Texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar, Uskunalarni montaj qilish va ishlatish, xavfsizlik texnikasi - БЖД - Рефераты

Texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar, Uskunalarni montaj qilish va ishlatish, xavfsizlik texnikasi

Загружено в:

12.12.2023

Скачано:

0

Размер:

33.064453125 KB

Texnik-iqtisodiy ko ’ rsatkichlar, Uskunalarni montaj qilish va ishlatish, xavfsizlik texnikasi Reja: 1.Texnik-iqdisodiy ko’rsatkichlar 2. Xavfsizlik texnikasi

Texnik-iqdisodiy ko’rsatkichlar Kontaktli payvandlashning turli usullaridan foydalanish samaradorligini ifodalovchi asosiy texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarga mehnat sarfi (unumdorlik), payvand uzellarining tannarxi, metall sig’imi, elektr energiyasi, elektrodlar va boshqa yordamchi materiallar sarfi kiradi. Mehnat sarfi payvandlash operatsiyasiga sarflanadigan vaqt —bilan aniqlanadi: Kontaktli payvandlashning turli usullaridan foydalanish samaradorligini ifodalovchi asosiy t exnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarga mehnat sarfi (unumdorlik), payvand uzellarining tannarxi, metall sig’imi, elektr energiyasi, elektrodlar va boshqa yordamchi materiallar sarfi kiradi. Mehnat sarfi payvandlash operatsiyasiga sarflanadigan vaqt —bilan aniqlanadi: = + + + bu yerda: — payvandlash rejimiga bog’liq bo’lgan mashina vaqti yoki asosiy texnologik vaqt; = (0,7-0,8)tdon— detalni o’rnatish, qisish va olishga, siljitishga, elektrodlarni tozalashga sar falanadigan vaqt bo’lib, yordamchi operatsiyalarning mexanizatsiyalashtirilish darajasiga, buyumga yaqinlashish qulayligi va hokazolarga bog’liq; = (0,1-0,15) (+ ) —uskunalarga texnik xizmat (mashinalarni ishga tushirish hamda sozlash, yig’ishtirish va b.) uchun sarflanadigan qo’shimcha vaqt; = 0,3 — dam olish va ishdagi boshqa tanaffuslarning davomliligi. Kontaktli payvandlash uchun tdon va ayniqsa tm ning qiymati kichikligi xosdir, bu esa mazkur jarayonning unumdorligi yuqori bo’lishini belgilab beradi. Po’latlar va yengil qotishmalarni parchinlashga nisbatan, nuqtali va Donabay vaqt, bir vaqtda ishlaydigan ishchilar soni ma’lum bo’lsa, mehnat sarfining puldagi ifodasini topish mumkin. Butun payvand uzelini tayyorlash tannarxi elektr energiyasi, yordamchi materiallarga, uskunalarning eskirishiga va hokazolarga qilinadigan xarajatlarni ham o’z ichiga oladi. Kontaktli payvandlash jarayoniga mehnat sarfining nisbatan kamligi uning past tannarxini ham belgilab beradi. Kontaktli payvandlashning sanoatning turli sohalarida joriy etilishi metallar ancha tejalishini ta’minlaydi. Kontaktli payvandlash nisbatan energiya sig’imdor

