Gigant sayyoralarning fizik tabiatlari. Ularning halqalari va yo‘ldoshlari - Астрономия - Презентации

Gigant sayyoralarning fizik tabiatlari. Ularning halqalari va yo‘ldoshlari

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

1516.5 KB

Gigant sayyoralarning fizik Gigant sayyoralarning fizik tabiatlari. Ularning halqalari va tabiatlari. Ularning halqalari va yo‘ldoshlariyo‘ldoshlari

Yupiter (MushtariyYupiter (Mushtariy )) • Quyosh sistemasining planetalari ichida eng yirik hisoblangan Yupiter, Quyosh sistemasining planetalari ichida eng yirik hisoblangan Yupiter, tabiati va tuzilishiga ko`ra, jumboqlarga boyligi bilan astronomlar tabiati va tuzilishiga ko`ra, jumboqlarga boyligi bilan astronomlar diqqatini o`ziga jalb etadi. diqqatini o`ziga jalb etadi. Yupiterning o`rtacha radiusi, yer radiusidan Yupiterning o`rtacha radiusi, yer radiusidan qariyb 11 marta katta bo`lib, 69 ming 150 kilometrni tashkil qiladi. Bu qariyb 11 marta katta bo`lib, 69 ming 150 kilometrni tashkil qiladi. Bu gigant planeta 778 million kilometr masofada Quyosh atrofida aylanadi. gigant planeta 778 million kilometr masofada Quyosh atrofida aylanadi. Planetaning Quyosh atrofida aylanish tezligi sekundiga 13 kilometr Planetaning Quyosh atrofida aylanish tezligi sekundiga 13 kilometr bo`lib, 12 yilda bir marta to`la aylanib chiqadi. Boshqacha aytganda, bo`lib, 12 yilda bir marta to`la aylanib chiqadi. Boshqacha aytganda, erdagi 60 yoshli odam Yupiter yili bilan endi 5 yoshga to`lgan bo`lur edi. erdagi 60 yoshli odam Yupiter yili bilan endi 5 yoshga to`lgan bo`lur edi. Qizig`i shundaki, Yupiterning o`z o`qi atrofida aylanishi, yer tipidagi Qizig`i shundaki, Yupiterning o`z o`qi atrofida aylanishi, yer tipidagi planeta aylanishlaridan farq qilib, ekvator qismi tezroq-9 soatu 50,5 planeta aylanishlaridan farq qilib, ekvator qismi tezroq-9 soatu 50,5 minutli, o`rta kenglamalari esa sekinroq-9 soatu 56 minutli davr bilan minutli, o`rta kenglamalari esa sekinroq-9 soatu 56 minutli davr bilan aylanadi. Planetaning turli kenglamalari turlicha burchak tezlik bilan aylanadi. Planetaning turli kenglamalari turlicha burchak tezlik bilan aylanishlariga sabab, u tuzilishiga ko`ra qattiq bo`lmay, gaz-suyuq aylanishlariga sabab, u tuzilishiga ko`ra qattiq bo`lmay, gaz-suyuq holatidagi osmon jismi ekanligidadir. Buning ustiga, uning ko`ringan holatidagi osmon jismi ekanligidadir. Buning ustiga, uning ko`ringan sirti atmosferasida “suzib yuruvchi” bulutlardan tashkil topgan.sirti atmosferasida “suzib yuruvchi” bulutlardan tashkil topgan.

