Bo'g'imoyoqlilar. Traxeya bilan nafas oluvchilar 2 - Зоология - Рефераты

Bo'g'imoyoqlilar. Traxeya bilan nafas oluvchilar 2

Загружено в:

23.10.2023

Скачано:

0

Размер:

192.5 KB

Bo'g'imoyoqlilar. Traxeya bilan nafas oluvchilar 2 Reja: 1. Hashoratlar 2. Malla suvarak, kasallik qo'zg'atuvchilarning mexanik tashuvchisi 3. O'rin ko'rpa qandalasi, ektoparazit 4. Bitlar 5. Bosh biti, pedikulez qo'zg'atuvchisi, qaytalama va toshmali terlama kasalliklar qo'zg'atuvchilarining tashuvchisi 6. Kiyim - kechak biti, pedikulez qo'zg'auvchisi, qaytalama va toshmali terlama kasalligining qo'zg'atuvchilarining tashuvchisi. 7. Qov biti, ektoparazit.

Traxeyalar (Traheata) kenja tipi. Traxeyalilar kenja tipi 2 ta sinfga ajratiladi. l. Ko'poyoqlilar (Miriapoda); 2. Hashoratlar (Insecta). Ko'p oyoqlilar sinfida ko'p zaharli turlar (slkolopendralar) mavjud. Hashoratlar sinfi muhim tibbiyot ahamiyatiga ega. Hashoratlar (Insecta) sinfi Turlari soni 1 mlnga yaqin. Hamma turlar biologik progress holatida. Tanasi bosh, ko'krak va qorin qismlaridan tashkil topgan. Boshida sezgi a'zolari va murakkab og'iz apparati joylashadi. Og'iz apparatining tuzilishi oziqlanish tipiga bog'liq. Ko'kragi uch bo'g'imga ajralgan, har bir bo'g'imda bir juft oyoq rivojlangan. Ko'pchilik turlarda 2 va 3 bo'g'imlarda bir juftdan qanoti bor. Ammo qanotsiz yoki qanoti reduktsiyalangan turlar ham mavjud. Qorin qismi har xil turlarda farqlanadigan va 6 dan 12gacha bo'g'imlardan tashkil topgan. Hazm sistemasi boshqa bo'g'imoyoqlilarga qaraganda ancha differensiatsiyalashgan. Qon aylanish sistemasi sust rivojlangan, asosan ovqat moddalarini va metabolitlar mahsulotlarini tashish vazifasini bajaradi. Nafas sistemasi juda tarmoqlangan traxeyalardan tashkil topgan. Qon aylanish sistemasining kislorod bilan ta'minlash fimksiyasini traxeyalar bajaradi. Ayirish sistemasi mal'pigiy naychalari yoki yog' tanachalaridan tuzilgan. Nerv sistemasi juda yaxshi rivojlangan. Sefalizatsiya jarayoni yaxshi ko'rinib turadi. Bosh miyasi 3 ta bo'limga differensiatsiyalangan. Neyrosekretor hujayralar yaxshi rivojlangan. Ular tullash jarayonini nazorat qiluvchi bezlar faoliyatini boshqaradi. Ko'p turlarda murakkab ko'zlar rivojlangan, ba'zilari ranglarni ajrata olish xususiyatiga ega. Hashoratlarda hulqning murakkab shakllari (nasldan-naslga o'tuvchi instinktlar) vajinsiy dimorfizm yaxshi rivojlangan). Rivojlanishi to'liq yoki to'liqmas metamorfoz yo'li bilan kechadi. Ba'zi turlarida partenogenez kuzatiladi.

