Implantasiya va embrionning provizor organlar - Зоология - Рефераты

Implantasiya va embrionning provizor organlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55 KB

Implantasiya va embrionning provizor organlar Reja: 1.Implantasiya. 2.Embrionning provizor organlari. 3.Umurtqasiz hayvonlar embrionida provizor organlar. 4.Yo'ldosh.

Implantasiya Sut emizuvchilarda bachadonning shilliq qavatiga trofoblastlarning yaqinlashishi biian implantasiya jarayoni boshlanadi. Embrionning bachadon shilliq qavatiga yopishishi implantasiya deyiladi. Implantasiya lotincha im - iclikariga, plantare - yopishibjoylashish degan ma'nonibildiradi. Implantasiya tufayli embrion ona organizmidan oziq modda bilan ta'minlanadi. Implantasiya odam embrionida urug'lanishdan keyin 7 kun ichida sodir bo'ladi. Lfmg'lanish sodir bo'lgandan keyin zigota tuxum yo'llaridan bachadon tomonga harakatlanadi. Ana shu davrda embrion har xil noqulay sharoitlarga duch keladi. Bachadondagi bu noqulay sharoitlarni J. Ibert (1968) quyidagicha izohlaydi: "Embrion ona oiganizmining himoyasiga o'tguncha, ya'ni trofoblast orqali bachadonning shilimshiq qavatiga yopishguncha, bir hafta davomida tuxum yo'llarida va bachadonda xavfli sayohat qiladi". Bu qiyinchiliklarni Ibert suv osti kemasining muzliklar orasida yurishi bilan tenglashtiradi. Embrionning atrofidagi sharoit esa muzli suvdan ham murakkabdir. Umurtqali hayvonlarda tuxumning yetilishi va tuxumdondan chiqishi bir xil bo'ladi. Ularda graaf pufakchasi yorilib, tuxum yo'lining voronkasimon uchlari orqali tuxum yo'liga o'tadi. Ammo ba'zi hayvonlarda bu umumiy sxemadan chetga chiqish sodir bo'lishi mumkin. Jumladan, madagaskar qilli tipratikanidagraaf pufakchasi hosil bo'lmaydi. Tuxum tuxumdondan chiqishi vaqtida tuxumdon to'qimalari yumshaydi va tuxum qorin bo'shlig'iga suzib chiqadi. Bularda urug'lanish tuxumdonda sodir bo'ladi. Urug'langan tuxum tashqi tomonga harakat qiladi. Tirik tug'uvchi hayvonlarda urug'langan tuxum bachadonda taraqqiy eta boshlaydi. Har xil sut emizuvchilarda yetilgan va tuxumdondan chiqqan tuxumlar soni turlicha bo'ladi. Janubiy Afrikada yashaydigan sakrovchi degan kemimvchining har bir tuxumdonidan 60 tadan tuxum yetiladi, ularning qaysi biri birinchi bo'lib implantasiya sodir bo'ladigan joyga yetib kelsa, o'sha tuxum yashab qoladi va urug'lanadi. Ko'p bola tug'uvchi sut emizuvchilar (cho'chqa, kemiravchilar, yirtqichlar) ning tuxumdonidan birdaniga bir nechta tuxum yetiladi. Ko'pchilik tuyoqlilar va ayollarning tuxumdonlaridan navbati