• Planetaning tez aylanishi tufayli vujudga kelgan markazdan qochma kuch Planetaning tez aylanishi tufayli vujudga kelgan markazdan qochma kuch ta`sirida, Yupiterning qutblari bo`ylab sezilarli siqilish ko’zatiladi. Natijada ta`sirida, Yupiterning qutblari bo`ylab sezilarli siqilish ko’zatiladi. Natijada uning ekvatoril diametri, qutbiy diametridan 9 ming 300 kilometrga katta uning ekvatoril diametri, qutbiy diametridan 9 ming 300 kilometrga katta bo`lib qolgan.bo`lib qolgan. • Yupiterning hajmi yernikidan 1314 marta ortiq. Garchi bu sayyoraning Yupiterning hajmi yernikidan 1314 marta ortiq. Garchi bu sayyoraning zichligi yernikidan 3,5 marta kam (zichligi yernikidan 3,5 marta kam ( 1,3 g/sm1,3 g/sm 33 ) bo`lsa-da, kattaligi tufayli uning ) bo`lsa-da, kattaligi tufayli uning massasi er massasidan 318 marta ortiqdir. Shuning uchun ham Yupiterning massasi er massasidan 318 marta ortiqdir. Shuning uchun ham Yupiterning tortish kuchi, erdagidan ikki yarim marta ko`p, ya`ni 60 kilogrammli tortish kuchi, erdagidan ikki yarim marta ko`p, ya`ni 60 kilogrammli odamning og`irligi Yupiterda 150 kilogrammdan ortadi. Gigant planetaga odamning og`irligi Yupiterda 150 kilogrammdan ortadi. Gigant planetaga teleskop orqali qaralganda, uning sirtida turli xil ob`ektlar kuzatiladi. Bu teleskop orqali qaralganda, uning sirtida turli xil ob`ektlar kuzatiladi. Bu ob`ektlar ichida tabiati haligacha jumboqligicha saqlanayotgan, ekvatorga ob`ektlar ichida tabiati haligacha jumboqligicha saqlanayotgan, ekvatorga parallel qora-qizg`ish tasmalar kishi diqqatini o`ziga jalb etadiparallel qora-qizg`ish tasmalar kishi diqqatini o`ziga jalb etadi • Bu tasmalar, oxirgi yillar materiallari asosida, planeta atmosferasining qalin Bu tasmalar, oxirgi yillar materiallari asosida, planeta atmosferasining qalin bulutlari deb tushuntiriladi. Ular planetaning parallellari bo`ylab yo`nalgan bulutlari deb tushuntiriladi. Ular planetaning parallellari bo`ylab yo`nalgan bo`lib, ekvatorga nisbatan simmetrik ko`rinish hosil qiladi. Sayyora bo`lib, ekvatorga nisbatan simmetrik ko`rinish hosil qiladi. Sayyora bulutlarining bunday zanjirli strukturasi ±40 gradusli kenglikkacha borib, bulutlarining bunday zanjirli strukturasi ±40 gradusli kenglikkacha borib, ayrim hollarda, diametri 1 ming kilometrgacha boradigan qo`ng`ir yoki ayrim hollarda, diametri 1 ming kilometrgacha boradigan qo`ng`ir yoki ko`kish dog`larni hosil qiladi.ko`kish dog`larni hosil qiladi.

