Қурилишда меҳнат муҳофазасининг умумий масалалари - БЖД - Рефераты

Қурилишда меҳнат муҳофазасининг умумий масалалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55 KB

Қурилишда меҳнат муҳофазасининг умумий масалалари Режа. 1.«Меҳнат муҳофазаси» фани ҳақида тушунча; 2.Меҳнат мухофазасининг асосий вазифаси; 3.Меҳнатни мухофаза қилишнинг ҳуқуқий асослари. 4.Меҳнат муҳофазасининг назорат қилувчи ташкилотлар. 5.Меҳнат муҳофазасининг қонунлари бузилганлиги учун жавобгарлик турлари.

Таянч иборалар: Ишлаб чиқаришдаги хавфлар, зарарлар. Техникавий, санитар-гигеник, ташкилий-ҳуқуқий тадбирлар. Ҳуқуқий ҳужжатлар. Назорат ташкилотлари. Жавобгарлик турлари. 1.”Меҳнат муҳофазаси” фани ҳақида тушунча. Меҳнат муҳофазаси ижтимоий-техникавий фан ҳисобланиб, ишлаб чиқаришдаги хавфлар, касбий зарарларни ўрганади ва қурилишда ҳаётий фаолият хавфсизлигини таъминлаш билан бирга, ишлаб чиқаришда бахтсиз ҳодисалар ва касбий касалликларни, ҳалокатлар ва ёнғинларни олдини олиш, уларни камайтириш усулларини ишлаб чиқади. Фаннинг услубий асоси – қурилишдаги меҳнат шароитини, қурилиш ишлаб чиқаришининг технологик жараёнларини, ишлаб чиқарилаётган ва қўлланилаётган қурилиш материалларини ва конструкцияларини қурилиш босқичида, бино ва иншоотлардан фойдаланиш даврларида хавфлар ва зарарлар келиб чиқиш эҳтимолини ҳисобга олган ҳолда илмий таҳлил қилишдан иборат. 2.Меҳнат муҳофазасининг асосий вазифаси. Фаннинг вазифаси - бўлажак бакалаврларга меҳнат муҳофазасининг илмий асослари ҳақидаги билимларни ўргатиш ва қурилишдаги иш шароитларини ижобий ҳал қилишни сингдиришдан иборат. Меҳнат муҳофазаси – ҳуқуқий, ташкилий, техникавий ва санитар- гигеник тадбирларни қамраб олади ва бу тадбирлар ишлаб чиқаришдаги иш жараёнларида инсоннинг меҳнат қобилиятини сақлаб қолиш, соғлом ва хавфсиз иш шароитларини яратишга хизмат қилади. Техникавий йўналишдаги тадбирлар ишчиларни ҳар хил ишлаб чиқариш жароҳатларидан ва бахтсиз ходисалардан сақлаб қолишга, меҳнатни енгиллаштиришга, жароҳатлар ва инсон организмига салбий таъсир қилувчи омилларнинг сабабларини йўқотишга йўналтирилган.

Санитар-гигеник йўналишдаги тадбирлар ёки ишлаб чиқариш санитарияси қурилиш майдонида соғлом меҳнат шароитини яратиш маиший бинолар қуриш, иш жойларини мақбул ёритиш, меҳнат ва дам олишни тўғри ташкил қилиш масалаларини ҳал этишга йўналтирилган. Ташкилий ва ҳуқуқий йўналишдаги тадбирлар. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси асосида меҳнат қонунларини, хавфсизлик техникаси бўйича қоидаларни, меъёрларни ва йўриқларни амалда жорий этишга йўналтирилган. Иш шароитларини яхшилаш – янги замонавий техникаларни ва мосламаларни қўллаш, меҳнатни тўғри ташкил этиш қурилиш ишлаб чиқариш технологиясининг илғор усулларини жорий этиш, қурилиш- монтаж ишларини комплекс механизациялаш ва ҳимоя воситаларидан фойдаланиш орқали эришилади. Хавфсизлик техникаси ва қурилишда ёнғинга қарши чора тадбирлар нинг асосий вазифаси қурилиш монтаж ишларини олиб бориш жараёнларида ҳалокатлар ва хавфларни олдини олишдан иборат. Хавфсизлик техникаси ёнғинга қарши тадбирлар билан узвий боғланган бўлиб, улар одамларни ва моддий бойликларни ёнғиндан ҳимоялашга қаратилган. Шунинг учун ҳам хавфсизлик техникаси ва ёнғинга қарши тадбирларнинг асосий қоидаларини ўрганишга катта аҳамият берилади ва уларга риоя этиш ишчи ходимлар ҳамда раҳбарларнинг асосий бурчларига киради. 3.Меҳнатни муҳофаза қилишнинг ҳуқуқий асослари. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Меҳнат тўғрисидаги Қонунлар нафақат ҳуқуқий ва техникавий меъёрларни белгилаб беради, балким меҳнатни муҳофаза қилишга доир назорат тизими ва жамоатчилик назорати ёрдамида меҳнат муҳофазаси қонунларини мукаммал бажарилишини таъминлайди, ҳамда уларни бузилганлиги ҳолатида жавобгарликни кўзда тутади.

