shakllantirishdagi ahamiyati. 4. Yuksal bilimli va intelektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror tarqqiy ettirish va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti.

I. A. Karimov asarida mamlakatimizda milliy ma`naviyatni tiklash va rivojlantirish davlat siyosatida ustuvor vazifa ekanligiga e`tibor qaratib quyidagi konseptual g`oyani ilgari suradi. U shunday yozadi: “Oldin odamlarga moddiy boylik berish, so`ngra ma`naviyat to`g`risida o`ylash kerak deydiganlar haq bo`lmasa kerak. ma`naviyat- insonning, xalqning, jamiyat, davlatning kuch qudratidir. U yo`q joyda hech qachon baxt-saodat bo`lmaydi”. 01 01 07 0405 0F02 18 03 11 0311 0915 07 12 0C11 17

• Mustaqillik yillarida tarixiy haqiqat, tarixiy xotirani tiklashga imkon berilishi va bunga shart-sharoit yaratilishi tufayli xalqning kelajakga ishonchi oshdi. Bu esa,o‘z navbatida, jamiyat taqdiri va taraqqiyotiga dahldorlik hissini kuchaytirdi-ijtimoiy faollikni oshirdi, inson ma’naviy dunyosini boyitdi, demokratik-huquqiy jamiyatning muhim elementi- erkin fikrlashni kuchaytirdi. “Bir so‘z bilan aytganda, deb xulosa chiqaradi Islom Karimov 2012-yil 9- mayda Toshkentdagi Xotira maydonida,- xalqimizning mustaqil fikrlashi, ma’naviy olami, ijtimoiy faolligi o‘sib borayotgani barcha-barcha yutuqlarimizning poydevoriga , quch-quvvatimiz manbaiga aylanayotganini sezish, ko‘rish qiyin emas.” Ayni paytda, tarixiy haqiqatga asoslangan tarixiy xotiraning tiklanishi va undan oziqlangan milliy g‘oyaning yaratilishi hamda inson qadri va manfaatlari ustuvorligini ta’minlanishi inson omilining ma’naviy qudrat manbalari bo‘lib, o‘z faoliyatini bunday manbalarga asoslantiruvchi inson- bunyodkor insondir. Prezidentimiz ta’kidlaydiki, “Yurtimizda amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlari, erishilayotgan yutuqlarning negizida, avvalo, inson omili mujassam”.

Ma'naviyat va ma'rifat markazi Mamlakat ma'naviy hayotini yanada takomillashtirishda «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazining o`rni alohida e'tiborga loyiqdir.1994-yil 23-aprelda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazini tashkil etish to`g`risidagi Farmoni e'lon qilindi.Shu yili 8- iyunda Vazirlar Mahkamasi mazkur Farmonning bajarilishini ta'minlashga qaratilgan maxsus qaror qabul qildi. Unda Markazning asosiy vazifasi va faoliyat yo`nalishi qilib o`zbek xalqining boy ma'naviy-madaniy merosi, sharqona va umuminsoniy qadriyatlar asosida mamlakat, millat kelajagini belgilaydigan ilg`or g`oyalarni yuzaga chiqarish, jami-yatdagi sog`lom kuchlar, yuksak iste'dod va tafakkur sohiblarining aqliy-ijodiy salohiyatini Vatan istiqboli sari yo`naltirish, millatlararo do`stlik, hamjihatlikning ahamiyatini oshirish, tinchlik va barqarorlikni saqlash, mintaqada yashayotgan millatlarning madaniy, ma'rifiy, ma'naviy taraqqiyot tomirlari mushtarakligini targ`ib qilish va hokazolar qilib belgilandi.