Mushtariyning qadimiy “tilsim”laridan boshqa biri - 1878 yili Mushtariyning qadimiy “tilsim”laridan boshqa biri - 1878 yili topilgan uzunligi 30 ming, eni 13 ming kilometrga cho`zilgan katta topilgan uzunligi 30 ming, eni 13 ming kilometrga cho`zilgan katta Qizil dog`Qizil dog` dir. Qizig`i shundaki, bu dog` planetaning sirt detallari dir. Qizig`i shundaki, bu dog` planetaning sirt detallari qatori uning sutkalik aylanishida ishtirok qilishi bilan birga goh u qatori uning sutkalik aylanishida ishtirok qilishi bilan birga goh u yoniga, goh bu yoniga bir necha gradusgacha siljiydi. Bunday hol, yoniga, goh bu yoniga bir necha gradusgacha siljiydi. Bunday hol, katta Qizil dog` planeta sirti bilan bog`lanmagan degan xulosaga olib katta Qizil dog` planeta sirti bilan bog`lanmagan degan xulosaga olib keldi. G.Goltsin taklif etgan keldi. G.Goltsin taklif etgan јј oyaga ko`ra, katta Qizil dog` planeta oyaga ko`ra, katta Qizil dog` planeta atmosferasining uzoq davom etadigan gigant uyurmasidir. atmosferasining uzoq davom etadigan gigant uyurmasidir. O`xshashlik printsipi asosida ishlab chiqqan uning bu nazariyasi, O`xshashlik printsipi asosida ishlab chiqqan uning bu nazariyasi, keyingi yillarda bir necha faktorlar bilan tasdiqlanishi bilan e`tiborga keyingi yillarda bir necha faktorlar bilan tasdiqlanishi bilan e`tiborga sazovor gipoteza hisoblanadi. AQShning “Pioner X” va “Pioner XI” sazovor gipoteza hisoblanadi. AQShning “Pioner X” va “Pioner XI” kosmik apparatlari yordamida katta Qizil dog`ning olingan kosmik apparatlari yordamida katta Qizil dog`ning olingan rasmlarida uning detallari, strukturasi anchayin tiniq ko`rinsa-da, rasmlarida uning detallari, strukturasi anchayin tiniq ko`rinsa-da, hali bu yirik dog`ga tegishli muammolar etarlicha ko`p, jumladan hali bu yirik dog`ga tegishli muammolar etarlicha ko`p, jumladan uning qizil rangi ham hozirgacha sir hisoblanadi.uning qizil rangi ham hozirgacha sir hisoblanadi.

• Yupiter atmosferasi yernikidan keskin farq qilib, vodorod, geliy, metan va ammiak Yupiter atmosferasi yernikidan keskin farq qilib, vodorod, geliy, metan va ammiak gazlaridan tashkil topgan. Atmosferaning asosiy qismini vodorod va geliy tashkil qiladi. gazlaridan tashkil topgan. Atmosferaning asosiy qismini vodorod va geliy tashkil qiladi. Planeta spektrida geliy o`z “avtograf”ini qoldirmasligi, olimlarni uzoq vaqt ajablantirdi, Planeta spektrida geliy o`z “avtograf”ini qoldirmasligi, olimlarni uzoq vaqt ajablantirdi, chunki nazariy hisoblashlar geliy uning atmosferasida keng tarqalganligini inkor etmasdi. chunki nazariy hisoblashlar geliy uning atmosferasida keng tarqalganligini inkor etmasdi. Bu masala 1973 yili hal bo`ldi. Yupiter yaqinida o`tayotgan avtomatik stantsiya “Pioner Bu masala 1973 yili hal bo`ldi. Yupiter yaqinida o`tayotgan avtomatik stantsiya “Pioner X” erga yuborgan “radiogrammasi”da planeta atmosferasida geliy borligini ma`lum X” erga yuborgan “radiogrammasi”da planeta atmosferasida geliy borligini ma`lum qilganda, astronomlar “engil nafas” olishdi. Bu olingan ma`lumotlar geliy miqdori planeta qilganda, astronomlar “engil nafas” olishdi. Bu olingan ma`lumotlar geliy miqdori planeta atmosferasining taxminan 13% ini tashkil qiladi.atmosferasining taxminan 13% ini tashkil qiladi. • Shuningdek, planetaga tegishli spektrogrammalarning analizi uning atmosferasida Metan Shuningdek, planetaga tegishli spektrogrammalarning analizi uning atmosferasida Metan (SN(SN 44 ) va ammiak (NN) va ammiak (NN 33 ) dan tashqari sezilarli miqdorda atsetilen (S) dan tashqari sezilarli miqdorda atsetilen (S 33 NN 22 ) va etan (S) va etan (S 22 NN 66 ) ) borligini ma`lum qildi. Bu birikmalar Quyoshning ul`trabinafsha nurlari ta`sirida borligini ma`lum qildi. Bu birikmalar Quyoshning ul`trabinafsha nurlari ta`sirida atmosferada ro`y beradigan fotoximik reaktsiya tufayli metanning parchalanishidan atmosferada ro`y beradigan fotoximik reaktsiya tufayli metanning parchalanishidan vujudga keladi deb taxmin qilinadi. Yupiter atmosferasida SO va SOvujudga keladi deb taxmin qilinadi. Yupiter atmosferasida SO va SO 22 kabi molekulyar kabi molekulyar birikmalarning topilishi astronomlar uchun «syurpriz» bo`ladi, chunki vodorodli birikmalarning topilishi astronomlar uchun «syurpriz» bo`ladi, chunki vodorodli atmosferada karbonat angidrid tez parchalanishi kuzatiladi va shuning uchun ham atmosferada karbonat angidrid tez parchalanishi kuzatiladi va shuning uchun ham olimlar mushtariyning atmosferasida uni kutmagan edilar. Kam miqdorda bo`lsa-da, olimlar mushtariyning atmosferasida uni kutmagan edilar. Kam miqdorda bo`lsa-da, Mushtariy o`z «to`pi»da zaharli-tsianli vodorod (NSN) va vodorodli germaniy (GeNMushtariy o`z «to`pi»da zaharli-tsianli vodorod (NSN) va vodorodli germaniy (GeN 44 ) kabi ) kabi birikmalarning zapasini asraydi.birikmalarning zapasini asraydi.

