Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг умумий қоидалари - БЖД - Рефераты

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг умумий қоидалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76 KB

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг умумий қоидалари Режа: 1.Умумий талаблар. 2.Юк кўтариш машиналарини рўйхатдан ўтказиш, техник кўрикдан ўтказиш, назорат қилиш ва хизмат кўрсатиш.

Таянч иборалар: Қурилиш машиналари, монтаж, демонтаж, ташиш, ёрдамчи мосламалар, қайта ишланадиган грунт, алоҳида тугун, агрегатлари, юкланишлар, кран ости йўллари, ўзиюрар кранлар, ҳаракатланувчи машиналар, электр узатиш тармоқлари (ЭУТ), наряд- рухсатнома, тасмали узатма, тишли узатма, туртиб чиқувчи болтли муфталар, тормозлар, валлар, барабанлар, модернизациялаш, капитал таъмирлаш . 1.Умумий талаблар. Қурилиш машиналари бошқа машиналарга кўра оғир ва ноқулай шароитларда ишлайди. Улардан фойдаланиш даврида, монтажида, демонтажида ва ташишдаги хавфсизлиги, машинанинг ҳолатига, ёрдамчи мосламаларига (ишчи органи, юк кўтариш, тўсувчи ва б.), қайта ишланадиган (грунт, ёғоч ва ҳ.к.), аралаштирилиб тайёрланадиган материаллар (бетон, қурилиш қоришмаси ва ҳ.к.) ва кўтариб-тушириладиган юкларига боғлиқ бўлади. Қурилиш машиналарини монтажи ва фойдаланишдаги хавфсизликни таъминлашнинг умумий талаблари қуйидагилардан иборат бўлади. Барча қурилиш машиналари фойдаланиш бўйича йўриқномаларига эга бўлишлари керак, ҳамда алоҳида тугуни ва агрегатларига паспорти ва йўриқномаси (мураккаб машиналар учун- двигателга, элекр жиҳозига, компрессорига ва ҳ.к.) бўлиши лозим. Қурилиш машиналарини бошқаришга махсус малакавий ҳайъатда аттестациядан ўтган ва гувоҳномаси бўлган шахсларга рухсат берилади. Қурилиш машиналаридан фойдаланиш, таъмирлаш, монтаж ва демонтаж қилиш даврларида турли юкланишлар (шамол, динамик кучлар, хусусий массаси) тасирига турғунлиги таъминланиши керак. Шу мақсадда, ўзиюрар ва ҳаракатланувчи машиналар, паспортида кўрсатилган талабларга жавоб бериши, кўтариш қобилияти ва бошқа параметрлари тўғри келиши, белгиланган нишабликка эга бўлган майдонлар ва йўлларга эга бўлишлари

керак. Турғун машиналари лойиҳада кўрсатилган оғмас ва силжимас асосга ўрнатилиши ва маҳкамланиши керак. Кўпгина қурилиш машиналари электр энергияси билан ишлайди, шунинг учун ҳам хизмат кўрсатиш ходимларнинг электрдан ҳимоялаш чораларини ҳам кўришга тўғри келади. Бунинг учун, қурилиш машиналари, механизмлар, электр асбоблари ерга уланиб ҳимояланиши, ҳамда минорали кранларнинг рельсли кран ости йўллари ҳам ерга уланиши керак. Электр узатмали қурилиш машиналарининг ва улар истемол қилувчи кабелларининг яқинида момоқалдироқ пайтида ишлашлари тақиқдланади. Қурилиш машиналарининг электр узатиш тармоқлари (ЭУТ) ва уланиш жойлари яқинида ишлашларига жуда жиддий талаблар қўйилади. Қурилиш машиналарининг электр тармоқлари остида, улар қандай кучланишга эгалигидан қатъий назар, ишлашлари тақиқланади. ЭУТ нинг энг четдаги симидан (хавфли минтақаси ичида) 30 м масофада кранларнинг ишлашларига тўғри келган вазиятларда наряд- рухсатномаси талаб қилинади, унда ишларни хавфсиз шароити кўрсатилган бўлади. Бундай наряд – рухсотномалар ЭУТ дан фойдаланувчи ташкилотдан олинади. Тақиқловчи минтақада кранни ишлатиш, муҳандис-техник ходимлари таркибидаги жавобгар шахс раҳбарлигида олиб борилади. ЭУТ яқинида кран ишлашига тармоқнинг энг яқин сими ва машинанинг чекка нуқтаси (қурилмаси, арқони) ёки юки орасидаги масофага риоя этилган ҳолатларда рухсат берилади (6-жадвал), худди шундай машиналарнинг тармоқ остидан ўтиш вақтида ҳам ушбу масофаларга риоя этилади. 6-жадвал. Ишлаётган ва ҳаракатланаётган машиналарнинг ЭУТ симларидан ҳаводаги йўл қўярли масофалари ЭУТ кучланиши, кВ 1 1-20 35-110 150-220 330 500 800 *

