Ишлаб чиқариш санитарияси ва меҳнат гигиенаси қурилишда ишлаб чиқариш - БЖД - Рефераты

Ишлаб чиқариш санитарияси ва меҳнат гигиенаси қурилишда ишлаб чиқариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

434 KB

Ишлаб чиқариш санитарияси ва меҳнат гигиенаси қурилишда ишлаб чиқариш санитарияси ва меҳнат гигиенасининг асосий вазифалари Режа. 1.Қурилиш ишлаб чиқаришининг санитар - гигиеник хусусиятлари. 2.Меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг йўналишлари. 3.Саноат биноларини лойиҳалашда санитария меъёрлари.

Таянч иборалар: Иш шароити, санитар-гигиеник ва тиббий хизмат, ишлаб чиқариш зарарлари, зарарланиш оқибатлари, табиий зарарлар, кимёвий зарарлар, биологик зарарлар, руҳий физиологик зарарлар, санитария меъёрлари. 1.Қурилиш ишлаб чиқаришининг санитар - гигиеник хусусиятлари. Қурилиш ишлаб чиқариши юқори даражада механизациялашган саноат ишлаб чиқаришидан фарқли ўлароқ бир қатор санитар - гигиеник хусусиятлари билан фарқланади ва шунинг учун ҳам туғулажак муаммоларни ечишда ўзига хос ёндашишни талаб қилади, буларга қуйидагилар киради: -турли иқлим шароитидаги очиқ ҳавода ишларни бажарилиши, иш жойида меъёрий иқлим шароитини яратишни қийинлаштиради; -доимий равишда иш жойлари ва меҳнат қуролларининг силжиб туриши ҳамда технологик жараёнларининг ўзгариб туриши, ҳар бир ҳолат учун алоҳида меҳнат хавфсизлигини ташкил этишни талаб этади; -ишлаб чиқариш жараёнларини тўласинча механизациялашмаганлиги ва автоматлашмаганлиги, ишлаб чиқариш вазиятининг хилма-хиллиги жуда катта жисмоний зўриқиш ва ақлий толиқишга олиб келади; -кўп ҳоларда ишларни жуда баланд сатҳларда бажарилиши (ишчиларга хавф туғдиради), етарлича ёритишнинг бўлмаслиги ва ноқулай метеорологик шароитнинг мавжудлиги; -т урли касбдаги ишчи - мутахассисликларни нг бирлаши б ишлашларини талаб этилиши. Қурувчи-ишчиларининг иш шароитининг юқоридаги хусусиятлари қурилишда санитар-гигиеник ва тиббий хизматнинг ўзига хос шакли ва усулларини аниқлаб беради. Меҳнат қилиш жараёнида инсонга зарарли омиллар қисқа ёки узоқ муддат таъсир этиб туради. Бу омиллар ишлаб чиқариш шароитида инсонга якка ҳолда ёки биргаликда таъсир этиб, ишлаб чиқариш зарарлари деб

аталади. Уларни инсонга салбий таъсир қилиши натижасида касбий касалликлар пайдо бўлади. Ишлаб чиқариш зарарлари иш жараёнларининг муқобил ташкил этилмаганидан ёки бизни ўраб турган муҳитнинг ноқулайлигидан ҳосил бўлади. Барча ишлаб чиқариш зарарли омил л арини инсон организмига таъсир этиши ва оқибатларига кўра 10 та асосий гуруҳларга ажратиш мумкин (1- жадвал). 1 - жадвал Ишлаб чиқариш зарарли омилларининг синфланиши ва уларнинг оқибатлари. Гуруҳ рақам и Ишлаб чиқариш зарарининг хусусияти Зарарларни таъсир этишининг оқибатлари Бажариладиган ишлар 1 Метеорологик режимнинг бузили: совуққотиш, исиб кетиш ва ҳ.к. Совуқдан қотиб қолиш, иссиқ уриши, ангина билан к асалланиш, хроник артрит . Очиқ ҳаводаги қурилиш ишлари, экскаватор ва кранларнинг ёпиқ кабинасидаги ишлар. 2 Меъёрий атмосфера босимида ўзгариш: босим пасайиши ёки юқори босим шароитидаги ишлар. Кессонли касалланиш, қоннинг ташқарига отилиши . Кессон қуриш, сув отидаги иншоотлар қуришдаги сув ости ишлари. 3 Товуш ни й ў л қўйса бўладиган чегарасидан ошувчи ишлаб чиқариш Шовқин касаллиги, эшитишнинг сусайиши, кар бўлиб қолиш, хроник ларингит. Пневматик асбобларда бажариладиган ишлар,станоклар,тебранув чи машиналар олдидаги ишлар .