bilan bittadan tuxum yetiladi. Tuxum awal chap tuxumdondagi, keyin o'ng tomondagi tuxumdondan yetiladi. Qoramollar va boshqa ba'zi sut emizuvchilar tuxumdonida graaf pufakchalari 4 yetilgandan keyin urg'ochi va erkak individlar o'zaro qo'shiladi. Natijada normal urug'lanish jarayoni sodir bo'ladi. Hayvonlarning ko'payishga kirishish davri "jinsiy ov", esterus yoki "ov" deyiladi. Implantasiya turlari . Sut emizuchilarda implantasiyaning uch turi mavjud : sentral , ekssentral , interstisial . Sentral implantasiya juft tuyoqlilar , toq tuyoqlilar , tovushqonsimonlar va boshqa hayvonlaiga xos bo ' lib , ularda blastosista bachadonning shilliq qavatiga kirmaydi , uning bo ' shlig ' ining markazida joylashadi . Ekssentral implantasiya sichqonlar , kalamushlar va qo ' shoyoqlarda uchraydi Bulardablastosistabachadonning bo ' shlig ' idan kriptasigao ' tib , implantasiya kamerasini hosil qiladi . Keyinchalik o ' suvchi desidual hujayralar implantasiya kamerasi bilan bachadon bo ' shlig ' i orasini yopadi . Embrion bachadon devorining shilliq epiteliy hujayralarini eritib , biriktinivchi to ' qimaga yetadi va implantasiya sodir bo ' ladi . Interstisial implantasiya ko ' rshapalaklar , qumsichqonlar va primatlarga xos bo ' lib , ularda blastosista bachadon yorig ' idan uning shilliq qavatini buzib . biriktiruvchi to ' qimagayetadi . Ularning bachadonidakriptabo lmaydi . Embrionning provizor organlari Embrion rivojlanish ining xavfsiz o'tishini ta'minlab, embrional davr tugashi bilan o'z faoliyatini tugatadigan organlarga embrionning provizor yoki vaqtinchalik organlari deyiladi. Bu organlar embrional davr tugashi bilan yo'qolib ketadi. Provizor organlarga sariqlik xaltasi, trofoblast, amnion, serozparda, allantois, xorion, yo'ldosh, kindikipikiradi. Sariqlik xaltasi. Tuxumning sariqlik xaltasi ektodermadan hosil bo'iib, sariqlik moddasini o'rab turadi. Sariqlik xaltasining tashqi tomoni mezenxima hujayralari bilan qopiangan bo'ladi. Mezenxima sariqlik xaltasining ustida tomirlar paydo bo'lishiga olib keladi va ular orqali organlarga oziq moddalarni o'lkazadi. Embrion keyinchalik sariqlik moddasidan ajralib, ichakning o'rta qismidagi ingichka sariq

yo'lcha orqali sariqlikxaltasi bilan aloqada bo'ladi. HaVi ma'lumotlarga qaraganda, sariqlik xaltasi embrionning provizor organi hisoblanmaydi. Ammo u faqat xalta bo'imay, balki boshqa provizor organlar kabi embrionning hayotiy jarayonlarining normal o'tishiga yordam beradi. I'mbrion rivojlanishining dastlabki davrlarida sariqlik xaltasi embrionning iiafas olishi va oziqlanishida qisqa vaqt ishtirok etadi. Sariqlik xaltasi devorining hujayralarida sariqlik moddasi birlamchi qayta ishlanib, keyin sarflanadi. Umurtqasiz hayvonlar embrionida provizor organlar Provizor organlar ba'zi umurtqasiz hayvonlar embrionida ham bo'ladi. Ikki qanotli va qattiq qanotli hasharotlar embrionida amnion va seroz parda cntodermadan paydo bo'ladi. Ammo amniotalarda amnion bosh tomonida paydo bo'lib, dumtomoniga siljib, embrionni qoplab oladi. Hasharotlarda esa amnion bosh va dum tomonida paydo bo'ladi va keyinchalik ular yaqinlashib, embrionni o'rab oladi. Tuxumi sariqlik moddaga boy bo'lgan hasharotlarda, ya'ni qanotsiz hasharotlarda embrion tuxumning o'zi bilan tuxumni qoplagan blastodermani ichkariga tortadi. Blastoderma ikki qavat bo'lib, ustidagisi seroza qavatni, ichkaridagisi embrionni o'rab olib amnionni tashkil etadi. Umurtqasiz hayvonlarda vaqtincha organlaming paydo bo'lishi rivojlanishning turli davriarjga to'g'ri keladi. Kapalaklarda boshqa hasharotlarga nisbatan vaqtincha organlar tezroq paydo bo'ladi. Kapalaklarning amnioni dastlab qorinni, keyin esa orqa tomonni qoplaydi. Umurtqasiz hayvonlarning vaqtincha organlari embrionni tashqi muhitning noqulay sharoitlaridan va qurib qolishdan saqlaydi. Kapalaklarning embrioni tuxumning sariqlik moddasiga botganligi uchun amnion va seroz parda embrionni butunlay qoplab olmaydi. Chunki embrion tuxumning sariqlik moddasi bilan oziqlanishi kerak. Ba'zi tuban hasharotlarda embrionni qoplaydigan vaqtincha organlar bo'lmaydi. Uiarning o'rniga embrion atrofida gomogen kutikulyar parda hosil bo'ladi. Bunday parda qisqichbaqasimonlarda, o'rgimchaksimonlarda va ko'poyoqlilarda ham paydo bo'ladi.