Конституция - бу давлатнинг а сосий қонуни бўлиб, унинг ижтимоий сиёсий, иқтисодий табиатини ифода этади. Конституция - бу давлатнинг ҳуқуқий асосидир , унга мувофиқ жамият ва бутун давлат тизими фаолият кўрсатади. Конституция фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлайди ва ҳимоя қилади. Меҳнат шароитининг яхшиланиши ижтимоий натижаларга – яъни меҳнаткашларнинг соғлиғини яхшилаш, ўз ишидан мамнун бўлишни, меҳнат интизомини мустаҳкамлаш, ишлаб чиқариш ва жамоа фаолиятини ривожлантиришга олиб келади. Меҳнат муҳофазаси талабларига жавоб бермайдиган бирон бир янги машина ёки механизм ишлаб чиқаришга қабул қилинмаслиги керак. Шунингдек меҳнат муҳофазаси талабларига жавоб бермайдиган бирор цех ёки корхона фойдаланишга топширилмаслиги керак. Ўзбекистон Республикасида соғлом ва хавфсиз меҳнат шароитини яратиш давлат аҳамиятига молик ишдир. Ўзбекистон Республикаси конституциясида: “Ҳар бир шахс… ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқига эга” – дейилади. Ўзбекистон Республикаси конституциясига мувофиқ Давлатимиз фуқаролари миллати ва ирқидан қатъий назар, тенг ҳуқуқлидирлар. Аёлларга эркаклар билан тенг ҳуқуқ берилган. Шароити оғир ва зарарли ишларда аёллар ва ёшлар меҳнатидан фойдаланиш тақиқланади. Ҳомиладор аёлларни тунда ва ишдан ташқари вақтларда ишлашлари чекланган. Шароити зарарли бўлган ишларда, шунингдек алоҳида ҳарорат шароитида бажариладиган ёки ифлосланиш билан боғлиқ ишларда ишлайдиган ишчи ва хизматчиларга белгиланган меъёрларга мувофиқ бепул жамокар, махсус пойафзал ва бошқа турдаги якка тартибдаги - шахсий ҳимоя воситалари, сут ёки уни ўрнини босувчи бошқа озуқа маҳсулотлари берилиши кўзда тутилган. Меҳнат муҳофазаси ҳақидаги ҳуқуқий ҳужжатларга Ўзбекистон Республикаси Презимденти И. Каримов томонидан 1993 йил 6 май санаси