шовқини. 4 Санитар ( йўл қўярли ) миқдорларидан ошиб кетувчи ишлаб чиқариш тебранишлари . Тебраниш касаллиги, антигиневрозлар. Бетон қоришмасини тебратувчи асбоб билан зичлаш, юқори даражали тебранувчи машинада ишлаш . 5 Ҳавони юқори даражада чангланиши , ҳаводаги чанг таркибида кремний диоксиднинг бўлиши Пневмокониоз касаллиги , силикоз, антрокоз, сидероз ва бронхли астма. Сочилувчан матералларни янчиш, майдалаш ва ташиш, пармалаб портлатиш ишлари, электр пайвандлаш, қум пуркаш ишлари. 6 Заҳарли моддалар ва матери- алларнинг таъсири (нефт маҳсулотлари билан узоқ муддат ишлаш, қичитувчи кимёвий маҳсулотлар билан ишлаш) . Ўткир ва хроник заҳарланиш, пневмосклероз, терини жароҳатланиши, кимёвий куйиш Пардозлаш ишлари (бўёқ ишлари), асфальтбетон ва битум қатронли том ёпма ишлари, ёғочга махсус қоришмали суюқликлар билан ишлов бериб сингдириш. 7 Ёруғликнинг етарли эмаслиги ва бунинг таъсирида кўриш органларининг доимий зўриқиши . Кўриш қобилиятининг сусайиши, шилпиқликнинг ошиши, жароҳатланиш Табиий ва сунъий ёруғлик етарли бўлмаган ҳар қандай ишларни бажарилиши.

эҳтимолининг кўпайиши. 8 Алоҳида гуруҳ мускулларининг зўриқиши, гавдани вазиятини мажбурий ушлаб туриш, узоқ муддат оёқда туриш, оғир юклар кўтариш Венанинг кенгайиши, тромбофлебитлар, неврит, хроник артрит, грижа. Қўл кучида бажариладиган оғир ишлар: ортиш- тушириш, бурғулаб портлатиш, ғишт-тош ишлари, том ёпиш, қоплама ва йўл қурилиши ишлари. 9 Юқори изчилликдаги нурланиш энергиясининг таъсири (инфрақизил нурлари, юқори частотали токлар). Кўз касалликлари: катаракта, конъюктивит ва б. Электр- ва газ- пайванд ишлари, магнитли дефектоскоплардан фойдаланиш. 10 Радиоактив моддалар ва изо- топлар, рентген нурларининг ионлашуви орқали таъсири Терининг шикастланиши, рак касаллиги, дерматит, экзема, йирингли касаллик, нурланиш касаллиги. Гамма дефектоскоп аппарати ва метал л ни рентгеноскоп асбобларида ишлаш ва улар ёрдамида қурилиш ашёлари ва конструкцияларини текшириш. Бундан ташқари, келтирилган ишлаб чиқариш зарарлари инсон организмига табиатан ўзаро бир-бирига яқин таъсир этиш хусусиятига кўра анча йирик гуруҳларга бирлаштирилиши мумкин , буларга : табиий, кимёвий, биологик ва психофизиологик гуруҳлар киради .

Табиий зарарларга ноқулай микроиқлим (ҳаво ҳарорати, намлик, ҳавонинг ҳаракатчанлиги), ҳаво муҳитининг юқори даражада газланганлиги ва чангланганлиги, шовқин ва тебранишнинг баландлиги, ёруғликнинг етарли эмаслиги ва ҳ.к . лар киради. Кимёвий зарарларга умумий заҳарловчи, қичитувчи, рак касал л иг иг а олиб келувчи ва бошқа салбий таъсир этувчи зарарловчилар киради (2 - расм) . Биологик зарарларга организмга таъсир этувчи бактериялар, микроблар, вирус ва ҳ.к. лар билан боғлиқ зарарловчилар киради. Руҳий физиологик зарарларга иш жараёнида ишчига оғир юкларни кўтаришдан, асаблари ва руҳияти чарчашидан зўриқишига олиб келувчи зарарлар киради. Муҳандис-техник ва тиббиёт ходимлар томонидан қурилиш ишлаб чиқаришининг санитар- гигиеник хусусиятларини ва қурилиш майдонида пайдо бўладиган ишлаб чиқариш зарарлари ҳақида етарлича маълумотга эга бўлишлари, қурувчи ишчиларнинг соғлиғи ва уларни иш қобилиятларини сақлаб қолувчи чора-тадбирлар комплексини ишлаб чиқиш лари га ёрдам беради. 2- расм. Симоб тўкилганда хавфсизлик чоралари. 2.Меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг йўналишлари. Меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг вазифаси, фаннинг замонавий ютуқларини амалиётга тадбиқ этган ҳолда ишлаб чиқариш