Hashoratlarning tibbiyotdagi ahamiyati. l. Ko'p turlari infeksion yoki parazitar kasalliklar qo'zg'atuvchilarining mehanik yoki spesifik tashuvchilari hisoblanadi. 2. Ular orasida ektoparazitardar ham, endoparazitlar ham mavjud. 3. Hashoratlar sinfi vakillari orasida zaharli turlar ko'p. Suvaraklar (Blattoidea) turkumi. Qanotli hashoratlar bo'lib, hamma joyda keng tarqalgan. Turlari juda xilma- xil. To'liqmas metamorfoz yo'li bilan, lichinkalari bir necha marta tullab rivojlanadi. Qora suvarak (Blatta orientalis) va malla suvarak (Blatta gepmanica) boshqa turlarga nisbatan ko’ proq tarqalgan. Malla suvarak (Blatta gepmanica) - kasallik qo'zg'atuvchilarining mexanik tashuvchisi. Yirik hashoratlar qatoriga kirib, o'lchami ba'zan 3-6 sm gacha yetadi. Tanasi dorzoventral yassilngan, 2-juft qanoti bor. Og'iz apparati kemiruvchi tipda tuzilgan. Qorin sohasining oxirida oyoqlari gomologlari - serklar deb ataluvchi o'simtalar kuzatiladi. Tuxumlarini pilla ichiga qo'yadi, urg'ochisi pillalarni o'zi bilan 10-15 kungacha olib yuradi. To'liqmas metamorfoz bilan rivojlanadi. Suvaraklar asosan kechasi faol hayot kechiradi, odamning yashash joylarida, oshxonalarda, axlat to'plangan joyda yashaydi. Ular ovqat qoldiqlari, balg'am, axlat bilan ovqatlanadi, kunduzi yashirinib yotadi va kechasi ovqat axtarib chiqadi. Suvaraklarning tibbiyotdagi ahamiyati. Juda ko'p infeksion va parazitar kasalliklar qo'zg'atuvchilarining mexanik tashuvchilari hisoblanadi. Ular gijjalar tuxumlarini va sodda hayvonlar sistalarini tarqatishda ham katta rol o'ynaydilar. Suvaraklar dissimilyatsiya mahsulotlari odamlarda allergik reaksiyalarga ham sabab bo'lishi mumkin. Ular zaharli ximikatlarga o'ta chidamliligi bilan ajralib turadi. Suvaraklar tarqalishi oldini olishda aholi uchun uy - joylarni sifatli qurish, umumiy sanitariya choralarini amalga oshirishga katta e'tibor bermoq zarur.

Qandalalar (Hemiptera) turkumi. O'rin-ko'rpa qandalasi (Cimex lectularius) - ektoparazit. Qandalalar orasida eng ko'p tarqalgan turlardan biri. Hamma joylarda tarqalgan bo'lib, asosan kechasi faol hayot kechiradi. Qon so'ruvchi parazitlar hisoblanadi. Qandalalar devorlar yorig'ida, mebellarda, o'rin-ko'rpada, gilamlarda va boshqa joylarda yashaydi, odamga asosan kechasi hujum qiladi. Tashqi muhit sharoitlariga o'ta chidamli, bir yilgacha ochlikka chidashi mumkin. Ularning og'iz apparati qon so'rishga moslashgan, sanchib-so'ruvchi tipda tuzilgan (rasm). Qandalalar to'liqmas metamorfoz usulida ko'payadi. Tuxumdan qulay haroratda (25 °C) qon so'ruvchi lichinkalar chiqadi. Lichinkalar qulay sharoitlar mavjud bo'lsa 28-30 kunda 5 marta tullaganidan keyin yetuk shaklga aylanadi. Qandalalar chaqqan joylari chidab bo'lmaydigan darajada qichitadi, odamning tinchligini buzadi, asabiylashtiradi, chaqilgan joylarda allergik reaksiyalar, yiringlash kuzatilishi mumkin. Qandalalar yuqumli kasalliklar qo'zg'atuvchilarining tashuvchilari bo'lishi ham mumkin degan dunyoqarashlar mavjud bo'lsa ham, hozirgacha bu taxminlarga ishonchli dalillar yo'q. Qandalalarga qarshi kurashish uchun odamlarning yashash, turmush sharoitlarini yaxshilash, uy devorlari, mebellar, o'rin-ko'rpalarni insektidsitlar bilan ishlov berish zarur. Janubiy Amerikada yashaydigan triatomli qandalalar Amerika tripanosomozi (Chagas kasalligi) qo'zg'atuvchisining spetsifik tashuvchisi hisoblanadi.