Parda qanotlilardan yaydoqchilarda parazit Uchinkalar paydo bo'ladi. Ular o'zlarining tuxumini boshqa hasharotlarning tuxumi ustiga qo'yadi. Bunday hasharotlarning rivojlanishida vaqtincha organlardan faqat ozuqa bilan ta'minlaydigan seroz parda paydo bo'ladi. Yaydoqchilar tuxumida sariqlik moddasi bo'lmaganligi uchun mayda bo'ladi (26-30 mk). Rivojlanish paytida yaydoqchilaming embrioni xo'jayinning to'qima hujayrasi bilan oziqlanishi natijasida 100, ba'zan 1000 marta kattaiashadi. Parazitlik bilan rivojlanadigan hasharotlarda har bir blastomer yangi organizmni yaratadi. Bunday rivojlanishga vaqtincha organlarning ertaroq paydo bo'lishi sabab bo'ladi. Bu organlarni seroz parda va trofamnion deyiladi. Bir tuxumdan ko'p organizm paydo bo'lishi poliembrioniya deyiladi. Hasharotlarning zararkunanda organizmlar tuxumi yoki boshqa stadiyasi hisobidan parazitlikbilan oziqlanishi giperparazitizm deb ataladi.Bu hodisadan qishloq xo'jaligida, ya'ni o'simlMarga zarar yetkazadigan hasharotlarga qarshi biologik kurash vositasi sifatida foydalaniladi. Yoidosh Embrion bilan ona organizmi o'rtasida aloqa bog'lash plasentasiya deyiladi. Bu aloqa yo'ldosh yoki bola o'rni hosil bo'lishi orqali o'rnatiladi. Yo'ldosh hosil bo'Iishida embrionning vaqtincha organlari ishtirok etadi. Urug'lanish sodir bo'lgandan keyin blastosist 1 hafta ichida implantasiya, ya'ni bachadon devoriga trofoblastlarning vorsinkalari orqali yopishadi va katta xavfli davr o'tadi. Ammo bu xavf yo'ldosh hosil bo'lguncha davom etadi. Homila bilan ona organizmi o'rtasidagi aloqa yo'ldosh orqali bog'langandek mustahkam bo'lmaydi. Ikkinchi tomondan, trofoblast embriondan kelayotgan toksin moddalami neytirallay olmaydi. Bu moddalar ona jigariga kelib neytrallanadi. Shuning uchun yo'ldosh hosil bo'lguncha ona oganizmida taksikoz, ya'ni embrion qonidagi zaharli moddalardan zaharlanish, ya'ni ko'ngil aynish, qayt qilish kabi holatlar kuzatiladi. Shunday holatlarda ko'ngil istagan narsalar iste'mol