жараёнларини узлуксиз ривожлантиришдан иборат. Қурилишда меҳнатни илмий асосда ташкил этишни ишлаб чиқиш фаннинг қурилиш ишлаб чиқариш технологияси, тиббиётда, меҳнат социологияси, психофизиология, эргономика каби соҳаларида эришилган ютуқларини ҳисобга олган ҳолда олиб борилади. Қурилишга меҳнатни илмий асосда ташкил этишни тадбиқ этиш билан уч йўналишдаги вазифалар ҳал қилинади: иқтисодий – айни пайтдаги “тирик” меҳнатни унумдорлигини оширилиши эвазига тежаш, “ўтган” даврдаги меҳнатни қурилиш материаллари ва машина вақтини иқтисод қилиш ҳисобига тежаш, “келгуси” меҳнатни қурилиш маҳсулотининг ишончлилиги ва умрбоқийлиги ҳисобига эришишга қаратилади ; физиологик – ишчиларни меҳнат шароитини яхшилаш, соғлиғини ва иш қобилиятининг фаоллигини сақлаш; ижтимоий – меҳнатни енгиллаштириш, меҳнатга ижодий ёндашишни шакллантиришдан иборат. Меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг бирдан-бир асосий вазифаси шундан иборатки, ҳар бир иш жойида ишлаб чиқаришни ўз вақтида тайёргарлигини таъминлаш, иш жойини ва меҳнатни тўғри ташкил қилган ҳолда меҳнатни юқори унумдорлигига эришиш асосий мақсадлардан ҳисобланади. Бундан ташқари, меҳнат жараёнларининг харитаси, технологик хариталарни қўлланилиши, ҳамда қурилиш ишлаб чиқаришидаги илғор тажрибалар ҳам меҳнатни илмий асосда ташкил этиш учун хизмат қилади. 3.Саноат биноларини лойиҳалашда санитария меъёрлари. Қурилишда ишлаб чиқариш санитарияси ва меҳнат гигиенаси масалалари меҳнат гигиенаси ва унининг муҳофазаси бўйича меъёрий ҳужжатларда, қоидалар, меъёрлар ва кўрсатмаларда келтирилади. Ушбу ҳужжатларнинг асосий вазифаси ишчиларни жароҳатланишларидан ва касб касалликларидан ҳимоя этадиган қулай ва соғлом иш шароитларини яратишдан иборат.

Меҳнат шароитини санитар-гигиеник талабларини қатъий белгилаб берувчи асосий меъёрий ҳужжат - “Саноат корхоналарини лойиҳалашнинг санитар меъёрлари” (СН 245 - 71) бўлиб ҳисобланади. Улар лойиҳаланадиган янги ва реконструкция қилинадиган мавжуд биноларга мўлжалланган ва саноатнинг турли йўналишларидаги ишлаб чиқариш ком п лексларини лойиҳалаш, қуриш ва фойдаланиш даврлари учун саноат санитариясининг асосий талабларини ифода этади. Ушбу ҳужжатда турли хил агрегат ҳолатидаги зарарли модда (чанг, газ ва буғ) ларнинг ишлаб чиқариш хоналари учун, иш минтақасидаги йўл қўярли чегаравий концентрация (ПДК) миқдорлари келтириб ўтилган. Бунда иш минтақаси деб, пол сатҳидан 2 м баландликда одамнинг нафас олиш сатҳига тенг иш жойидаги фазовий чегараси олиниб, унинг ишчи сменаси мабойнида вақтинча ёки доимий бўлиши ни кўзда тутади. Иш минтақасининг ҳавосида бир нечта зарарли моддаларнинг биргаликдаги таъсир этиш ҳоли учун, уларни ҳар бирин ин г ҳақиқий концентрацияси ни йўл қўярли чегаравий концентрация ларига нисбатининг йиғиндиси бирдан ошмаслиги керак: С 1 / ПДК 1 + С 2 / ПДК 2 + … + С n / ПДК n < 1 , Бунда С 1 , …С n - ҳаводаги зарарли моддаларнинг ҳақиқий концентрациялари, мг/м 3 (г/м 3 ) ; ПДК 1, …ПДК n – иш минтақаси ҳавосидаги ушбу моддаларнинг йўл қўярли чегаравий миқдорлари, мг/м 3 (г/м 3 ) . Санитар меъёрлари (СН 245 -71) да қурилиш майдонларини танлаш учун асосий талаблар қўйилган. Қурилишга майдонни танлаш, сув муаммолари, уни тозалаш, саноат сувларини зарарсизлантириш ва уни қайси жойга оқизиб юбориш масалалари Давлат санитар назорати ва бошқа тегишли ташкилотлар билан келишилган ҳолда амалга оширилади. Юқоридаги масалаларни ҳал қилиш билан бир вақтни ўзида тураржой бинолари учун қурилиш майдони, йиллик шамол эсишининг ҳукм р о н йўналишига нисбатан танлаб олинади. Бунда ушбу аҳоли яшаш пункти ёки