• Gigant sayyora atmosferasida suv bug`larining topilishi ham katta voqea Gigant sayyora atmosferasida suv bug`larining topilishi ham katta voqea bo`ldi, chunki erdan kuzatiladigan planetaning bulutli qatlamlaridagi bo`ldi, chunki erdan kuzatiladigan planetaning bulutli qatlamlaridagi minus 120-130 gradusdan past temperaturada suv bug`lari doimo muz minus 120-130 gradusdan past temperaturada suv bug`lari doimo muz holatidagina bo`lishi mumkin deb taxmin qilinar edi.holatidagina bo`lishi mumkin deb taxmin qilinar edi. • Planetaga tegishli sirlarni «fosh» qilishda 1973 yilning 4 dekabrida Planetaga tegishli sirlarni «fosh» qilishda 1973 yilning 4 dekabrida Yupiterdan 130 ming kilometrli masofadan o`tishda u bilan «salom-alik» Yupiterdan 130 ming kilometrli masofadan o`tishda u bilan «salom-alik» qilgan «Pioner-X» (AQSh) avtomatik stantsiyasining xizmati katta bo`ldi. qilgan «Pioner-X» (AQSh) avtomatik stantsiyasining xizmati katta bo`ldi. Bu kosmik apparat yerdan uchirilgach, qariyb ikki yillik sayohatdan Bu kosmik apparat yerdan uchirilgach, qariyb ikki yillik sayohatdan so`ng Yupiterga 6,5 million kilometr yaqinlashgandayoq, planeta so`ng Yupiterga 6,5 million kilometr yaqinlashgandayoq, planeta magnitosferasi Yupiterga «peshvoz» chiqdi. Mushtariyning magnitosferasi Yupiterga «peshvoz» chiqdi. Mushtariyning magnitosferasi asosan uch qismdan iborat bo`lib, 20 sayyora radiusi magnitosferasi asosan uch qismdan iborat bo`lib, 20 sayyora radiusi masofagacha cho`zilgan ichki qismida dipolli (ikki qutbli) magnit maydon masofagacha cho`zilgan ichki qismida dipolli (ikki qutbli) magnit maydon hukmronlik qiladi. 60 radius cho`zilgan o`rta qismida esa, sayyoraning hukmronlik qiladi. 60 radius cho`zilgan o`rta qismida esa, sayyoraning magnitosferasi, markazdan qochma kuch ta`sirida kuchli magnitosferasi, markazdan qochma kuch ta`sirida kuchli deformatsiyalanishi oqibatida, sfera ko`rinishini yo`qotib, disk ko`rinishi deformatsiyalanishi oqibatida, sfera ko`rinishini yo`qotib, disk ko`rinishi oladi va nihoyat 90 radiusgacha boradigan tashqi qism esa, «quyosh oladi va nihoyat 90 radiusgacha boradigan tashqi qism esa, «quyosh shamoli» (Quyoshdan kelayotgan plazma oqimi) ta`sirida kuchli shamoli» (Quyoshdan kelayotgan plazma oqimi) ta`sirida kuchli deformatsiyalanadi.deformatsiyalanadi.