• 1994-yil sentabrda «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazi qoshidagi «Oltin Meros» Xalqaro xayriya jamg ` armasini qo ` llab - quvvatlash to ` g ` risida Vazirlar Mahkamasi qaror qabul qildi . • Mustaqillik butun hayotimizni yangilab, uzluksiz mudroqlikdan uyg`otib, qarashlarimizni o`zgartirib yuborgani kabi ma'naviyatga munosabatlarimizni ham isloh qildi. Ma'naviy va ma'rifiy turmushimiz muammolarini hal etishda bosh islohotchi — Davlat yana ko`makka keldi va mamlakat Prezidenti «Biz ma'rifat va ma'naviyatga tadbirkorlik va tijorat sohalari tomonidan qilinayotgan homiylikni qo`llab-quvvatlaymiz, bunday homiylarga yengUlik berish lozimligini ham bUamiz. Lekin homiylik mablagiari chinakam badiiy asarlarga, chinakam ijodiy tadbirlarga sarflanishi shart. Xalqimizning kelajagi uchun suvday, havoday zarur boigan bunday sohalarga birinchi va eng katta homiy — davlatning o`zi», — dedi. • Bu moddiy jihatdan birmuncha qiyinchilik sezilayotgan bir davrda ma'naviy hayotimizga ^davlat g`amxo`rligining yorqin ko`rinishidir. Bularning hammasi O`zbekistonda milliy madaniyat va ma'naviyat ravnaqining keng miqyosli dasturi mavjudligini, unga bevosita davlatning o`zi va shaxsan Prezident I.Karimov rahnamolik qilayotganini ko`rsatadi.

Mamlakatimizda ma’naviy tiklanish va yuksalish jarayonlarining tarkibiy qismi bu - tarixiy xotirani sho‘rolar davri mafkuraviy sarqitlaridan tozalash va milliy tarixiy ongni shakllantirish hamda mutsaqillik davri tarixiy ongini ijtimoiy ongning ajralmas shakllaridan biriga, jamiyat ma’naviyati negiziga aylantirishdir. Keng miqyosli bu vazifani bajarish imkoniyatlarini mustaqillik vujudga keltirdi va muayan yutuqlarga erishildi ya’ni ma’naviy meros tiklanib, tarixiy xotira sho‘rolar davr g‘oyalaridan tozalandi. Ammo milliy tarixiy ongni shakllantirish, uni kishilar, ayniksa yoshlar dunyokarashining tarkibiy qismiga aylantirish mashaqqatli mehnatni talab qiladigan uzok yillarni o‘z ichiga oladigan jarayondir.

• Milliy mafkuraning maqsad va vazifalaridan biri g‘oya orqali kishilarni ma’naviy-ruhiy rag‘batlantirish, tarbiyalash va g‘oyaviy immunitetni shakllantirishdir. Bu vazifani bajarish tarixiy xotirasi mustahkam, tarixiy ongining ilmiy-nazariy darajasi rivojlangan kishilarda yengil kechadi. Demak, tarixiy ongning nazariy-mafkuraviy darajasini shakllantirish va rivojlantirishda milliy mafkura g‘oyaviy asos bo‘lib xizmat qiladi. Mustaqillikning buyuk ne’matligi shundaki, o‘zlikni anglash shart-sharoitlarni yaratib, milliy g‘oya orqali moziyga murojaat qilib, tarixiy haqiqatni tiklashga imkon berdi. Milliy mafkura o‘tmishni kelajak bilan bog‘laydi, tarixiy xotirani obyektivlik, xolislik asosida tiklash jarayoniga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

• O ` zbekiston rahbarligiga saylangan I . Karimov o ` zKP XXII syezdida (1990- yil iyun ) shunday degan edi : Xalqimiz Markaziy Qo ` mita va jumhuriyat hukumatining Navoiy , Ulug ` bek , Bobur , Mashrab , Furqat , Qodiriy va xalqimizning boshqa buyuk farzandlari yubileylarini o ` tkazish to ` g ` risidagi qarorini juda ruhlanib kutib olganligi bejiz emas . Ularning merosi O ` zbekiston xalqlari umuminsoniy qadriyatlarining ravnaqi va boyishiga xizmat qilib kelgan edi va bundan buyon ham xizmat qiladi . Biz ularning bebaho merosini xalqqa , avvalo yoshlarga yetkazish uchun barcha ishlarni qilamiz ». Buyuk davlat poydevorini qurish, dunyoda o‘zimizga munosib o‘rinni egallashda bobolarimizning bebaho merosi hamisha boshimizni baland, qaddimizni tik qiladi, xalqimizning kuchiga- kuch, g‘ayratiga-g‘ayrat, ishonchiga-ishonch qo‘shadi.