билан тасдиқланган “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан 1995 йил 21 декабрида тасдиқланган № 611-1 рақамли Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнат Кодекси”, Вазирлар маҳккамасининг 1997 й. 6 июндаги 286-сон қарори билан тасдиқланган “Ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисаларни ва ходимлар саломатлигининг бошқа хил зарарланишини текшириш ва ҳисобга олиш тўғрисида”ги Низоми ва бир қатор меъёрий ҳужжатлар киради. “Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни бешта асосий бўлим ва 29 моддадан иборат бўлиб унинг биринчи моддасида: Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар меҳнати муҳофаза қилиниши ҳуқуқига эга, деб белгилаб қўйилган. Ушбу Қонун мулк ва хўжалик юритиш шаклидан қатъий назар, корхоналар, муассасалар ташкилотлар билан, шу жумладан… жамият ва давлат манфаатларини кўзлаб ташкил этилган бошқа турдаги меҳнат фаолиятини иштирокчиларига нисбатан амал қилади. Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат Кодексидаги 211-моддасида меҳнатни муҳофаза қилиш талаблари баён этилган. Жумладан унда: барча корхоналарда хавфсизлик ва гигена талабларига жавоб берадиган меҳнат шароитлари яратилган бўлиши керак. Бундай иш шароитини яратиш иш берувчининг мажбуриятига киради. Меҳнатни муҳофаза қилиш талаблари, ушбу Кодексда, меҳнатни муҳофаза қилиш Қонунлари ва бошқа меъёрий ҳужжатларда, шунингдек, қурилиш меъёрлари ва қоидалари (ҚМҚ), ҳамда техник стандартлар билан белгиланган. Бундан ташқари ушбу ҳужжатда: “ иш берувчи меҳнатни муҳофаза қилиш талабларини бузганлиги учун жавобгар бўлади ”- деб белгилаб қўйилган. Меҳнат муҳофазасининг ҳуқуқий асосларидан яна бир муҳим ҳужжат “Ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисаларни ва ходимлар саломатлигининг

бошқа хил зарарланишини текшириш ва ҳисобга олиш тўғрисида” Низоми бўлиб, ушбу ҳужжат Ўзбекистон Респубикасидаги мулкчиликнинг барча шаклидаги корхоналар, муассасалар, ташкилотарда, шунингдек, меҳнат шартномаси бўйича ишлаётган айрим фуқароларда меҳнат фаолияти билан боғлиқ ҳолда юз берган ҳодисаларни ва ходимлар саломатлигини бошқа хил зарарланишини текшириш ва ҳисобга олишнинг ягона тартибини белгилайди. 16 ёшга тўлмаган ёшларни ишга қабул қилиш тақиқланган. Айрим ҳолларда 15 ёшдан ҳам ишга олиш мумкин, албатта ушбу ҳолатда меҳнат муҳофазаси нозирининг расмий рухсати бўлиши даркор. Балоғат ёшига етмаган- 16 дан 18 ёшгача бўлган ўсмирлар учун қисқартирилган олти соатлик иш куни жорий этилган. Тунги ва асосий вақтдан ташқари қўшимча ишлар тақиқланади. 4.Меҳнат муҳофазасининг назорат қилувчи ташкилотлар. Меҳнат муҳофазаси бўйича қонунларнинг бажарилишини назорат қилиш қуйидаги давлат ташкилотларига топширилган:  Ўзбекистон республикасининг меҳнат ва ижтимоий таъминот Вазирлиги. Меҳнат муҳофазаси Давлат техник инспекцияси;  Саноат, Давлат кон техник а назорати агентлиги;  Давлат санитария назорати;  Давлат ёнғин назорати;  Давлат энергия назорати. Меҳнат муҳофазаси Давлат техник инспекцияси. Булар корхоналарда ишларни хавфсиз олиб бориш, техника хавфсизлиги бўйича меъёр ва қоидаларга, саноат санитарияси ва меҳнат гигиенасига, меҳнат қонунчилигига риоя қилиш масалаларини назорат қилади. Ҳар бир тармоқ ўз техник инспекторига эга. Саноат, Давлат кон техник а назорати агентлиги. Бу ташкилот буғ қозонларининг тўғри ишлашини, босим остида ишлайдиган идишлар, юк