туманнинг майдонини текислаш ва биноларни жойлаштириш билан бирга жой рельефи масалалари ҳам ҳисобга олинади. Санитар меъёрлари талабларига биноан турар жой ҳудуди саноат корхонасидан санитар минтақаси билан ажратилади, унинг эни саноат корхонасидан ажралиб чиқаётган зарарли моддаларнинг атроф муҳитга тарқалиш миқдорига боғлиқ бўлади. Барча корхоналар, уларнинг алоҳида бинолари ва иншоотлари уларнинг технологик жараёнлари билан бирга, ишлаб чиқариш зарарларига кўра мос равишда санитар ҳимоя минтақаси эни ўлчамлари билан 5 та синфга бўлинади: 1 синф – 1000 м, II синф – 500 м, III синф – 300 м, IV синф – 100 м, V синф – 50 м. Қурилиш майдонида ишларни ташкил этиш ва уни бажарилиши юқоридаги айтилганлар асосида қурилишни ташкил этиш лойиҳаси ( ҚТЛ ) ва қурилишни ишлаб чиқариш л ойиҳаси (ҚИЧЛ) га биноан амалга оширилади, ушбу лойиҳаларда ишчиларга меъёрий санитар-гигиеник шароитлар яратилиши кўзда тутилган.

Адабиётлар рўйхати. 1.Пчелинцев В. А. и др. Охрана труда в строительстве: Учеб. для строит. Вузов и фак. – М.: Высш. Шк., 1991. – 272 с.: ил. 2.Охрана труда в строительства. Инженерные решения: Справочник/В. И. Русин, Г. Г. Орлов, Н. М. Неделько и др. – К.: Будивельник, 1990. –208с. 3.Охрана труда в строительства. Учебник для техникумов. Изд. 2-е, перераб. и доп. М., Стройиздат, 1975, 263с. 4.Йўлдошев О.Р., Рахимов О.Р., Хўжақулов Р.Т., Ҳасанова О.Т., “Меҳнатни муҳофаза қилиш”, Тошкент-2005. 5.Х.Раҳимова, А.Аъзамов, Т.Турсунов. Меҳнатни муҳофаза қилиш.Т. – “Ўзбекистон” -2003. 6.G ΄ .Yo.Yormatov, O.R.Yuldoshev, A.L.Xamrayeva. Hayot faoliyati xavfsizligi (Darslik), Toshkent, «Adolat», 2009. 7.Ў.Йулдошев, У.Усмонов, О.Қудратов. Меҳнатни муҳофаза қилиш (Ўқув қўлланма), Т. “Меҳнат”, 2001. 8. Л.Г.Дикман . «Организация, планирования и управление с троительным производством» Москва, Высшая школа, 1998 г. 480 стр . 9. Т.М.Махматкулов, Г.Ш.Шомирзаев, А.Райимкулов. «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги» фанидан маърузалар матни. ТАТУ Самарқанд филиали. Самарқанд-2007.

Похожие

Ишлаб чиқариш санитарияси асослари

Ишлаб чиқариш санитария асослари

Ишлаб чикариш санитарияси асослари

Ишлаб-чиқариш хоналарини ва иш ўринларини ёритиш

Шахсий ҳимоя воситалари ишлаб чиқариш хоналари