1991-yili Alisher Navoiy tavalludining 550 yilligi barcha hur fikrli kishilar tomonidan keng nishonlandi. J oriy yilning 7-9 fevral kunlari 574 yil lligi keng nishon landi. Mamlakatimiz mustaqillkka erishgan yildan buyon m illiy ma'naviyatimiz hamda tarixiy madaniyatimizni qadrlash , ma’naviyatimizni tiklashda Navoiy tavalludi har yil keng nishon lanib kelinadi .

1993 yil 31 avgust Toshkent shahrida sohibqiron Amir Temur haykalining ochilishi . Ikki yillik istiqlol davrida jonajon diyorimizda bo‘layotgan o‘zgarishlar xalqimizga ishonch va umid bag‘ishla di . Buyuk ayyom arafasida Temur bobomiz haykalining ochilishi o‘ziga xos ramziy bir ma’noga ega bo’ldi . Vatanimiz istiqlolini yanada mustahkamlash, uni himoya qilish, yurtimiz sha’ni-shavkatini yuksaltirish, adolat, insof va diyonat hukmron bo‘lgan erkin jamiyat, mehnatkash xalqimizga munosib farovon hayot qurish bizning insoniy va fuqarolik burchimizdir.

1994 yil 15 oktabr Mirzo Ulug‘bek tavalludining 600 yilligi Samarqandda nishonlandi.

1999-yil 5-noyabrda Xorazmda Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800 yilligi

1999-yil 17-dekabr kuni Xorazmda Muhammad Rizo Erniyozbek o`g`li Ogahiy tavalludining 190 yilligi

O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qaroriga binoan 1998-yil 24-oktabr kuni Farg`onada Ahmad al- Farg`oniy tavalludining 1200 yilligi

UNESKO ijroiya qo ` mitasining maxsus qaroriga binoan 1997- yilda Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi , 1999- yil 6- noyabr kuni Termizda « Alpomish » dostoni yaratilganligining 1000 yilligi keng nishonlandi .

1994 yil 7 iyulda O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi umumiy yig‘ilishida Islom dinimizning muqaddas merosi - falsafa ilmini, xususan, Sharq falsafasini teran o‘rganish, shu asosda ulug‘ madaniyatimiz va qadriyatlarimiz ildizlarini jonlantirish, yaqin o‘tmishimizdan qolgan mafkuradan xalos bo‘lish, o‘zimizning asrlar sinovidan o‘tgan, ulug‘ ajdodlarimiz bizga qoldirgan milliy mafkura va tafakkurimizni tiklash, uni zamonaviy-umumbashariy ruh bilan boyitish hammamizning dolzarb vazifamizdir.

Din va davlat o`rtasidagi munosabatlarDin va davlat o`rtasidagi munosabatlar • Sir emas, Sho`ro tuzumi sharoitida «din afyundir» degan kommunistik shior hukm surib keldi. Dindorning ma'naviy huquqi cheklandi. Bunday bir tomonlamalik ijtimoiy hayotimizning barcha sohalarida o`z ta'sirini ko`rsatdi. O`zbekiston mustaqillikka erishgandan so`nggi tarixiy o`zgarishlar bunday qarashlar asossiz ekanligini ko`rsatdi. • Konstitutsiyaga ko`ra, O`zbekiston — dunyoviy davlat, binobarin, mamlakatimizda din davlatdan ajratilgan. Mamlakatimiz rahbariyati bu masalaga oqilona yondashib, din davlatdan ajratilgan bo`lsa-da, jamiyatdan ajratilmaganini, xususan, O`zbekiston singari qadimiy va barqaror diniy an'analarga ega mamlakatda bu borada g`oyat nazokat va ehtiyotkorlik bilan ish yuritish lozimligini o`z vaqtida to`g`ri anglab yetdi. • Ko`p millatli mamlakatimizda hech qaysi din vakillarining diniy nafsoniyatlarini kamsitmagan holda, ayni vaqtda diniy hissiyotlarni avj ham oldirmasdan, og`ir-vazmin, uzoqni ko`zlangan siyosat amalga oshirilmoqda.