• Magnitosferani tashqi tomonidan zarbiy to`lqin chegaralaydi. Bunday Magnitosferani tashqi tomonidan zarbiy to`lqin chegaralaydi. Bunday zarbaviy to`lqin Quyoshdan kelayotgan plazmaning tormozlanishidan paydo zarbaviy to`lqin Quyoshdan kelayotgan plazmaning tormozlanishidan paydo bo`ladi. Yupiterning tungi tomonida magnit moydoni erniki kabi, uzun dum bo`ladi. Yupiterning tungi tomonida magnit moydoni erniki kabi, uzun dum hosil qilib, bir necha yuz million kilometrgacha cho`ziladi. hosil qilib, bir necha yuz million kilometrgacha cho`ziladi. • Ma`lumki, elektronlar magnit maydonda harakatlanganda ikki xil nurlanadi. Ma`lumki, elektronlar magnit maydonda harakatlanganda ikki xil nurlanadi. Bu nurlanishlardan biri tsiklotron nurlanish deyilib, nisbatan kam kuvvatli Bu nurlanishlardan biri tsiklotron nurlanish deyilib, nisbatan kam kuvvatli elektronlarning (0,5 MeV gacha energiyali) harakatlanishidan, ikkinchisi esa elektronlarning (0,5 MeV gacha energiyali) harakatlanishidan, ikkinchisi esa sinxrotron nurlanish deyilib, relyativistik elektronlarning (tezligi-yorug`lik sinxrotron nurlanish deyilib, relyativistik elektronlarning (tezligi-yorug`lik tezligi kattaligiga yaqin elektronlarning) harakatlanishidan vujudga keladi va tezligi kattaligiga yaqin elektronlarning) harakatlanishidan vujudga keladi va dekametrli radionurlanishlarning manbai hisoblanadi.dekametrli radionurlanishlarning manbai hisoblanadi. • Gigant planetaning magnit maydoni zaryadli kosmik zarrachalar bilan Gigant planetaning magnit maydoni zaryadli kosmik zarrachalar bilan ta`sirlashib, ularni o`z sferasida «qafas»ga tushiradi va natijada bunday ta`sirlashib, ularni o`z sferasida «qafas»ga tushiradi va natijada bunday holat, planeta atrofida, ernikiga o`xshash kuchli radiatsiya kamaralarining holat, planeta atrofida, ernikiga o`xshash kuchli radiatsiya kamaralarining paydo bo`lishlariga olib keladi. Toroidal shaklidagi (teshikkulcha ko`rinishli) paydo bo`lishlariga olib keladi. Toroidal shaklidagi (teshikkulcha ko`rinishli) radiatsion kamar, sayyoraning ekvator tekisligiga bir oz osayyoraning radiatsion kamar, sayyoraning ekvator tekisligiga bir oz osayyoraning ekvator tekisligiga bir oz og`gan holda bo`lib, 1,5 dan to 6 planeta ekvator tekisligiga bir oz og`gan holda bo`lib, 1,5 dan to 6 planeta radiusigacha masofaga cho`ziladi. Bu poyasda magnit maydoni «asir olgan» radiusigacha masofaga cho`ziladi. Bu poyasda magnit maydoni «asir olgan» elektronlarning energiyasi 3 dan 30 MeV gacha oraliqda bo`ladi. Planetaning elektronlarning energiyasi 3 dan 30 MeV gacha oraliqda bo`ladi. Planetaning magnitosferasi va radiatsiya kameralari, zaryadli zarrachalar uchun ulkan magnitosferasi va radiatsiya kameralari, zaryadli zarrachalar uchun ulkan tabiiy tezlatgich (uskoritel`) bo`lib xizmat qiladi. erda qayd qilinadigan kichik tabiiy tezlatgich (uskoritel`) bo`lib xizmat qiladi. erda qayd qilinadigan kichik energiyani elektronlar, Yupiterning bu tabiiy tezlatgichlarining mahsuli energiyani elektronlar, Yupiterning bu tabiiy tezlatgichlarining mahsuli ekanligi, ular uchun xarakterli-10 soatlik davrning sayyoraning aylanish davri ekanligi, ular uchun xarakterli-10 soatlik davrning sayyoraning aylanish davri bilan bir xilligidan aniqlanadi.bilan bir xilligidan aniqlanadi.