Bitlar (Anoplura) turkumi. Bitlar, odamlar va hayvonlarning qanotsiz qon so'ruvchi ektoparazitlaridir. Bitlarning 200 dan ortiq turlari malum. Bitlar uchun ho'jayinlarga nisbatan spetsifiklik ma'lum. Ular bir turga mansub xo'jayindan boshqa turga mansub ho'jayinga o'tmaydilar. Odamda bosh biti (Pediculus capitis), kiyim biti (Pediculus vestimenti) va qov biti (Phthiruspubis) parazitlik qiladi. Bosh biti va kiyim - kechak bitlarini ba'zi mutaxassislar bir tur - odam biti - (Pediculus humanis)nmg kenja turlari deb hisoblashadi (rasm). Bitlar odamning doimiy ektoparazitlari hisoblanadi. Ular bir-biridan yashash joyi, morfologik va fiziologik xususiyatlari bilan farqlanadi. Eng yirik bitlar (4,5-5 mm gacha) - kiyim biti, eng may da bitlarga esa qov biti kiradi (o'lchami 1,5 mm). Ular 30 kundan (qov biti) 50 kungacha (kiyim biti) yashaydilar. Bosh biti va kiyim biti butun hayoti davomida 300 ga yaqin, qov biti esa 50 taga yaqin tuxum qo'yadi. To'liqmas metamorfoz yo'li bilan ko'payadi. Tuxumdan chiqqan lichinkalar, birnecha marta tullab imagoga aylanadi.

Bitlarning tibbiyotdagi ahamiyati. Ektoparazitlik (pedikulez)dan tashqari bosh biti va kiyim bitlari qaytalama va toshmali terlamalar qo 'zg 'atuvchilarining spetsifik tashuvchilari hisoblanadi. Kasalliklar qo'zg'atuvchilarining odamga yuqishi kontaminativ yo'l bilan amalga oshiriladi. Bitlar kasallikni chaqib yuqtirmaydi, chunki ularning so'lagida qo'zg'atuvchilar bo'lmaydi. Toshmali terlama qo'zg'atuvchilari (nkketsiyalar) bitlar ichagidan axlati bilan odam terisiga chiqariladi. Hashoratning axlatini chaqish natijasida hosil boTgan yaaralarga, yoki timalgan joylarga surtilishi natijasida kasallik qo'zg'atuvchi nkketsiyalar odamga yuqadi. Qaytalama terlama qo'zg'atuvchilari (spirohetalar) bitning gemolimfasida yashaydi. Bitlar ezib yubonlganda gemolimfa yaralarga va timalgan joylarga tushishi natijasida spirohetalar odamga yuqadi. Qov biti - ektoparazitdir. Ularning kasallik qo'zg'atuvchilarini odamga yuqtirishi aniqlanmagan. Profilaktika choralari tanani, kiyim-kechaklarni toza tutishga bog'liq. Odamlar ko'p to'planadigan joylarning, transport vositalarining, sanitariya holatini yaxshi saqlash, bitlar tarqalishini oldini olishda muhim choralar hisoblanadi. Bitlar

bolalar muassasalarida keng tarqalishi mumkinligini e'tiborga olib, tez-tez bolalarni tibbiyot ko'rigidan o'tkazib, turish lozim. Bitlarni yo'qotish uchun maxsus insektitsidlar qo'shilgan malham moylari, shampunlar, dori preparatlaridan foydalaniladi.

Adabiyotlar : 1. Abduraxmanov G.M., Lopatan I.K., Ismailov Sh.I. Osnovo’ zoologii i zoogeografii. Uchebnik dlya studentov vo’sshix pedagogicheskix uchebno’x zavedeniy. M., Izdatelskiy tsentr «Akademiya» 2001. 2. A buladze K.I. i dr. Parazitologiya i invazionno’e bolezni selskoxozyaystvenno’x jivotno’x. Uchebnik d lya studentov VUZov po spetsialnosti "Veterinariya". M., 1990. 3 . Akbaev M.Sh. i dr. Parazitologiya i invazionno’e bolezni jivotno’x. Uchebnik dlya studentov VUZov po spetsialnosti «Veterinariya». M. KOLOS, 2000. 4. Biologiya. Bolshoy entsiklopedicheskiy slovar. Nauchnoe izdatelstvo "Bolshaya Rossiyskaya entsiklopediya". M. 1998. 5. Burdelev T.E. i dr. Osnovo’ veterinarii. Uchebnik. M.,1978. 6. Genis D.E. Meditsinskaya parazitologiya. M. 1991.

Похожие

Bo'g'imoyoqlilar. Traxeya bilan nafas oluvchilar

Bo'g'imoyoqlilar. Traxeya bilan nafas oluvchilar 3

Traxеya bilan nafas oluvchilar kеnja tipi

Bo'g'imoyoqlilar. Helitseralilar. O'rgimchaksimonlar

Traxeyalilar (Tracheata) kenja tipi