Ijod va ilmiy tadqiqot-bilish faoliyatining mahsuli - Философия - Презентации

Ijod va ilmiy tadqiqot-bilish faoliyatining mahsuli

Загружено в:

15.01.2024

Скачано:

0

Размер:

8794.525390625 KB

IJOD VA ILMIY TADQIQOT-BILISH FAOLIYATINING MAHSULI

Reja: 1. Ijod ilmiy faoliyatni maqsadli tashkil etish omili. Ijodning asosiy xossalari. 2. Ilmiy ijodning amal qilish mexanizmlari. Aqlning ijodiy faolligi imkoniyatlari. 3. Ilohiy ijodkorlikning o’ziga xos xususiyatlari. 4. Ilmiy tadqiqot faoliyatini tashkil etish bosqichlari .

Ijod ilmiy faoliyatni maqsadli tashkil etish omili. Ijod - bu ongning oliy darajasi, faoliyatning yuqori va ancha murakkab shakli bo’lib, mavjudotlar ichida faqat insonga xos bo’lganfenomendir. Ilmiy ijod insonning barcha aqliy va ruhiy faoliyatini, barcha bilim, malaka, barcha hayotiy tajriba, axloqiy, jismoniy kuchining mobilizatsiyasi natijasida original va tarixiy- ijtimoiy, betakror yangiliklar shaklida namoyon bo‘luvchi mo“jizadir. Ilmiy ijod va ilmiy-ijodiy faoliyat murakkab va umumiy obyektiv qonuniyatlarga ega. Shu bois ijodiy ish usuli va yo‘llarini umumlashtirish va tavsiflashtirish mumkin. Falsafiy adabiyotlarda ilmiy-ijodiy faoliyatning apal qilish xususiyatlarini ochib berish, xususan, ijod faoliyatning strukturaviy omillarga bo‘linishi masalasida qiziqarli g‘oyalar ilgari surilgan . Shuningdek, ba’zi faylasuflar «ijodning kuchi», «ijodning komponentlari» va boshqalar haqida batafsil fikr yuritib, bu masalalar doirasida yangidan yangi g'oyalarni ishlab chiqqanlar .

Ijodiy faoliyat yaratuvchining tabiatida, uning kuchlarining o‘zgacha holatga o‘tishi evaziga amalga oshmaydi, u yo‘q joydan amalga oshadi, ya’ni mutloqo, sifatiy yangi narsa yaratiladi. Har qanday ijodda yangi samara, yangi o‘sish bor. Erkin A’zam «Ijod - bu o‘zini qiynash, mashaqqat chekish, huzur-halovatdan voz kechish, tom ma’noda fidoyilik demakdir», deb yozadi. Chunonchi, ijodiy faoliyat olib borayotgan subyekt ham tirik jonzotdir. Zero, ilmiy-ijodiy faoliyat olib borayotgan subyekt o‘zining qarama-qarshiliklari, fikri-xayoli, dunyoqarashi, nuqtai nazari bilan ham tirikdir. Bundan ko'rinadiki, ijod qilayotgan har bir subyekt o‘zining ongi va jismida o‘z faoliyatiga oid har bir murakkab voqelikni seza oladi. Biroq bu jarayon nafaqat ilmiy ish tarzida, balki hayotiy tajribasida ham sinab ko‘rilgan bo‘lishi kerak. Binobarin, shaxsning tuzilishi Kant aytganidek, uning estetik, nazariy va amaliy nuqtai nazaridan iborat. Shaxsning dunyoqarashi uning qiymatiga munosabatini bildiradi. Bu munosabatlarda hamma qarama-qarshiliklar mavjud bo'lib, inson mantiqiy fikrlashi bilan ularni echadi.

Ijodning muhim sharti — o’z-o’zini ijod qilishdir. Zero, odam — har qanday ijodiy harakat manbai bo‘lib, u shunday ijodiy faoliyat orqaligina jamiyatning haqiqiy ma’naviy boyligini oshiradi. Ijod insonni aqlliroq, mehribonroq, ruhini esa balandroq qiladi. Ijodiy faoliyatdagi o‘z-o‘zini yaratish - insonning har bir intilishida har bir harakatida namoyon bo‘ladi. Shuningdek, ezgulik bilan yo‘g‘rilgan ijod asosida inson o‘zining odamiyligini maksimum ifodalashga intiladi. Doim atrofmuhitga nisbatan e’tiborli, ochiq chehrali, tetik, mehribon, sevuvchi va seviluvchi bo‘lishga intiladi.