гача Масофа, камида,м 1,5 2 4 5 6 9 9 * - Доимий ток учун. Хавфсизликни таъминлаш шунингдек, қурилиш экскаваторлари, бурғулаш машиналари, юмшатгичлар ва бульдозерлар, қозиқ қоқиш агрегатлари ер ости коммуникациялари (электр кучланиш кабеллари, алоқа кабеллари, металл қувурлар) яқинида ишлаганларида ҳам талаб қилинади. Ноль ишларини бажариш жараёнида ер ости коммуникацияларининг механик зарарланиши юзага келиши, оқибатида одамларнинг ҳаётига катта хавф туғилади ва ҳатто ўлимга олиб келади, бундан ташқари моддий бойликларнинг ҳам йўқ бўлишига сабаб бўлади. Шунинг учун ҳам, ишлар бошланмасиданоқ масъул шахс томонидан имзоланиб тасдиқланган ер ости коммуникацияларининг аниқ жойлашув схемаси бўлиши керак. Бундай схемалар бўлмаган тақдирда ер ости коммуникацияларини қидирувчи махсус асбоблардан фойдаланилади. Қурилиш машиналарининг ҳаракатланувчи ва осон тегиб кетиш мумкин бўлган қисмлари (тасмалар, тишли узатмалар, туртиб чиқувчи болтли муфталар, тормозлар, валлар ва барабанлар) олиб қўйилувчи тўсиқлар билан жиҳозланади, тўсиқлар механизмларни кузатиш ва созлаш учун қулай бўлишлари керак. Ишлаб турган машинани созлаш, мойлаш, тозалаш ва таъмирлаш қатъиян ман этилади. 2.Юк кўтариш машиналарини рўйхатдан ўтказиш, техник кўрикдан ўтказиш, назорат қилиш ва хизмат кўрсатиш. Рўйхатдан ўтказиш. Қурилиш кранлари ва илгакли экскаваторлар ишга тушмасиданоқ Давлат Саноат контехника назорати агентлиги томонидан рўйхатга олинишлари керак. Расмийлаштиришнинг асосий мақсади, юк кўтариш машинаси маҳаллий агентлик рўйхатига

