Yassi chuvalchanglar (Tasmasimon chuvalchanglar) - Зоология - Рефераты

Yassi chuvalchanglar (Tasmasimon chuvalchanglar)

Загружено в:

23.10.2023

Скачано:

0

Размер:

376.5 KB

Yassi chuvalchanglar ( Tasmasimon chuvalchanglar) Reja: 1. Ho'kiz soliteri, teniarinhoz qo'zg'atuvchisi 2. Cho'chqa soliteri, Tenioz va sistiserkoz qo'zg'atuvchisi 3. Pakana gijja, gimenolepidoz qo'zg'atuvchisi

Tasmasimon chuvalchanglar (Cestoidea) sinfi. Xarakterli belgilari. Sinfning hamma turlari endoparazitlar bo'lib, yetuk bosqichlari umurtqalilar va odamning ichagida parazitlik qiladi. 3000 ortiq turlari malum. Tanasi tasmasimon shaklda, dorso - ventral yassilangan. Uzunligi bimechta millimetrdan bir nechta metrgacha yetadi. Tanasi bosh (skoleks), bo'yin va ko'p sonli bo 'g'imlar (proglottidalar)d&n tashkil topgan. Boshida gijjalarning yopishish a'zolari (so'rg'ichlar, botriyalar, ilmoqchalar) joylashgan. Tashqaridan teri-muskul qopchasi bilan o'ralgan.Tana bo'shlig'i rivojlanmagan. Hazm, nafas olish, qon aylanish sistemalari yo 'q. Nerv sistemasi va ayirish sistemalari tipga xos tuzilishga ega. Sestodalar germafroditlardir . Bo'g'imlar tuzilishi bilan farqlanadi. Dastlabki bo'g'imlarda jinsiy sistemalar rivojlanmagan, keyingi bo'g'imlarda awal erkaklik, keyin urg'ochilik jinsiy a'zolari rivojlanadi. Tananing o'rta qismidagi bo'g'imlarda jinsiy sistema to'liq rivojlanadi. Germafrodit bo'g'imlarda tuxumdon sariqdon, qin, ootip, bachadon, urug'don, urug' to'quvchi nay va sirrus mavjud. Yetuk bo'g'imlarda bachadon ko'p tarmoqlanadi (bu tashxis qo'yishda ahamiyatga ega belgi hisoblanadi), natijada boshqa a'zolar redukciyaga uchraydi. Hamma sestodalar biogelmintlar hisoblanadi (lichinkalari oraliq xo'jayinda rivojlanadigan gel'mint shunday ataladi). Oraliq xo'jayinlarda onkosfera va finnalar (har xil turlarda tuzilishi farqlanadi va har xil nomlanadi) yashaydi. Finnalar definitiv xo'jayin organizmida jinsiy yetiladi. Ho'kiz soliteri (Taeniarhynchus saginatus) – teniarinxoz qo'zg'atuvchisi. Asosiy xo'jayin organizmida yashash joyi - Ingichka ichak. Geografik tarqalishi. Hamma hududlarda, ayniqsa chala pishirilgan go'shtlarni iste'mol qilinadigan hududlarda ko'proq uchraydi. Morfologiyasi. Uzunligi 4-10 m ga yetadi. Skoleksida 4 ta so'rg'ich mavjud, ilmoqchalari yo'q (shuning uchun ham qurollanmagan soliter deb ataladi) Germafrodit bo'g'imlar tortburchak shaklda, tuxumdoni ikki bo'lakli, bachadoni

shoxlanmagan. Yetuk bo'g'imlari cho'zinchoq bo'lib, bachadoning shoxlari 17-36 ga teng (rasm). Hayot sikli. Asosiy xo'jayini odam, oraliq xo'jayini yirik qoramol. Juda ko'p tuxumlarni ajratadi. Yetuk bo'g'imlari uzilib, faol o'rmalab anal teshikdan chiqishi mumkin. Oraliq xo'jayin uchun invazion bosqichi tuxumlardir. Oraliq xo'jayinga tuxumlar va bo'g'imlar bilan ifloslangan o't, suv orqali o'tadi. Hayvonlar ichagida onkosferadan olti ilmoqli onkosferalar chiqib qon tomirlari orqali mushaklarga va boshqa a'zolarga yetib boradi va cisticertikal sistitserkka (suyuqlik bilan to'lgan skoleksi ichkariga botib kirgan pufakcha) aylanadi. Sistitserklar (finnalar) odam uchun invazion bosqich hisoblanadi. Finnalar o'z yashovchanligini uzoq vaqt saqlaydi. Odamga yaxshi pishirmagan go'shtni iste'mol qilganda yuqadi.

