Босим остида ишловчи идишлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлаш - БЖД - Рефераты

Босим остида ишловчи идишлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

77.5 KB

Босим остида ишловчи идишлардан фойдаланишда хавфсизликни таъминлаш Режа: 1.Босим остида ишловчи идишларнинг тавсифланиши. Портлашлар ва ҳалокатларнинг сабалари. 2.Буғ қозонлари, компрессорлар ва сиқилган газ баллонларидан фойдаланишда хавфсизлик техникасининг талаблари.

Таянч иборалар: Босим остида ишловчи идишлар, сув сатҳининг пасайиши, критик ҳарорат, сув режими, кузатув ва таъмирлаш, сифатсиз мойлаш, портлашга хавфли аралашма, гидравлик зарба, манометрлар, сақлагич клапанлар, чегаравий босим. 1.Босим остида ишловчи идишларнинг тавсифланиши. Портлашлар ва ҳалокатларнинг сабалари. Қурилишда ва қурилиш индустрияси корхоналарида босим остида ишловчи қурилмалардан кенг фойдаланилади. Уларга буғ ва сув қозонлари, компрессорлар ва сиқилган газ сақланадиган баллонлари киради. “Босим остида ишловчи идишларнинг тузилиши ва улардан хавфсиз фойдаланиш қоидалари” га ва бошқа меъёрий ҳужжатлар кўрсатмаларига биноан, 0,7×10 5 Па босимдан ортиқ босимларда ишловчи идишлар, ишчи босими 0,7×10 5 Па дан ошган буғ қозонлар ва ишчи босими 115 0 С ҳароратдан ортиқ бўлган сув иситиш қозонлари Давлат Саноат контехника назорати агентлиги рўйхатига олинади ва уларнинг доимий назоратида туради, шунингдек бу ташкилот томонидан идишлардан фойдаланишга рухсат берилади. Ҳажми 25 л гача бўлган идишлар ва баллонларни, уларнинг ҳажми билан ишчи босими кўпайтмаси 200 Па дан ошмаса, корхона маъмурияти назорати остида сақланади. Қозонларнинг портлаши турли хил сабаблар билан боғлиқ бўлади, улардан энг асосийлари қуйидагилардир: - қозондаги сув сатҳининг пасайиши, бунинг оқибатида қозон девори критик ҳароратдан ҳам ортиқча қизийди, деформацияланиб, мустаҳкамлигини йўқотади; - қониқарсиз сув режими (сувнинг кимёвий таъсири), ушбу билан боғлиқ ҳолда қозон деворларига қуйқа ўтириб, деворининг турли даражада қизишига сабаб бўлади;

- буғ босимини ушбу қозонга белгиланган чегарасидан ортиши ( бу чегара монометрда қизил чизиқ билан белгиланган), бундай ҳолда металлнинг жуда қизиб кетиши юзага келади; - ўз вақтида кул ва чўкиндиларни тозаланмаслиги, бунинг натижасида қозон печида, газ мўриларида кул ва чўкмалар тўпланади, бу эса қозон деворларининг бир текис қизимаслигига олиб келади ва айрим жойлари деформацияланади; - қозон ва идишларни сифатсиз тайёрланиши, ёки чокларнинг пайвандлаш ва парчин михларини сифатсиз ўрнатилиши, металлнинг термик қайта ишлашда хатоликлар, ҳамда конструкциялашдаги камчиликлар ва ҳ.к.; - сифатсиз металлдан қозон тайёрланиши, унинг мўртлиги, қайишқоқлигининг ёмонлиги, қаватларга ажралувчанлиги ва ҳ. к.; - қозоннинг емирилиши ва бўшашиши, айниқса занглаши жуда катта хавф туғдиради; - нотўғри фойдаланиш ва ўз муддатида кузатув ва таъмирлашларнинг олиб борилмаслиги. Компрессорларнинг портлашига кўп сабаларни келтиришимиз мумкин ва уларнинг энг асосийлари қуйидагилардир:  Компрессорда белгиланган сиқилган ҳавонинг ҳароратини кескин ошиб кетиши;  Сифатсиз мойлаш;  Монтаж қилиш, йиғиш ва ўрнатишнинг нотўғрилиги;  Сиқилган ҳавода портлашга хавфли аралашмаларнинг пайдо бўлиши;  Компрессордаги ёки ресивердаги сиқилган ҳаво босимининг белгиланган миқдоридан ошиши;  Портлашга хавфли аралашмали муҳитда учқун чиқиши;  Гиравлик зарбалар;  Компрессор қурилмаси қисмларини сифатсиз материаллардан ясалиши;