• Davlatimizning dinga bo`lgan siyosatining mohiyati Prezidentning quyidagi fikrlarida aniq-ravshan belgilab berilgan: «Din odamzotni hech qachon yomon yo`lga boshlamaydi. Bu dunyoning o`tkinchi ekanini ta'kidlab, odam bolasini hushyor bo`lishga, yaxshi bo`lishga, yaxshi iz qoldirishga undab turadi. • Biz dinga bundan keyin ham barcha shart-sharoitlarni yaratib beramiz, diniy rasm-rusumlarga, bayramlarga, diniy tarbiya va ta'limga doimo jiddiy e'tibor beriladi. Ayni zamonda biz din peshvolariga, o`zimizga o`xshagan musulmon birodarlarimizga bir narsani takror va takror uqtirmoqchimiz: din o`z yo`li bilan, davlat o`z yo`li bilan. Diniy partiyalar tuzib, hokimiyat talashib yurishlar xudoga ham yoqmaydi. Islom dini insonlarni kamtarlikka, kamsuqumlikka undaydi... Hamma ahil, hamma pokiza bo`lib yashasin, kimning fazilati qancha, kimning gunohi qancha ekanini Yaratganning o`zi ajrim qilib beradi».

• Qachonki kishi o`zligini anglamasa, o`z vijdoni bilan yuzma-yuz turmasa, iymon va e'tiqod oldida.hisob bermasa, qo`shnisi, mahallasi, jamiyat, Vatan oldidagi mas'uliyatini his etmasa, bunday odam insonlik sharafiga munosib bG`lmaydi. • Mamlakatda Islom dini omilidan unumli foydalanish, uning boy ma'naviy va madaniy qadriyat sifatidagi imkoniyatlarini kengaytirish choralari ko`rildi. • 1992-yil 27-martda O`zbekiston Respublikasi Prezidentining «Ro`za hayiti kunini dam olish kuni deb e'lon qilish to'g`risida» Farmoni e'lon qilindi. • Musulmon hayotidagi qutlug` sanalar — Qurbon va Ramazon hayitlari kunlarini bundan buyon doimiy sur'atda bayram qilish va ularni dam olish kunlari deb e'lon qilinishi ham aynan xalqimiz ko`nglidagi ish bo`ldi.

Islom ma'rifatiIslom ma'rifati Islom olamining zabardast allomalari — vatandoshlarimiz imom Abu Iso at-Termiziyning 1200 yilligi, Mahmud az-Zamahshariyning 920 yilligi (1995-yil), Najmiddin Kubroning 850 yilligi, Bahouddin Naqshbandning 675 yilligi (1993-yil) va Xoja Ahrori Valiyning 600 yilligi keng ko`lamda nishonlanishi yurtimizda iymon, din-u diyonat qaytadan yuksalayotganiga yorqin dalil bo`ldi. Bu aziz va mukarram zotlaming bebaho asarlari qayta chop etildi, nomlari abadiylashtirildi.

• 2002- yili Qur ' oni Karimning izohli tarjimasi shayx Abdulaziz Mansur tomonidan tayyorlandi va ommaviy nusxada nashr etildi . Bundan tashqari , hadis va shar ' iy ilmlariga doir ko ` pgina asarlar ona tilimizga o ` girildi va minglab nusxalarda chop etildi . • Mamlakatimizning har bir viloyatida kamida bittadan diniy Madrasa , Toshkent shahrida esa Toshkent Islom Universiteti , Xalqaro Islom tadqiqotlar markazi , Imom Buxoriy nomidagi Islom mas ' hadi , Eshon Boboxon nomidagi ayollar madrasasi , Abulqosim va Ko ` kaldosh madrasalari faoliyat ko ` rsatmoqda . • O ` zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995- yil 19- maydagi Qarori bilan Toshkent shahrida islom ta ' limoti va falsafasini , o ` zbek xalqining diniy , tarixiy va madaniy merosini chuqur o ` rganish maqsadida Xalqaro islom tadqiqot markazi tashkil etildi .