• Yupiter o`z yo`ldoshlari bilan katta bir «oilani» tashkil qiladi, Yupiter o`z yo`ldoshlari bilan katta bir «oilani» tashkil qiladi, uning atrofida uning atrofida 1616 ta yo`ldosh aylanadi. Bu «Oy» lardan to`rtta ta yo`ldosh aylanadi. Bu «Oy» lardan to`rtta eng yirik 1610 yilda G.Galiley tomonidan topilgan bo`lib, oxirgi eng yirik 1610 yilda G.Galiley tomonidan topilgan bo`lib, oxirgi ikkitasi 1974 va 1975 yillarda topildi.ikkitasi 1974 va 1975 yillarda topildi. • Mushtariy yo`ldoshlarini Mushtariy yo`ldoshlarini 3 gruppa3 gruppa ga bo`lish mumkin. ga bo`lish mumkin. Birinchi gruppaga Birinchi gruppaga to`rttato`rtta GalileyGaliley yo`ldoshlari ( yo`ldoshlari ( IoIo , , YevropaYevropa , , GanimedGanimed va va KallistoKallisto ) va uning sirtidan atigi 110 ming kilometr ) va uning sirtidan atigi 110 ming kilometr masofada aylanuvchi masofada aylanuvchi Amal`teyaAmal`teya kiradi. Bu gruppaning eng uzoq kiradi. Bu gruppaning eng uzoq yo`ldoshi Kallisto planetadan 1,8 mln kilometr narida uning yo`ldoshi Kallisto planetadan 1,8 mln kilometr narida uning atrofida 16,7 er sutkasiga teng davr bilan aylanadi. Bu gruppada atrofida 16,7 er sutkasiga teng davr bilan aylanadi. Bu gruppada eng kichik yo`ldosh Amal`teya bo`lib, diametri 150 km, eng yirigi eng kichik yo`ldosh Amal`teya bo`lib, diametri 150 km, eng yirigi Kallistoniki esa 5300 kilometrdir. Galiley yo`ldoshlarining Kallistoniki esa 5300 kilometrdir. Galiley yo`ldoshlarining o`rtacha zichligi, planetadan uzoqlashgan sayin kamayadi. 3,2-3,6 o`rtacha zichligi, planetadan uzoqlashgan sayin kamayadi. 3,2-3,6 g/smg/sm 33 dan (Io uchun) 1,6 g/sm dan (Io uchun) 1,6 g/sm 33 gacha (Kolisto uchun). «Pioner- gacha (Kolisto uchun). «Pioner- 10»ning ma`lum qilishicha, Ganimed va Io ning atrofida 10»ning ma`lum qilishicha, Ganimed va Io ning atrofida atmosfera mavjud. Ganimed sirtida harorat Tsel`siy shkalasida atmosfera mavjud. Ganimed sirtida harorat Tsel`siy shkalasida minus 115 gradusga boradi. Galiley yo`ldoshlarining al`bedosini minus 115 gradusga boradi. Galiley yo`ldoshlarining al`bedosini (Quyosh nurlarini qaytara olish qobiliyatlarini) o`rganish, (Quyosh nurlarini qaytara olish qobiliyatlarini) o`rganish, ularning sirti qalin muz bilan qoplangan degan taxminni beradi.ularning sirti qalin muz bilan qoplangan degan taxminni beradi.