 Қурилмаларга нотўғри ёки эътиборсизлик билан техник хизмат кўрсатиш ва сақлаш. Сиқилган газ сақланувчи баллонларнинг портлашига қуйидагилар сабаб бўлади: -баллонларни эҳтиётсизлик билан ташиш ёки кўчиришда тушиб кетиши ва қаттиқ предметга зарб билан урилиши; -қуёш нурлари ва очиқ аланга таъсирида баллон сиртларининг қизиши туфайли, газнинг кенгайиши; -вентил ёки баллондаги резбаларнинг камчилиги туфайли баллон бўғзидан вентилнинг отилиб кетиши; -кислород баллонлари бўғзининг мой ёки ёғлар билан ифлосланиши ва кислородни баллондан чиқишида, у билан реакцияга киришиши туфайли алангаланиши ва ҳ.к. Босим остидаги идишларни портлашини олдини олиш учун, уларга махсус назорат-ўлчов ва бошқа асбоблар ўрнатилади: қозонларда сув сатҳини кўрсатувчи асбоблар; идиш ичидаги босимни кўрсатувчи манометрлар; ушбу идишдаги босим чегарасидан ортиқча босим ўзгаришидаги буғларни чиқариш учун автомат тарзда очилувчи сақлагич клапанлар; ҳаво ва сув ҳароратини ўлчовчи термометрлар; таъминловчи, тиқинли, ҳаво пурковчи вентиллар, задвижкалар ва клапанлар шулар жумласига киради. 2.Буғ қозонлари, компрессорлар ва сиқилган газ баллонларидан фойдаланишда хавфсизлик техникасининг талаблари. Босим остида ишловчи идишлардан фойдаланиш даврида, уларни даврий равишда текшириб турилади, айрим ҳолларда улар ўрнатилган хоналар шароитлари ҳам текширилади. Босим остида ишловчи идишларни кўрикдан ўтказиш Давлат Саноат контехника назорати агентлиги томонидан белгиланган муддатларда олиб борадилар. Техник кўрик қуйидагилардан иборат: буғ қозонлари – ички текширув камида 4 йилда бир маротаба, ва гидравлик синов камида 8 йилда бир маротаба; идишлар – ички текширувда камида 4 йилда бир марта, ва гидравлик синов камида ҳар 8 йилда бир марта;

баллонлар (ацетилен баллонларидан ташқари) – ички ва ташқи сиртини, массаси ва ҳажмини, ва гидравлик синови, шунингдек кўрикдан ўтказиш камида 5 йилда бир марта, уни газ билан тўлдирувчи завод томонидан бажарилади. Ацетилен баллонларини камида ҳар 5 йилда бир маротаба кўрикдан ўтказилади; бунда баллоннинг сирти текширилади, ғовак массасини текширади ва пластик синов амалга оширилади. Ацетилен баллондаги ғовак массасининг ҳолати ҳар 12 ойдан кам бўлмаган муддатда, ҳамда ҳар бир кузатувда текширилиб турилади. Давлат Саноат контехника назорати агентлиги нозири қурилишнинг жавобгар муҳандис-техник ходими билан бирга, қозон ёки компрессорнинг мустаҳкамлиги (деворлари, чокларининг ҳолати ва мустаҳкамлиги, қозон ичидаги қувурларнинг ҳолати)ни текширади ва уни ишга туширишга рухсат беради; шунингдек Давлат Саноат контехника назорати агентлиги қоидалари талабларига мос асбоблар ва мосламаларига эгалигини, уларнинг соз ҳолатда эканлигига ишонч ҳосил қилади. Кўрикдан ўтказиш учун компрессор ёки идишни ишдан тўхтатилади, совитилади ва чўкмасидан, қурумлар ва кулдан тозаланади. Буғ қозонларини ва идишларни гидравлик усулида синаб кўрилади. Босими 5×10 5 Па гача бўлган қозонларни, ишчи босимидан 1,5 баробар катта босимда, аммо 2×10 5 Па дан кам бўлмаган босимда синалади. Босими 5×10 5 Па дан катта қозонлар, ишчи босимидан 1,25 маротаба ортиқ босимда, аммо 3×10 5 Па дан кам бўлмаган босимда синалади. Сув иситиш қозонларини ҳам, ишчи босимининг қандай бўлишидан қатъий назар шунга ўхшаш тарзда синалади. Синов пайтида чегаравий босимни аста-секин, узлуксиз ошириб борилади. Чегаравий босим 5 дақиқа ушлаб турилади. Гидравлик синов вақтида барча тугунларда, чокларда мустаҳкамлик ва зичлик кузатиб борилади. Қозон гидравлик синов пайтида, сув оқиши ёки терлаш бўлмаганда, деворлар ажралиши ва сезиларли деформациялар аниқланмаган ҳолатда синовдан ўтган деб ҳисобланади.