Davlat tili va ma'naviy tiklanishDavlat tili va ma'naviy tiklanish • Ma'naviy poklanish o`zbek tiliga Davlat tili maqomining berilishi katta ahamiyatga ega bo`ldi. «O'zbekiston Respublikasining davlat tili haqida»gi Qonuni ancha ilgari — 1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan edi. Bu qonun xalqimiz milliy ongining rivojlanishiga, mamlakat mustaqilligining mustahkamlanishida, madaniy merosning tiklanishi va jamiyatning ma'naviy yangilanishida muhim rol o`ynadi. • Davlat tili haqidagi Qonun qabul qilinganidan keyingi yillar mobaynida mamlakatda katta ishlar qilindi. o`zbek tilini davlat hokimiyati va boshqaruv organlarida, sudlarda, davlat notarial idoralarida qo`llash to`g`risidagi moddalar ro`yobga chiqarildi. Xalq ta'limi, fan sohalarida, ommaviy axborot vositalarida tub o`zgarishlar amalga oshirildi. Ko`plab tarixiy nomlar tiklandi, atamalar milliy til asoslariga muvofiq yangilana boshladi. • 1993-yil 2-sentabrda O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi «Lotin yozuviga asoslangan o`zbek alifbosini joriy etish to'g`risida»gi Qonun qabul qildi. 1995- yil may oyida Oliy Majlisning ikkinchi sessiyasida mazkur Qonunga o`zgartirishlar kiritish haqida Qonun qabul qilindi. • Mazkur qonunlar o`zbek tilining Davlat tili sifatidagi maqomining mustahkamlanishi, mamlakatning har taraflama kamol topishi va jahon kommunikatsiya tizimiga kirishi uchun ancha qulay shart-sharoit yaratib berdi.

• Lotin yozuviga asoslangan o`zbek alifbosini uzil-kesil joriy etishni 2005-yil 1-sentabrgacha bosqichma-bosqich amalga oshirib borishga qaror qilindi. • Hayot Davlat tili haqidagi Qonunning ayrim moddalarini qayta ko`rib chiqish, tahrir qilishni talab qilardi. Xususan, 4-modda davlat hokimiyati va boshqaruvning barcha xodimlaridan o`z xizmat vazifalarini bajarish uchun yetarli darajada Davlat tilini bilishni taqozo etadi. Amaliyot shuni ko`rsatdiki, bu talabni rus tilida o`qigan va uzoq yillar shu tilda kasb-kor bilan shug`ullangan yuzlab va minglab keksaygan malakali mutaxassislar bajarishga qodir emas edi. Ularga jamiyat ravnaqi yo`lida xotirjam ishlash va o`z imkoniyatlaridan loaqal pensiya yoshiga yetgunga qadar samarali foydalanishlari uchun imkoniyat berish maqsadga muvofiq bo`lib qoldi. Hamma joyda Davlat tili va yangi alifboga o`tishning asosli o`quv-uslubiy negizini yaratishni taqozo etardi. • O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1995-yil 22- dekabrdagi sessiyasida «O'zbekiston Respublikasining Davlat tili haqida»gi Qonun yangi tahrirda qabul qilindi.