киритилганидан сўнг, қурилиш монтаж ташкилоти томонидан фойдаланиш даврида кузатиш ва назорат қилишни амалга оширишдан иборат бўлади. Машинанинг юк кўтариш қобилияти ёки асосий ўлчамлари ўзгартирилиб модернизация қилинса, ҳамда машинани бошқа эгасига берилган тақдирда, қайта расмийлаштириш амалга оширилади. Машинани янги жойга монтаж қилинганда, модернизация қилинганда ва унинг металл конструкцияларини капитал таъмирланганда назорат органлари томонидан ишга туширилишига рухсат берилади. Бунда, машинани техник кўрикдан ўтказилиб, ҳолати текширилганидан кейин ишга туширишга рухсат берилади. Рухсат бериш ҳақидаги белги машина паспортида ёзиб кўрсатилади. Янги ўрнатилган юк кўтариш машинасини ишга туширишга рухсат назорат органи томонидан берилади, бунга асос бўлиб заводнинг синов маълумотлари ва машинага эгалик қилувчининг техник кўриги натижалари хизмат қилади, бу ҳақда машина паспортига белги қўйилади. Техник кўрикдан ўтказиш. Янгитдан ўрнатилган юк кўтариш машинаси, ёрдамчи қамров мосламалари ишга туширилишига қадар техник кўрикдан ўтказилади. Фойдаланилаётган юк кўтариш машиналари, уларнинг иш даврида ҳар йили техник кўрикдан ўтказилади. Юк кўтариш машиналари навбатдаги техник кўрикдан, бир жойдан бошқа объектга кўчирилганида, монтаж ва модернизация қилинганида, капитал таъмирланганида, юк чиғирини ва металл конструкцияси алмаштирилганда, илгаги ва асосий кўтарувчи арқонлари алмаштирилганда ўтказилади. Янги ўрнатилган машинани техник кўрикдан ўтказишнинг мақсади, машина Давлат Саноат контехника назорати агентлиги талабларига мос ишлаб чиқилгани ва жиҳозланганини машинанинг паспортида қайд қилинган маълумотларига тўғри келишини тасдиқлашдан иборат. Техник кўрик юк кўтариш машиналарини назоратини олиб борувчи шахс зиммасига

юклатилади, ва у билан бирга машина эгаси бўлган ташкилотнинг хавфсизлик техникаси бўйича жавобгар шахси иштирокида олиб борилади. Машинанинг техник кўриги уни текширув, статик ва динамик синовларидан иборат бўлади, бунда машинанинг мустаҳкамлиги ва юкланишга турғунлиги текширилади. Биринчи ва навбатдан ташқари кўрикдаги статик синов номинал юк кўтариш қобилиятини 25% га оширилган юкка текширилади. Даврий кўрикларда ушбу юк номинал юкидан 1,1 баробар орттирилган миқдорида синаб кўрилади. Динамик синовларда юк паспорт кўрсаткичидан 10% га оширилиб синалса, навбатдан ташқарисида - номинал юк кўтариш қобилиятида синалади. Синов тартиби, назорат юклари миқдорлари, ўлчовларни олиб бориш Давлат Саноат контехника назорати агентлиги Қоидаларида кўрсатилган. Назорат қилиш ва хизмат кўрсатиш. Қурилиш ташкилоти маъмурияти юк кўтариш машиналарини соз ҳолатда сақланишига ва комплекс тадбирларни қўллаш орқали хавфсиз иш шароитини яратишга мажбурдирлар. Буларга: кўрикдан ўтказиш, таъмирлаш ва хизмат кўрсатиш киради. Маъмурият юк кўтариш машиналаридан фойдаланиш бўйича жавобгар шахс тайинлаши керак; унинг зиммасига машинани яхши сақлаш, юк қамровчи мосламалар ва йўлларни соз ҳолатда бўлиши; машинага хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш; фойдаланиш йўриқномаси талабларини бажариш; машинани техник кўрикдан ўтказиш ва синовга тайёрлаш тадбирлари юкланади. Бундан ташқари маъмурият, юкларни хавфсиз кўчириш (ташиш) бўйича муҳандис-техник (смена устаси, иш бошқарувчи) ходимлардан жавобгар шахсни тайинлайди. Ушбу шахснинг бурчларига қуйидагилар киради: юк кўтариш мосламаларининг стандарт ва синовдан ўтказилганларини қўллаш; ишга фақат мутахассислик бўйича ўқиган ва Давлат Саноат контехника назорати агентлиги Қоидаларига мос аттестациядан ўтказилаган шахсларни қўйиш; машинист ва юк илдирувчи