Қуйма идишлардан ташқари, босим остида ишловчи идишларнинг босими 5×10 5 Па дан катта бўлмаса, ишчи босимининг 1,5 баробарига, аммо 2×10 5 Па дан кам бўлмаган босимда синалади. Босими 5×10 5 Па дан катта идишлар эса, ишчи босимидан 1,25 баробар катта босимда, аммо ишчи босимига 3×10 5 Па қўшилган босимдан кам бўлмаган босимда синалади. Барча қуйма идишлар ишчи босимларидан қатъий назар, ишчи босимининг 1,5 баробарида, аммо 3×10 5 Па дан кам бўлмаган босимда синалади. Барча баллонлар (ацетилен баллонларидан ташқари) гидравлик синовдан ўтказилади, бунда ишчи босимининг 1,5 баробарига синаб кўрилади. Ғовак массали ацетилен балонларини, азот тўлдирилиб, 35×10 5 Па босимда синалади, бунда баллонни 1 м чуқурликдаги сувга чўктирилади. Баллонларни ушбу вазиятларда: унда ёриқлар кузатилмаса, кўзга ташланадиган деформациялар бўлмаса, суюқлик сизиб чиқмаса, томчи ёки терлаш сезилмаса, синовдан ўтган деб ҳисобланади. Ацетилен баллонларидан бошқа баллонлар гидравлик синовдан ўтганидан сўнг, пневматик синовдан ўтказилади, бунда ишчи босимига тенг босимда синалади. 49-расм. Пашангли ва пружинали сақлагич клапанлар. Буғ, сув ва сиқилган ҳавонинг босимини ўлчаш манометрлар ёрдамида амалга оширилади, уларни хизмат кўрсатиш ходимларига бемалол кўринадиган қилиб ўрнатилади. Уларнинг цифрблатида энг катта йўл қўярли босимининг миқдори қизил чизиқ билан кўрсатиб қўйилган. Манометрларни текшириш ҳар 12 ойда бир марта, уларга пломба ёки нишон қўйиш билан амалга оширилади; бундан ташқари корхона томонидан

қўшимча тарзда, ҳар 6 ойда камида бир марта, ишчи манометрни назорат манометри билан солиштириб текширилади. Қозон ва компрессорларда босим ошиши туфайли портлаш юзага келмаслиги учун сақлагич мосламалари ўрнатилади. Босими 0,7×10 5 Па гача бўлган буғ қозонларида ўзи отилиб кетувчи мослама ўрнатилади, у орқали ортиқча буғ атмосферага чиқиб кетади ва қозонни портлашининг олди олинади (49 -расм). Буғ ишлаб чиқариш унумдорлиги 100 кг/соат дан ортиқ бўлган ҳар бир қозонга иккитадан кам бўлмаган пашангли сақлагич клапанлари ўрнатилади, булардан бири назорат учун мўлжалланган бўлади. Унумдорлиги 100 кг/соатдан кам буғ қозонларида битта пашангли сақлгич клапан ўрнатилишига рухсат берилади. Компрессорни ҳам сақлагич клапани билан жиҳозлайдилар. Назорат қилувчи ходим куйиб қолмасдан клапаннинг ҳолатини кўра олишига мўлжалланиб, клапанлар ўрнатилади. Ҳар бир буғ қозонига сув сатҳини назорати учун сув кўрсаткич асбоби ва тиқинли кран ўрнатилади. Сув камайганлиги сезилиши билан қозонга ўт ёқиш тўхтатилади, қозон совиганидан кейин деворида эгилишлар, ёриқлар ёки бошқа деформациялар йўқлигига ишонч ҳосил қилинади. Қозонлар ва компрессорлардаги ҳароратни ўлчаш учун термометрлар ишлатилади. Ҳаво сиқилиш пайтида компрессор ичида босим ошиши, портлашга хавфли аралашмалар пайдо бўлиши ва ҳароратнинг жуда ошиб кетиши туфайли хавф-хатарлар вужудга келади. Компрессор ичида ҳароратнинг ошиши мақсадга мувофиқ эмас, бунинг оқибатида цилиндр, поршень, клапанлар қизийди; жуда қизиб кетган металлнинг босимга қаршилиги камаяди ва бунинг натижаси, цилиндрнинг ёрилиб кетишига олиб келади. Юқори ҳарорат ёғларнинг ҳолатига ҳам салбий таъсир кўрсатади (ёғ эриб буғланади); ёғлаш мойининг парчаланиши натижасида поршенли компрессорнинг деворида пленка ҳосил бўлади, поршен ва цилиндрдаги