Ijodning asosiy xossalari. Ijodiy jarayon haqida fan o‘zining oxiri yo‘q cheksiz refleksiyasi bilan hukm chiqara olmaydi. Ijodiy jarayon bevosita borliqda sodir bo‘ladi. Bu borliq kuchlarining o‘z-o‘zini namoyon qilishi ijod demakdir. Ijodiy jarayon dialektik tabiatga ega, chunki u o‘z-o‘zini oqlaydi, ammo ba’zi hollarda oqlanmaydi ham, u o‘z-o‘zini asoslaydi, ammo o'zidan tashqari bo‘lgan narsaning asosini talab ham qilmaydi. Inson ijodiy mavjudod bo‘lgani uchun o‘z-o‘zini anglashi tug'madir, ya’ni undagi ijodkorlik qobiliyati o‘zlashtirma xislat emas.

Ilmiy ijodning amal qilish mexanizmlari. Ijodning asosiy manbai va subyekti ijodkor shaxs hisoblanadi. Ijodkor shaxs esa asosan quyidagi xislatlari bilan alohida ajralib turadi: 1. Perseptiv xususiyatlar; 2. Bilish motivatsiyasining dominantli bo’lishi; 3. O'zida aqliy va motivatsion omillarni integratsiya qiluvchi intellektual faollik; 4. Muammoni topishdagi zukkolik; 5. Yuqori ijodiy qobiliyat va motivatsion-ijodiy faollikning organik birligi; 6. Oddiy hodisalar doirasidan chiquvchi; 7. Mustaqillik, tavakkal qilishga moyillik; 8. Olamdagi narsa va hodisalar; 9. O’z-o’zini shakllantirish.

Darhaqiqat, ilmiy ijod asosida inson yangi ilmiy yo‘nalishlar va yangi fanlari vujudga keltiribgina qolmasdan, balki yangi ilmiy bilimning noan’anaviy sohalariga asos soladi. Ayni shu ma’noda, E.Ya.Basin fikricha, «Ilmiy ijod shaxsning muhim belgisi - ratsional ko‘rish va faoliyatining namoyon bo‘lish shaklidir. Bu shunchaki hissiy qabul qilish yoki intellektual faoliyat emas, balki dunyoni shunday ko‘rishki, unda hissiyotlar, aql, tuyg‘ular uzviy jihatdan uyg‘unlashgan tarzda aks etadi» V.A.Kovalenko esa, «Ilmiy ijod inson ruhiy faoliyatining ongsizlik xossa va sifatlarini namoyon bo‘lishidir» deb hisoblaydi. Bu masalaga S.LBugrova yanada chuqurroq yondashadi. Uning fikricha, «Ilmiy ijod insonning bevosita hayotiy faoliyati bilan bog‘liq bo‘lib, unga ko'proq obyektivlik hamda tizimlilik xosdir» . Ayni shu ma’noda, biz ilmiy ijodni dunyoni butun insoniy borliq bilan zabt etish, unga nisbatan o‘zgacha ochiqlik va xolislik nuqtai n'azaridan qarash, deb tushuntirishimiz mumkin.

Ilmiy tadqiqot faoliyatini tashkil etish bosqichlari. Ilmiy tadqiqot (izlanish) uchta tarkibiy qism: insonning maqsadli faoliyati, ilmiy mehnat predmeti va ilmiy mehnat vositalaridan iboratdir. Insonning maqsadli ilmiy faoliyati tadqiqot obyekti haqida (bo‘yicha) yangi bilimlarga yoki obyekt haqidagi (bo‘yicha) mavjud bilimlarni to‘ldirishga erishishda anglab yetishni bilishning aniq usullaridan va ilmiy uskunalardan (o‘lchov, hisoblash texnikalari) mehnat vositalaridan foydalanishga tayanadi. Ilmiy mehnat predmeti tadqiqotining faoliyati yo‘naltirilgan tadqiqot obyekti va u haqidagi (oldingi) bugungacha bo‘lgan bilimlar. Tadqiqot obyektiga moddiy dunyoning har qanday materiali (elektrotexnik uskunalar, elektrlashtirilgan qurilmalar, mashina va mexanizmlar), jarayonlar (texnologik, energetik, agrotexnik, elektromagnit, moddiy materiallar elementlari va h.k.lar) kiradi. Ilmiy tadqiqotlar, ko‘zlangan maqsadi, tabiat yoki ishlab chiqarish bilan bog‘liqlik darajasi, ilmiy ishning xarakteri va chuqurligiga (qamroviga) qarab fundamental, amaliy va ishlanmalarga bo‘linadi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Ilmiy tadqiqot va ijod tizimida dalil (fakt)

Ijtimoiy va gumanitar bilimlarning xususiyatlari

Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi o’rni. Falsafa tarixida inson mohiyatiga oid qarashlar tasnifi

Fan falsafasi va metodologiyasi

Farazning (gipoteza) fan va ijoddagi xususiyatlari.