мутахассисларни хавфсизлик йўриқлатирувларидан ўтказиш ва уларга амал қилинишини текшириш ишлари киради. Давлат Саноат контехника назорати агентлиги Қоидалари талабларига кўра қурилиш ташкилотида, муҳандис-техник ходимлар, ҳамда юк кўтариш машиналаридан хавфсиз фойдаланиш бўйича жавобгар шахсларининг билимларини даврий текширилиши, тегишли тартибда олиб борилиши шарт. Қурилиш кранларининг турғунлигини таъминлаш. Минорали ва стрелали кранларни қуйидаги юклар таъсирига синалади: хусусий массасига, кўтариладиган юкнинг массасига, кранни ағдаришга ҳаракат қилувчи инерция кучига, шамол босимига, ҳаракатланаётган массанинг инерциясига ва ҳаракатланиш тезлигига. Кўтариладиган юк массаси, шамол босими, инерция кучи кранни ағдаришга ҳаракат қилади; краннинг хусусий массаси тикланувчи кучга киради. Шамол ва инерция кучи тикланувчи кучлар бўлиши ҳам мумкин. Йўлнинг нишаблиги краннинг турғунлигини камайтиришига ҳисса қўшади. Барча кранлар иш пайтида ва ишдан ташқари ҳолатда ҳам, турғунлигини сақлаши зарур, бу вазиятни турғунлик коэффициенти орқали ифода этилади. Турғунлик коэффициенти Давлат Саноат контехника назорати агентлиги Қоидаларидаги формулалар билан топилади. Кран юкланишининг турғунлиги коэффициенти барча асосий ва қўшимча кучларга (шамол, инерция моменти) ва краннинг майдондаги энг катта қияликда турган вазияти учун қуйидаги формула орқали топилади К юк = {G[( b+c )cos  - h 1 sin  ] – Qn 2 lh /(900- n 2 H ) – Qv ( a-b )/ gt 1 – Qv 1 h / gt 1 – Gv 1 h 1 / gt 1 - W  - W 1  1 }: Q ( a - b ) ≥ 1,15. Формуладаги Qv 1 (a-b)/gt 1 ва Gv 1 h 1 /gt 1 аъзолари кран юкни кўтарган ҳолатида ҳаракатлансагина ҳисобга олинади. Кран узун монтаж стреласи билан жиҳозланган бўлса, Қоидага биноан, стрела массасининг инерция кучи ҳам ҳисобга олаинади.

Кран ишламай турган вазиятидаги хусусий турғунлик коэффициенти, ағдарилиш қиррасига нисбатан краннинг барча қисмлари массасининг юк моментини, шу қиррасига нисбатан шамол кучи таъсиридаги куч моментига бўлиб топилади. Шунга кўра ҳисоблаш формуласи қуйидагича топилади К х.м = { G [( b - c ) cos  - h 1 sin  ]} / W 2  2 ≥ 1,15. Келтирилган формулаларда қуйидаги шартли белгилашлар қабул қилинган: G - краннинг массаси, кг; Q - кўтарилаётган юкнинг массаси, кг; l - горизонтал майдонда турган краннинг оғирлик марказидан юкнинг оғирлик марказигача бўлган масофа; a - горизонтал текисликда турган краннинг, ағдарилиш қиррасига параллел ўтган текисликдан, юкнинг марказий ўқигача бўлган масофа, м; b - краннинг айланиш ўқидан ағдарилиш қиррасигача бўлган масофа, м; с - краннинг айланиш ўқидан унинг оғирлик марказигача бўлган масофа, м; Н - стреланинг бошидан, юкнинг оғирлик марказигача бўлган масофа, м; h - стреланинг бошидан тянч контуридан ўтувчи текисликкача бўлган масофа, м; h 1 - краннинг оғирлик марказидан, таянч контуридан ўтувчи текисликкача бўлган масофа, м; v - юкни кўтариш тезлиги, м/с; v 1 - краннинг ҳаракатланиш тезлиги, м/с; n - кран платформасининг айланиш частотаси, айл/мин;