• 600 metrli radioteleskop (RATAN-600) yordamida Galiley 600 metrli radioteleskop (RATAN-600) yordamida Galiley yo`ldoshlarini o`rganish, ularning radiodiapazonida aniqlangan yo`ldoshlarini o`rganish, ularning radiodiapazonida aniqlangan ravshanlik temperaturalari hayratga solarli darajada yuqoriligini ravshanlik temperaturalari hayratga solarli darajada yuqoriligini ko`rsatadi. (Kallisto uchun-90ko`rsatadi. (Kallisto uchun-90 00 CC , Ganimed uchun-105, Ganimed uchun-105 00 CC • ). Bu sayyoralar uchun hisoblangan muvozanat temperaturadan ). Bu sayyoralar uchun hisoblangan muvozanat temperaturadan ancha yuqori bo`lib, uning manbai ko`p kilometrli muz qatlami ancha yuqori bo`lib, uning manbai ko`p kilometrli muz qatlami ostida «yashiringan» deyishga asos beradi. Eng yuqori ravshanlik ostida «yashiringan» deyishga asos beradi. Eng yuqori ravshanlik temperaturasi Io da kuzatilib u shu qadar kattaki, olimlar, bu temperaturasi Io da kuzatilib u shu qadar kattaki, olimlar, bu yo`ldosh kuchligina magnit maydoniga va atrofida, radiatsion yo`ldosh kuchligina magnit maydoniga va atrofida, radiatsion kamariga ega degan gipotezani o`rtaga tashlashi ikinchi guruh kamariga ega degan gipotezani o`rtaga tashlashi ikinchi guruh yo`ldoshlar, taxminan 12 mln kilometrli masofada sayyora yo`ldoshlar, taxminan 12 mln kilometrli masofada sayyora atrofida 250 er sutkasiga yaqin davr bilan aylanadilar. Bu atrofida 250 er sutkasiga yaqin davr bilan aylanadilar. Bu guruhga kiruvchi yuldoshlar nisbatan kichik bo`lib, ular haqida guruhga kiruvchi yuldoshlar nisbatan kichik bo`lib, ular haqida hozircha juda kam narsa ma`lum. hozircha juda kam narsa ma`lum. Ikkinchi gruppa a`zolarining Ikkinchi gruppa a`zolarining soni ham soni ham 55 ta bo`lib, bulardan ikkitasi yangi-1974 va 1975 yilda ta bo`lib, bulardan ikkitasi yangi-1974 va 1975 yilda topilgan.topilgan.

