Hayvonlar seleksiyasi usullari - Биотехнология - Презентации

Hayvonlar seleksiyasi usullari

Загружено в:

03.12.2023

Скачано:

0

Размер:

33179.48828125 KB

HAYVONLAR SELEKSIYASI USULLARI

REJA: • 1.Hayvonlar selleksiyasi nima? • 2.Hayvonlar seleksiyasi usullari • 3.Hayvon seleksiyasi kamchilik va yutuqlari

Hayvonlar selleksiyasi —hayvonlar zotlarini va mikroorganizmlar shtammlarini yaratish nazariyasi va amaliyoti bo’lib, uning ilmiy nazariy bazasi genetika hisoblanadi. Chorvachilikda uzoq tanlash yoʻli bilan qorakoʻl, hisor qoʻy zotlari, qorabayir, laqay ot zotlari va boshqa yaratildi. Keyinchalik koʻpgina muhim xoʻjalik xususiyatlarga ega boʻlgan bu zotlardan Selleksiya ishlarida qimmatli boshlangʻich material sifatida foydalanildi.

CH. Darvin oʻzining "Turlarning kelib chiqishi" (1859) asari bilan Selleksiyaning ilmiy asosini yaratdi, hayvonlar va oʻsimliklar dunyosida yangi shakllarning paydo boʻlishida o’z ahamiyatini koʻrsatib berdi. Sellekisiyaning keyingi rivojlanish bosqichlarida irsiyat qonunlarining kashf etilishi katta ahamiyatga ega boʻldi. Shuningdek, S.ning rivojlanishida I.V. Michurinnit ishlari ham muhim rol oʻynadi. I.V. Michurinnit CH. Darvin

Irsiy oʻzgaruvchanlikning gomologik katorlar qonuni hamda madaniy oʻsimliklarning kelib chiqish markazlari toʻgʻrisidagi taʼlimot muallifi N. I. Vavilov S.ning rivojiga katta hissa qoʻshdi. Yevropa va Amerikada S. 19-asrda rivojlana boshladi. Fransiyada L. Vilmoren koʻp marta tanlash yoʻli bilan qand lavlagining tanlab olingan shakllari qandliligini 3 hissa oshirishga erishdi. Shved seleksioneri G. NilsonEle oʻzidan changlanuvchi oʻsimliklarda yakka tanlash usulini qoʻllab, sulining qimmatli navini yaratdi. AQShdaL. Byorbank duragaylashni qatʼiy tanlash bilan qoʻshgan holda mevali oʻsimliklar va boshqa ekinlarning eng yaxshi navlarini yaratdi. Rossiyada S. ishlari 19-asr oxiridan rivojlana boshladi.

Hayvonlar seleksiyasida qo‘llaniladigan asosiy usullar qatoriga tanlash va duragaylash usullarini kiritish mumkin.

Hayvonlarni xonakilashtirish jarayoniga 10 ming yildan ko‘proq vaqt bo‘ldi. Dastlab ongsiz, keyinchalik esa, ongli ravishda, ya‘ni tashqi muhit sharoiti va inson uchun kerak bo‘lgan ma‘lum maqsadlarni hisobga olgan holda hayvonlar ustida tanlash ishlari olib borildi. Hozigi kunda hayvonlarni ekster‘eri (tashqi tuzilishi va tana qismlarining o‘lchovi asosida), inter‘eri (qon va limfa sistemasining kimyoviy tarkibi, nafas tizimining fiziologik va biokimyoviy ko‘rsatkichlari asosida), kelib chiqishi, mahsuldorligi va avlodining sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha tanlash olib boriladi.