t ва t 1 - ҳаракатланиш механизмининг юк чиғирини сокин иш режимига ўтишига (ишга тушириш ва тормозлашга) кетган вақт, сек.; W; W 1 ; W 2 – шамол босими, Па; мос равишда, босим кран ўрнатилган текисликка параллел текислик, краннинг ишчи ҳолатида шамол томонига параллел текислик ва ишламайдиган вазияти учун шамол томонига параллел текислиги бўйича; ;  1 = h ва  2 - таянч контуридан, текисликдан, шамол кучи қўйилган нуқтагача бўлган масофа, м;  - краннинг оғиш бурчаги, град; g - тортиш кучининг тезланиши, 9,81 Н/с 2 . Келтирилган формулалардан шундай хулосалар чиқариш мумкин, юкланишнинг турғунлигига қуйидаги омиллар таъсир этиб, уларнинг ортиши билан турғунлик коэффициенти камаяди: кўтарилган юк массасининг миқдори; майдон қиялиги; шамол босими; краннинг ҳаракат тезлиги. Аммо механизмларни ишга тушириш ва тормозлаш давомийлиги режимини қисқартириш, унинг турғунлигини ёмонлаштиради. Шамол босимининг чегаравий миқдори, ишчи вазиятда 15 Па ни ташкил қилади. Қуйидаги боғланишга кўра, шамол босимини топамиз : q 0 ( W ) = 16 2v , бунда q 0 ( W ) – шамол босими, Па; v - шамол тезлиги, м/с; шамолнинг чегаравий тезлиги миқдорини белгилаш мукин ва у 15,5 м/с ни ташкил этади ёки тахминан 16 м/ с деб олсак, (6 баллга тенг) ва ушбу қийматда кран иши тўхтатилади. Минорали ҳаракатланувчи кранлари учун шамоллнинг чегаравий тезлиги 12,4 м/с ни ташкил қилади.

Адабиётлар рўйхати. 1.Пчелинцев В. А. и др. Охрана труда в строительстве: Учеб. для строит. Вузов и фак. – М.: Высш. Шк., 1991. – 272 с.: ил. 2.Охрана труда в строительства. Инженерные решения: Справочник/В. И. Русин, Г. Г. Орлов, Н. М. Неделько и др. – К.: Будивельник, 1990. –208с. 3.Охрана труда в строительства. Учебник для техникумов. Изд. 2-е, перераб. и доп. М., Стройиздат, 1975, 263с. 4.Йўлдошев О.Р., Рахимов О.Р., Хўжақулов Р.Т., Ҳасанова О.Т., “Меҳнатни муҳофаза қилиш”, Тошкент-2005. 5.Х.Раҳимова, А.Аъзамов, Т.Турсунов. Меҳнатни муҳофаза қилиш.Т. – “Ўзбекистон” -2003. 6.G ΄ .Yo.Yormatov, O.R.Yuldoshev, A.L.Xamrayeva. Hayot faoliyati xavfsizligi (Darslik), Toshkent, «Adolat», 2009. 7.Ў.Йулдошев, У.Усмонов, О.Қудратов. Меҳнатни муҳофаза қилиш (Ўқув қўлланма), Т. “Меҳнат”, 2001. 8. Л.Г.Дикман . «Организация, планирования и управление с троительным производством» Москва, Высшая школа, 1998 г. 480 стр . 9. Т.М.Махматкулов, Г.Ш.Шомирзаев, А.Райимкулов. «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги» фанидан маърузалар матни. ТАТУ Самарқанд филиали. Самарқанд-2007.

Похожие

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари

Фавқулодий вазиятларда хавфсизликни ва ҳимояланишни таъминлашни умумий қоидалари

Қурилишни лойиҳалаш босқичида хавфсизликни таъминлашнинг технологик

Босим остида ишловчи идишлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлаш

Юқори энергетик ускуналардан фойдаланишда меҳнат хавфсизлиги