Patogen ta'siri. Metabolitlari organizmgazaharli ta'sir etadi, ilmoqlari va so'rg'ichlari ichak shilliq qavatini jarohatlaydi. Laboratoriya tashxisi. Axlatda bo'g'imlarni tekshirib tashxis qo'yiladi. Tuxumlarni tekshirish aniq tashxis qo'yishga imkon bermaydi, chunki ho'kiz soliteri tuxumini cho'chqa soliterinikidan ajratib bo'lmaydi. Profilaktikasi. Shaxsiy profilaktika xom yoki chala pishirilgan mol go'shtini iste'mol qilmaslikka asoslangan. Jamoat profilaktikasi o'tloqzorlami odam axlati bilan ifloslanishiga yo'l qo'ymaslik, go'sht kombinatlarida va bozorlarda veterinariya - sanitariya nazoratini yo'lga qo'yish orqali amalga oshiriladi. Cho'chqa soliteri (Taenia solium) - tenioz, sistitserkozning qo'zg'atuvchisi.

Asosiy xo'jayinda yashash joyi. Yetuk shakli ingichka ichakda yashaydi. Geografik tarqalishi. Cho'chqachilik rivojlangan va cho'chqa go'shti iste'mol qilinadigan hududlarda tarqalgan. Morfologiyasi. Uzunligi 3m gacha yetadi. (rasm). Skoleksda to'rtta so'rg'ichdan tashqari ilmoqchalar joylashgan (shuning uchun ham qurollangan soliter deyiladi). Germafrodit bo'g'imlarida tuxumdon uch bo'lakchadan iborat. Etuk bo'g'imlarda shoxchalari soni 12 dan oshmaydi. Hayot sikli. Asosiy xo'jayini odam, oraliq xo'jainlar cho'chqalar, ba'zan odam ham bo'lishi mumkin. Invaziya manbai - kasal oclclamlarclir. Tashqi muhitga axlat orqali tuxumlar yoki 5-6 tadan bo'g'imlar, holida ajratiladi. Tuxumlar cho'chqa uchun invazion bosqich hisoblanadi (rasm). Oraliq xo'jayin organizmida onkosfera va finnalar rivojlanadi. Odamlarda xom yoki yaxshi pishirilmagan cho'chqa go'shti orqali o'tadi. Odamga cho'chqa soliteri tuxumi ifloslangan ovqat orqali yuqishi ham mumkin. Bu holatda odam parazit uchun oraliq xo'jayin hisoblanadi.

Odam qusganida yoki ichakning teskari peristaltikasida parazit tuxumlari bo ' g ' imlar bilan oshqozonga tushadi va undan onkosfera chiqib , qon tomirlari orqali jigar , miya , o ' pka va boshqa organlarga tarqalib , o ' sha joylarda firmaga aylanadi . Bu kasallik sistiserkoz deyiladi . Sistiserkoz - ko ' pincha o ' limga olib keluvchi juda og ' ir kasallikdir . Patogen ta ' siri . Zaharli va mexanik ta ' sir natijasida oshqozon - ichak va nerv sistemasi faoliyati buzilishlari kuzatiladi . Miya sistitserkozi juda og'ir simptomlarga sabab bo'lishi mumkin. Laboratoriya tashxisi. Axlatda yetuk bo'g'imlarni tekshirish asosida qo'yiladi. Yetuk bo'g'imda bachadon shoxchalari soni 12 dan ortmaydi. Sistitserkozga tashxhis qo'yish uchun rentgenologik, ultratovush va immunologik tekshirishlar o'tkaziladi. Prqfilaktikasi. Shaxsiy profilaktikasi xom yoki yaxshi pishirilmagan cho'chqa go'shtini iste'mol qilmaslik. Jamoat profilaktikasi - bozorlarda va go'sht kombinatlarida veterinariya - sanitariya nazoratini yaxshi yo'lga qo'yish, cho'chqa fermalarida ishlaydiganlarni tibbiy ko'rikdan o'tkazib turish orqali amalga oshiriladi. Pakana gijja (Hymenolepis nana) - gimenolepidoz qo'zg'atuvchisi. Odamda yashash joyi. Ingichka ichak paraziti hisoblanadi. Geografik tarqalishi. Hamma joylarda uchraydi. Morfologiyasi. Uzunligi 2 sm, juda kam holatda 5 sm gacha etishi mumkin.