«Navro'z»ning tiklanishi«Navro'z»ning tiklanishi • Xalq turmush tarzi va ma'naviyatining tarkibiy qismini uning azaliy udumlari, odat marosim va bayramlari tashkil qiladi. Shu bois, mustaqillik yillarida amalga oshirilgan ma'naviy tiklanish haqida gapirganda xalqning azaliy qadriyatlarini tiklash borasida olib borilgan ishlarni ham alohida ta'kidlash lozim. • Mamlakat Prezident I.A.Karimovning Farmoni bilan 1991-yildan boshlab har yili 21-mart — «Navro'z» bayrami umumxalq bayrami sifatida nishonlanadigan bo`ldi. Bu kun dam olish kuni deb e'lon qilindi. • Xalqimizning azaliy qadriyati, sevimli bayrami hisoblanmish «Navro'z» bayramining xalqimizga qaytarib berilishi mamlakat tarixida katta voqea bo`ldi. • Darhaqiqat, avlodlarimiz Navro`zni juda muqaddas bilganlar, uni g`oyat qadrlaganlar. Navro`z kunlarida qadimda, hatto, urushlar ham to`xtatilgan, el-yurt osoyishta hayot kechirgan. Navro`z go`zallik va yaxshilik, mehr- oqibat, muruwat bayrami sifatida qadrlangan. Shuning uchun ham, bu shodiyona kunlarda inson dilini og`ritish juda qattiq gunoh hisoblangan. Bir- birlarini muborak ayyom bilan qutlab, yaxshi tilaklar. izhor etganlar. Gina- kuduratlar unutilgan, adovat o`rniga ezgulik tuyg`ular jo`sh urgan. Ana shu el ardoqlagan, avloddan-avlodga o`tib kelgan azaliy an'ana yana hayotdan mustahkam joy ola boshladi.

• Bu qadimiy bayramni xalqimiz nihoyatda orziqib kutishining yana bir boisi shundaki, Navro`z rizq-ro`zimiz bo`lmish dehqon yilining boshlanishi hamdir. Navro`zning bayram qilinishi teran xalq an'analari, yerga va tabiatga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo`lish, dehqon mehnatini hurmat qilish, yaxshi qo`shnichilikka, mehr-muruwatga va boshqalarning dardiga malham bo`lishga intilishlari tiklanishning qudratli omili bo`lmoqda. • Har bir jamoa, muassasada nishonlanadigan bunday bayramlar, kishilarda xalqimizning qadimiy an'analariga hurmat, mehnatga muhabbat hissini tarbiyalaydi. Bundan tashqari, ma'naviy hayotdagi diniy bayramlar, hayit kunlarining mamlakatda umumxalq bayrami sifatida nishonlanishi uchun keng yo'1 ochilgani ham ma'naviy poklanishning muhim ko`rinishidir.

XULOSAXULOSA • Tarix xotirasi, xalqning, jonajon o’lkaning, davlatimiz xolis va haqqoniy tarixini tiklash milliy o’zlikni anglashni, ta’bir joiz bo’lsa, milliy iftixorni tiklash va o’tirish jarayonida g’oyat muhim o’rin tutadi. Tarix millatning haqiqiy tarbiyachisidir. Buyuk ajdodlarimizning ishlari va jasoratlari tarixiy xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmog’i lozim. • Bizning o’tmish madaniyatimiz butun insoniyatni o’ziga rom etib kelayotgan markaz bo’lib kelayotganligi tasodifiy emas. Samarqand, Buxoro,X iva faqat olimlar va san’at ilosmandlari uchungina emas, balki tarix va tarixiy qadriyatlar bilan qiziquvchan barcha kishilar uchun ziyoratgohga aylangan. Mustaqillik davrida o’zbek olimlarining kuch – g’ayratlari bilan tariximizning ko’pdan-ko’p g’oyat muhim sahifalari, eng avvalo, temuriylar davri ,XIX asr oxiri XX asr boshlari tarixi yangitdan kashf etildi.

Похожие

Milliy falsafiy tafakkur va uning o'tmishi, zamonaviy rivojlanishi

Tafakkur

Mantiq - tafakkur shakllari va qonuniyatlari

Tafakkur to’g’risida umumiy tasavvurlar

Fаlsаfа va uning jamiyat hayotidagi roli