qilinsa, bu hodisaning oldi ohnadi. Odamlarda homiladorlikning 78-80-kunlariga kelib yo'ldosh hosil bo'ladi. Implantasiyadan keyin blastodermik pufakchaning o'sishi biian yo'ldoshli hayvonlarda embrionning oziq moddalarga bo'lgan ehtiyoji ortadi. Rivojlanishning boshlang'ich davrlarida embrion oziq moddani ona organizmidan trofoblast orqali oladi. Trofoblast ikkita bosim kuchi ta'sirida bo'ladi, ya'ni unga tashqi tomondan ona organizmi to'qimalarining bosimi ta'sir etsa, ichki tomondan amnion suyuqligining bosimi ta'sir etadi. Bu bosimlarning ta'siri trofoblast devoridagi hujayralarning normal o'sishi va ko'payishiga xalaqit beradi. Natijada trofoblastning ustki tomoni tugunchaM, o'simtali, vorsinkasimon bo'lib qoladi. Bu birlamchi vorsinkalar bo'lib, ularga mezenxima qo'shilishi natijasida tashqi epiteliy bilan qoplangan o'simtaga aylanadi. Trofoblastda vorsinkalar hosil bo'lgandan keyin bu tuzilma xorion yoki seroza deb ataladi. Xorion vorsinMarining joylanishiga qarab yo Idoshlar har xil bo'ladi, Ular embrion qorin qismining ro'parasida yoki atrofida joylashadi. Xorionning ichkari tomonini allantois qoplaydi. Shuning uchun yo'ldoshni xorioallantois deb birgalikda ham nomlanadi. Yo'ldosh turlari. Embironning ona organizmidan oziq moddalar bilan ta'minlanishi har xil bo'ladi. Shuning uchun yoldoshning quyidagi turlari bo'ladi: 1. Epitelioxorial yo'ldosh, u yarim yoki chala yo'ldosh deb ham ataladi. Bunday yo'ldoshda vorsinka o'simtalari yaxshi rivojlanmaydi va faqat do'ngchasimon bo'lib, bachadonning shilimshiq qavatiga botib kiradi. Tug'ish vaqtida vorsinkalar bachadonga zarar yetkazmay, o'z chuqurchalaridan chiqadi. Tug'ish og'riqsiz va qon ketishsiz o'tadi. Bunday yo'ldosh cho'chqa, ot, tuya, lemur, kitsimonlar va boshqa hayvonlarda uchraydi 2. Desmoxorial yoki biriktiruvchi to'qimali yo'ldosh vorsinkalarnhig ko'phgi bilan epitelioxorial yo'ldoshdan farq qiladi. Xorion vorsinkalari bilan birikkan joyda bachadon shilimshiq qobig'ining epiteliysi yemiriladi. Tarmoqlanib ketgan vorsinkalar epiteliydan o'tib, biriktiruvchi to'qimaga botadi va ona qon tomirlariga yetib boradi. Bunday yo'ldosh katelidon deyilib, embrionning dastlabki davrlarida

embrionga nisbatan 200 marta katta bo'ladi. Bunday yo'ldosh kavsh qaytaruvchilarga xosdir. 3. Vazoxorial yoki endotelioxorial yo'ldosh hosil bo'lishida bachadon shilimshiq epiteliysi ham, biriktiruvchi to'qima ham yemiriladi hamda vorsinkalar qon tomirlariga yetib boradi. Qon tomirlari vorsinkalar oldida kengayadi. Ona qoni embrion qonidan yupqa endotelial hujayra bilan ajralib turadi. Shuning uchun oziq modda va gazlar almashinuvi qiyinchiliksiz sodir bo'ladi. Bunday yo'ldosh yirtqich sut emizuvchilarda hosil bo'ladi. 4, Gemoxorial yo'ldosh hosil bo'lishida bachadonda chuqur o'zgarishlar sodir bo'ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Tokin B.P. Ob sha ya embriologiY. M., «V i sshaya shkola», 1987. 2.Gazaryan K.G., Belousov L.V. Biologiya individualnogo razvitiya jivotnix. M., «Visshaya shkola», 1988. 3.Salixbayev I.K. Individual taraqqiyot biologiyasi. Toshkent, ToshdU, 1988. 4.Salixbayev I.K. Rivojlanish biologiyasi. Toshkent, ToshdU, 1992. 5.Novikov N.I., Svyatenko YE.S. Rukovodstvo k laboratornim zanyatiyam po gistologii i embriologii. M., 1984. 6.Yarigin V.N. i dr. Biologiya v 2-x knigax. M., «Visshaya shkola», 1999.

Похожие

Organizm rivojlanishi va muhit

Differensiasiya va determinasiya

Embrion qavatlaridan organlarning hosil bo'lishi

Embrional maydon gipotezasi. Fiziologik Gradient nazariyasi

Ontogenez va evolyusiya biogenetik qonun