ишқаланиш ошади, бу эса цилиндрнинг ейилишига олиб келади, оқибатда ҳалокат рўй беради. Шунинг учун ҳам компрессорли қурилмаларнинг цилиндрлари сув ёки ҳаво билан совитилади, цилиндр атрофидаги сув кўйлаги самарали ҳисобланади ва уни ҳамма томонидан совитади. Совитилиши натижасида компрессор ичидаги ҳарорат 140-160 0 С гача туширилади. Портлашга хавфли аралашмаларнинг компрессор ичида пайдо бўлиши, сифатсиз ёғ билан мойлаш сабабидан, сиқилган ҳавонинг меъёрий ҳароратида ҳам портлаш юзага келади. Мойлар қизиганида буғланади, углеводородга айланади ва у жуда портлашга хавфли ҳисобланади, айниқса ацетилинли баллонлар бунга мисол бўла олади. Шунинг учун ҳам компрессорларни ёғлари жуда сифатли бўлиши талаб этилади. Сиқилган ҳавонинг юқори ҳароратида айрим чанглар (ун чанги, кўмир чанги ва ҳ.к.) порлашга мойил бўлади. Шунинг учун ҳам компрессорга сўриладиган ҳаво, ердан камида 1,5 м баландликдан фильтр орқали тозаланиб берилади. Компрессор қурилманинг ҳаво тўплагичи (ресивери) портлашга ўта хавфли ҳисобланади. Ресиверни нотўғри ўрнатиш ва ундан тўғри фойдаланмаслик оқибатида портлаб кетади. Ресивер босим остида ишловчи қурилма сифатида манометр ва сақлагич клапани билан таъминланади, у ишчи босимининг 10% миқдоридан ошмайдиган босимга тўғриланган бўлади. Буғ қозонлари, компрессорларда ўрнатилган манометрлар, термометрлар ва сақлагич клапанларининг ҳолатини назорат қилиш учун, иш жойларини етарли даражада ёритилиши талаб қилинади. Ёритилганлик назорат- ўлчов асбоболарини ёритишда 50 лк, қозон атрофини ёритиш учун эса 20 лк бўлиши керак. Қозон ичини кузатув ва уни ичидаги ишларни олиб бориш, 12 В кучланишли кўчма электр чироқлари билан ёритилади. Металлда қуйқалар пайдо бўлиши ва металнинг ейилиши қозон деворининг исишига сабаб бўлади, ҳамда портлашга олиб келади.

Қозонларда қуйқа ҳосил бўлмаслигини олдини олиш учун, уларни махсус фильтрланиб тозаланган сувлар билан таъминланади. Тузларнинг эритмалари ва бошқа зарарли аралашмалар, лойлар қозондан кучли ҳаво оқимини юбориш ва ювиш орқали бартараф қилинади. Қозонга ҳавони катта босимда ҳаво юборишда хавфсизлик чоралари кўрилмаса ишчиларнинг жароҳатланишига олиб келади. Портлаш хавфи туғилган тақдирда, қозонга ўт ёқиш дарҳол тўхтатилади ва ёниб турган ёқилғини ўтхона панжараси орқали узоқлаштирилади.

Адабиётлар рўйхати. 1.Пчелинцев В. А. и др. Охрана труда в строительстве: Учеб. для строит. Вузов и фак. – М.: Высш. Шк., 1991. – 272 с.: ил. 2.Охрана труда в строительства. Инженерные решения: Справочник/В. И. Русин, Г. Г. Орлов, Н. М. Неделько и др. – К.: Будивельник, 1990. –208с. 3.Охрана труда в строительства. Учебник для техникумов. Изд. 2-е, перераб. и доп. М., Стройиздат, 1975, 263с. 4.Йўлдошев О.Р., Рахимов О.Р., Хўжақулов Р.Т., Ҳасанова О.Т., “Меҳнатни муҳофаза қилиш”, Тошкент-2005. 5.Х.Раҳимова, А.Аъзамов, Т.Турсунов. Меҳнатни муҳофаза қилиш.Т. – “Ўзбекистон” -2003. 6.G ΄ .Yo.Yormatov, O.R.Yuldoshev, A.L.Xamrayeva. Hayot faoliyati xavfsizligi (Darslik), Toshkent, «Adolat», 2009. 7.Ў.Йулдошев, У.Усмонов, О.Қудратов. Меҳнатни муҳофаза қилиш (Ўқув қўлланма), Т. “Меҳнат”, 2001. 8. Л.Г.Дикман . «Организация, планирования и управление с троительным производством» Москва, Высшая школа, 1998 г. 480 стр . 9. Т.М.Махматкулов, Г.Ш.Шомирзаев, А.Райимкулов. «Ҳаётий фаолият хавфсизлиги» фанидан маърузалар матни. ТАТУ Самарқанд филиали. Самарқанд-2007.

Похожие

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг чора тадбирлари

Қурилиш машиналаридан фойдаланишда хавфсизликни таъминлашнинг умумий қоидалари

Юк кутариш-тушириш машина ва механизмларини, ташиш воситаларини ишлатганда мехнат хавфсизлиги

Магистрал қувурларни ётқизишда хавфсизликни таъминлаш

Узбекистондаги экологик вазиятлар ва экологик хавфсизликни таъминлаш