Duragaylash va individual tanlash hayvonlar seleksiyasida qo‘llaniladigan asosiy usullardan hisoblanadi. Hayvonlardan olinadigan nasl miqdorining nisbatan kam sonliligini e‘tiborga olib, yalpi tanlash usuli amalda juda kam qo‘llaniladi. Hayvonlar seleksiyasida duragaylashning ikki xil turi: qon-qarindoshli ( inbriding) va qarindosh bo‘lmagan ( autbriding ) usullari qo‘llaniladi. Inbridin g Autbridin g

Yaqin qarindosh bo‘lgan vakillarni o‘zaro juftlashtirish keyingi avlodlarda gomozigotalik holatining ortib ketishiga va, aksariyat hollarda naslning mayib- majruh tug‘ilishiga sabab bo‘ladi. Shunga qaramasdan, ayrim holatlarda (noyob belgi va xususiyatlarni saqlab qolish, mustahkamlash va rivojlantirish) qon-qarindoshli chatishtirish usulidan hayvonlar seleksiyasi amaliyotida foydalaniladi. Inbriding depressiyasining salbiy oqibatlaridan xalos bo‘lish maqsadida boshqa tizim yoki zot vakillari bilan chatishtirish usullaridan foydalaniladi. Shunday yo‘l bilan taniqli seleksiyachi olim M.F.Ivanov tomonidan sermahsul ukraina oq cho‘l zotli cho‘chqa va askaniya rambulesi nomli mayin junli qo‘y zotlari hamda boshqa bir qancha zotlar yaratildi.

Poliploidiya usuli hayvonlar seleksiyasi amaliyotida deyarli qo‘llanilmaydi. Bu usulga misol tariqasida genetik V.L.Astaurov tomonidan yaratilgan va partenogenez yo‘l bilan ko‘payuvchi poliploidli tut ipak qurti duragaylarini misol keltirish mumkin. V.L.Astaurov

Turlararo duragaylash natijasida olingan xachir (hangi × biya), nortuya (bir o‘rkachli va ikki o‘rkachli tuyalarni o‘zaro chatitirishdan olingan duragay avlod), qo‘tos va qoramollarni o‘zaro chatishtirish natijasida olingan duragay avlodlar insonlar tomonidan qadimdan amaliyotda foydalanib kelinmoqda. Bu turdagi duragaylar o‘zlarining ota-onalariga nisbatan yuqori ishchanlik va chidamlilik xususiyatiga ega. Ularning birdan-bir kamchilgi- bepushtlik hisoblanadi. Ayrim holatlarda xonakilashtirilgan hayvonlarni yovvoyi ajdodlari bilan duragaylash natijasida nasl berish qobiliyatiga ega bo‘lgan duragay avlodlar olishga ham erishilgan va ulardan seleksiya ishlarida foydalanish mumkin. Masalan, mayin junli merinos qo‘ylarini yovvoyi qo‘chqor-arxar bilan chatishtirilishi natijasida mayin junli arxaromerinos qo‘y zoti yaratilgan bo‘lib, ularni yil davomida baland tog‘li yaylovlarda boqib o‘tlatish mumkin. Qoramollarni zebu bilan chatishtirish natijasida ham sut yo‘nalishidagi bebaho duragay avlodlar olingan.

Hayvonlar seleksiyasida qo‘llanilayotgan yangi usullarga xujayra va gen injenerligi usullarini kiritish mumkin 1996 yilda Angliyalik olimlar tomonidan qo‘ylarni genetik klonlashtirish bo‘yicha olib borilgan eksperiment natijalari muvaffaqiyatli yakunlandi. Buning uchun qo‘yning sut bezidagi somatik hujayralardan foydalanildi. Tuxum hujayrasidagi yadro olib tashlanib, uning o‘rniga sut bezi somatik xujayrasining yadrosi kiritildi. Hosil bo‘lgan diploidli zigota elektroshok ta‘siri natijasida yadro bo‘linishining morula bosqichida boshqa (retsipient) qo‘y bachadoniga murtak transplantatsiyasi yo‘li bilan kiritildi. Retsipient sovliq 148 kundan so‘ng tirik qo‘ziladi va unga Dolli laqabi berildi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!

Похожие

O’simliklar seleksiyasi usullari

Hayvonlar hujayrasi muhandisligi

Transgen hayvonlar bioreaktor sifatida

Seleksiyaning genetik asoslari

Genetikaning yangi yo’nalishi