Skoleksda 4 ta so'rg'ichlar va ilmoqlari, xartum joylashgan. Strobilada bo'g'imlar soni 200 ga yetishi mumkin. Hayot sikli. Odam ham definitiv, ham asosiy xo'jayin hisoblanadi. Odamda invazion bosqich tiaumlar bo'lib, alimentar usulda yuqadi. Ichakda tuxumdan onkosferalar chiqib, ichak vorsinkalariga ichiga kiradi va u erda birnechta kim davomida finnalar (sistiserkoidlar)ga aylanadi. Sistiserkoidlar ichak bo'shlig'iga chiqib, shilliq pardaga yopishadi va rivojlanib, voyaga etadi, 1-2 oygacha yashaydi. Tuxumlar ichakdan chiqmasdan rivojlanishi mumkin (autoinvaziya). Ko'pincha tashqariga chiqqan tuxum, o'z-o'ziga qaytadan yuqishi mumkin (autoreinvaziya) (rasm). Patogen ta'siri. Gimenolepidoz bilan asosan maktab yoshigacha, ba'zan 12 yoshgacha bolalar kasallanadi. Kasallikda bosh og'rishi, ichak faoliyati buzilshi, holsizlik, tez charchash alomatlari kuzatiladi. Laboratoriya tashxisini qo'yish uchun axlatdan parazit tuxumlari va bo'g'imlari tekshiriladi. Profilaktikasi. Bolalarga gigiena ko'nikmalarini o'rgatish, ota-onalar, bolalar muassasalari xodimlari orasida sanitariya-oqartuv ishlarini yo'lga qo'yish, bolalar o'yinchoqlarini dezinfektsiyalash orqali amalga oshiriladi.

rasm. Pakana gijja. a-umumiy ko'rinishi; 1-skoleks; 2-bo'yin; 3-strobila; 4-yetilmagan bog'imlar; 5- germafrodit bo'g'imlar; 6-yetuk bog'imlar. b-odam ichagida taraqqiyot sikli; 1- strobila; 2-tuxumlar; 3-ichak burmalarida onkosferalar, 4-sistiserkoid; 5- sistiserkoidning ichak bo'shlig'iga chiqishi; 6-skoleksning ichak devoriga yopishishi; 7- strobila o'sishi.

Adabiyotlar : 1. Abduraxmanov G.M., Lopatan I.K., Ismailov Sh.I. Osnovo’ zoologii i zoogeografii. Uchebnik dlya studentov vo’sshix pedagogicheskix uchebno’x zavedeniy. M., Izdatelskiy tsentr «Akademiya» 2001. 2. A buladze K.I. i dr. Parazitologiya i invazionno’e bolezni selskoxozyaystvenno’x jivotno’x. Uchebnik d lya studentov VUZov po spetsialnosti "Veterinariya". M., 1990. 3 . Akbaev M.Sh. i dr. Parazitologiya i invazionno’e bolezni jivotno’x. Uchebnik dlya studentov VUZov po spetsialnosti «Veterinariya». M. KOLOS, 2000. 4. Biologiya. Bolshoy entsiklopedicheskiy slovar. Nauchnoe izdatelstvo "Bolshaya Rossiyskaya entsiklopediya". M. 1998. 5. Burdelev T.E. i dr. Osnovo’ veterinarii. Uchebnik. M.,1978. 6. Genis D.E. Meditsinskaya parazitologiya. M. 1991.

Похожие

Yassi chuvalchanglar

Tasmasimon chuvalchanglar sinfi

Yassi chuvalchanglar tipi

Yassi chuvalchanglar (So'rg'ichlilar)

Yumaloq chuvalchanglar (Asl yumaloq chuvalchanglar)