• Uchinchi guruh yo`ldoshlarining soni 4 ta bo`lib, ular Uchinchi guruh yo`ldoshlarining soni 4 ta bo`lib, ular planetadan o`rtacha 23 mln kilometr masofada, taxminan 2 planetadan o`rtacha 23 mln kilometr masofada, taxminan 2 yillik davr bilan aylanadi. 1979 yili mart oyida Yupiterdan 278 yillik davr bilan aylanadi. 1979 yili mart oyida Yupiterdan 278 ming kilometr naridan o`tgan AQSh ning «Voyajer-1» ming kilometr naridan o`tgan AQSh ning «Voyajer-1» avtomatik stantsiyasi Mushtariy va uning yo`ldoshlariga avtomatik stantsiyasi Mushtariy va uning yo`ldoshlariga tegishli talay yangiliklarni ochdi. «Voyajer» olgan rasmlarda, tegishli talay yangiliklarni ochdi. «Voyajer» olgan rasmlarda, planetaning 30 ming kilometrga cho`zilgan qutb yog`dusi va planetaning 30 ming kilometrga cho`zilgan qutb yog`dusi va atmosferasida 17 marta yashinni eslatuvchi chaqnash kuzatildi. atmosferasida 17 marta yashinni eslatuvchi chaqnash kuzatildi. • Planeta sirtidan 57 ming kilometr balandlikda, kengligi Planeta sirtidan 57 ming kilometr balandlikda, kengligi 8 ming 700 kilometr, qalinligi 30 kilometrdan katta bo`lmagan, 8 ming 700 kilometr, qalinligi 30 kilometrdan katta bo`lmagan, Saturnnikiga o`xshash halqasi borligi ma`lum bo`ldi. Saturnnikiga o`xshash halqasi borligi ma`lum bo`ldi. Olimlarning aniqlashicha, bu halqa asosan chang va kattaligi Olimlarning aniqlashicha, bu halqa asosan chang va kattaligi bir necha o`n metrgacha boruvchi qoya toshlar va muz bir necha o`n metrgacha boruvchi qoya toshlar va muz parchalaridan tashkil topgan.parchalaridan tashkil topgan.

• Avtomatik stantsiya sayyoraning yo`ldoshi Iodan Avtomatik stantsiya sayyoraning yo`ldoshi Iodan eng yaqin (19 ming km) masofadan o`tib, uning eng yaqin (19 ming km) masofadan o`tib, uning sirtida ayni paytda «ishlayotgan» vulqonni sirtida ayni paytda «ishlayotgan» vulqonni (balandligi 160 km), birnecha yuz kilometrga (balandligi 160 km), birnecha yuz kilometrga cho`zilgan tog`lar va jarliklarni kuzatdi. Ganimed cho`zilgan tog`lar va jarliklarni kuzatdi. Ganimed va Kallisto sirtida ko`ringan o`nlab yorug` va Kallisto sirtida ko`ringan o`nlab yorug` dog`lar esa, aftidan, kraterlar bo`lsa kerak deb dog`lar esa, aftidan, kraterlar bo`lsa kerak deb taxmin qilindi. Kallistodagi kraterlardan biri-bir taxmin qilindi. Kallistodagi kraterlardan biri-bir necha kontsentrik tog` halqalari bilan o`ralgan necha kontsentrik tog` halqalari bilan o`ralgan bo`lib, ayrim joylarda bu tizmalarning oralig`i 1 bo`lib, ayrim joylarda bu tizmalarning oralig`i 1 ming 600 kilometrgacha etadi.ming 600 kilometrgacha etadi. • Garchi oxirgi yillarda ulkan sayyora Mushtariy va Garchi oxirgi yillarda ulkan sayyora Mushtariy va uning yo`ldoshlariga tegishli anchayin asriy uning yo`ldoshlariga tegishli anchayin asriy sirlar «fosh» bo`lgan bo`lsa-da, hali yana bir sirlar «fosh» bo`lgan bo`lsa-da, hali yana bir necha o`n yilga yashiringan muammolar unda necha o`n yilga yashiringan muammolar unda mavjud. Olimlar, kelajakda, bu ulkan sayyora mavjud. Olimlar, kelajakda, bu ulkan sayyora sistemasiga kiruvchi osmon jismlari bilan sistemasiga kiruvchi osmon jismlari bilan yaqindan tanishish maqsadida, navbatdagi yaqindan tanishish maqsadida, navbatdagi avtomatik stantsiyalarni uning «oy»laridan avtomatik stantsiyalarni uning «oy»laridan biriga qo`ndirishni mo`ljallamoqdalar.biriga qo`ndirishni mo`ljallamoqdalar.

Похожие

Quyosh sistemasida sayyoralarning tabiatini kompleks o’rganish

Yer va sayyoralarning paydo bo`lishi haqidagi kosmogonik taxminlar

Нептун орти объектлари

Quyosh va osmon jismlari

Teleskop turlari va ularning ishlash prinsipi