кўтариш машиналари (кўтарма кранлар, лифтлар, подъемниклар), экскаваторлар, газ ускуналари, магистрал қувурлари ишини ва портловчи моддаларни ишлатиш, сақлаш ва ташиш ишларини назорат қилади. Давлат санитария назорати. Бу ташкилот ҳавони, сувни ва тупроқни ифлосланишдан огоҳлантириш, шовқин ва титрашни йўқотиш, цехларнинг санитария ҳолатини яхшилаш (ҳарорат, нисбий намлик, ёритилганлик ва ҳ.к.) ишларини назорат қилади. Давлат ёнғин назорати– бу ташкилот ёнғинга қарши тадбирларни, ўт ўчириш воситаларининг ҳолатини, ёнғин ҳақида хабар бериш воситаларининг ишини назорат қилади. Давлат энергия назорати –бу ташкилот корхоналардаги энергия тизимларидан фойдаланишни ва хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилинишини назорат қилади. Барча корхона, ташкилот, муассаса вазирликлар ва тармоқларда меҳнат муҳофазаси қонунлари бажарилишининг олий назорати Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва ижтимоий таъминот Вазирлигига юклатилган. 5.Меҳнат муҳофазасининг қонунлари бузилганлиги учун жавобгарлик турлари. Давлат қонунчилиги меҳнат муҳофазаси қоида ва меъёрларининг бузилиши учун қатъий жавобгарлик белгилайди: 1.Маъмурий жавобгарлик- танбеҳ бериш, ҳайфсан эълон қилиш, вақтинча ёки бутунлай паст даражали ишга ўтказиш, имтиёзларни чеклаш; 2.Жиноий жавобгарлик – Ўзбекистон Республикасининг Жиноят процессуал Кодексига биноан олиб борилади. Масалан:  Қ оиданинг бузилиши бахтсиз ҳодисага олиб келса, бир йилгача ахлоқ туза т иш ишларига ёки озодликдан маҳрум қилиш ёки беш минимал ойлик иш ҳақигача жарима ёки ишдан бўшатиш чоралари қўлланилади;

 Қ оиданинг бузилиши тан жароҳатига ёки меҳнат қобилиятини йўқолишига олиб келса, 3 йилгача озодликдан маҳрум қилиш ёки бир йилгача аҳлоқ тузатиш чоралари қўлланилади;  Қ оиданинг бузилиши кишининг ўлимига ёки бир неча кишининг оғир тан жароҳатига сабаб бўлса, 5 йилгача озодликдан маҳрум бўлиши мумкин;  К орхонадан чиқаётган чиқиндилар туфайли ҳаво ва сув ҳавзаларининг ифлосланганлиги учун 1 йилгача аҳлоқ тузатиш ишларига ёки беш минимал ойлик иш ҳақигача жарима тўланади. 3.Моддий жавобгарлик. Қонунсиз равишда ишдан бўшатилган, мажбурий иш қолдирилган, касбий касаллик туфайли жабрланган кишига тўланган иш ҳақини раҳбар лавозимидаги ходимдан қисман ёки тўлиқ ундириб олиш билан белгиланган .

Адабиётлар рўйхати. 1.Пчелинцев В. А. и др. Охрана труда в строительстве: Учеб. для строит. Вузов и фак. – М.: Высш. Шк., 1991. – 272 с.: ил. 2.Охрана труда в строительства. Инженерные решения: Справочник/В. И. Русин, Г. Г. Орлов, Н. М. Неделько и др. – К.: Будивельник, 1990. –208с. 3.Охрана труда в строительства. Учебник для техникумов. Изд. 2-е, перераб. и доп. М., Стройиздат, 1975, 263с. 4.Йўлдошев О.Р., Рахимов О.Р., Хўжақулов Р.Т., Ҳасанова О.Т., “Меҳнатни муҳофаза қилиш”, Тошкент-2005. 5.Х.Раҳимова, А.Аъзамов, Т.Турсунов. Меҳнатни муҳофаза қилиш.Т. – “Ўзбекистон” -2003. 6.G ΄ .Yo.Yormatov, O.R.Yuldoshev, A.L.Xamrayeva. Hayot faoliyati xavfsizligi (Darslik), Toshkent, «Adolat», 2009. 7.Ў.Йулдошев, У.Усмонов, О.Қудратов. Меҳнатни муҳофаза қилиш (Ўқув қўлланма), Т. “Меҳнат”, 2001. 8. Л.Г.Дикман . «Организация, планирования и управление с троительным производством» Москва, Высшая школа, 1998 г. 480 стр . 9. Т.М.Махматкулов, Г.Ш.Шомирзаев, А.Райимкулов. «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги» фанидан маърузалар матни. ТАТУ Самарқанд филиали. Самарқанд-2007.

Похожие

Меҳнат муҳофазасининг ташкилий асослари

Ишлаб чиқаришда фаолият хавфсизлигини таъминлашнинг (меҳнат муҳофазасининг) ҳуқуқий асослари

Ишлаб чиқариш санитарияси ва меҳнат гигиенаси қурилишда ишлаб чиқариш

Чиқаришда бахтсиз ҳодисаларни олдини олиш бўйича асосий тадбирлар

Қурилишда электр хавфсизлиги