jarayondir. Solishtirma energiya sarfi payvandlanadigan metallarga, birikmalarnig o’lchamlariga (o’zakning eng kichik diametriga), payvandlash rejimiga (tok impulsining muddatiga), uskunalarning turi va boshqalarga bog’liq. Kontaktli payvandlash uchun tdon va ayniqsa tm ning qiymati kichikligi xosdir, bu esa mazkur jarayonning unumdorligi yuqori bo’lishini belgilab beradi. Po’latlar va yengil qotishmalarni parchinlashga nisbatan, nuqtali va Donabay vaqt, bir vaqtda ishlaydigan ishchilar soni ma’lum bo’lsa, mehnat sarfining puldagi ifodasini topish mumkin. Butun payvand uzelini tayyorlash tannarxi elektr energiyasi, yordamchi materiallarga, uskunalarning eskirishiga va hokazolarga qilinadigan xarajatlarni ham o’z ichiga oladi. Kontaktli payvandlash jarayoniga mehnat sarfining nisbatan kamligi uning past tannarxini ham belgilab beradi. Kontaktli payvandlashning sanoatning turli sohalarida joriy etilishi metallar ancha tejalishini ta’minlaydi. Kontaktli payvandlash nisbatan energiya sig’imdor jarayondir. Solishtirma energiya sarfi payvandlanadigan metallarga, birikmalarnig o’lchamlariga (o’zakning eng kichik diametriga), payvandlash rejimiga (tok impulsining muddatiga), uskunalarning turi va boshqalarga bog’liq. Energiya sarfi Energiya sarfi 1-rasm. Sinovlar uchun texnologik namunalarning shakli: a, b — texnologik sinab ko’rish, tiskida buzish, mikrotahlil uchun; d, e — qirqilishga mexanik usulda sinash uchun; f — ustma-ust birikmalar namunalarini tayyorlash uchun xarita; g — uzilish va buralishga mexanik usulda sinash uchun; h — choklarning zichligini tekshirish uchun nuqtaga kW · soat, bu yerda: Nn — mashinaning nominal quvvati, kWA; Upay(s.yu) — payvandlash uchun qabul qilingan bosqichda salt yurishning ikkilamchi kuchlanishi, V; Un(s.yu) — nominal bosqichda salt yurishning ikkilamchi kuchlanishi, V; cosj — mashinaning quvvat koeftsiyenti bo’lib, ko’chmas mashinalar uchun 0,45 - 0,55 ga, osma mashinalar uchun 0,75 -0,85 ga teng;

Xavfsizlik texnikasi Nuqtali payvandlashda 1000 ta nuqtani payvandlashga o’rtacha 10—15 g va chokli payvandlashda 100 m chokka 50—100 g elektrod materiallari ishlatiladi. Uchmauch payvandlashda ishlatiladigan qisuvchi qurilmalar 20000—100000 ta birikma payvandlashga mo’ljallangan. Oqilona payvandlash rejimlaridan foydalanilsa, elektrodlar jadal sovitilsa, detallar yuzalari payvandlashga yaxshi tayyorlansa, shuningdek yuqori darajada chidamli elektrod materiallari ishlatilsa, elektrod materiallari sarkamayishi mumkin. Nuqtali payvandlashda 1000 ta nuqtani payvandlashga o’rtacha 10—15 g va chokli payvandlashda 100 m chokka 50—100 g elektrod materiallari ishlatiladi. Uchmauch payvandlashda ishlatiladigan qisuvchi qurilmalar 20000—100000 ta birikma payvandlashga mo’ljallangan. Oqilona payvandlash rejimlaridan foydalanilsa, elektrodlar jadal sovitilsa, detallar yuzalari payvandlashga yaxshi tayyorlansa, shuningdek yuqori darajada chidamli elektrod materiallari ishlatilsa, elektrod materiallari sarkamayishi mumkin. Masalan, o’zgaruvchan tok mashinalarini sovitish uchunsuv sarfi 300—1200 l/soatni tashkil etadi. Mashinaning quvvati kattalashishi bilan suv sarfi kamayadi. Yopiq sovitish tizimidan foydalanib, sovitish tizimidagi umumiy yo’qotishlarni kamaytirish evaziga suvni tejashga erishiladi. Kontaktli payvandlashdagi xavfsizlik texnikasiga oid asosiy chora-tadbirlar operatorning elektr tokidan shikastlanishi, sachragan yoki chayqalib to’kilgan qaynoq metallning kuydirishi, kuch yuritmasi yoki detallarni uzatish yuritmasining aylanuvchi qismlari shikast yetkazish ehtimoli borligi bilan bog’liqdir. Kontaktli payvandlashdagi xavfsizlik texnikasiga oid asosiy chora-tadbirlar operatorning elektr tokidan shikastlanishi, sachragan yoki chayqalib to’kilgan qaynoq metallning kuydirishi, kuch yuritmasi yoki detallarni uzatish yuritmasining aylanuvchi qismlari shikast yetkazish ehtimoli borligi bilan bog’liqdir. Payvandlash mashinasi transformatorining ikkilamchi kuchlanishi 24 V dan oshmaydi va odam uchun xavfli emas. Payvandlash transformatorining birlamchi chulg’ami bilan bog’langan qismlarga tegib ketish eng xavflidir, chunki

chulg’amdagi tok odatda 220—380 V ni tashkil etadi, kondensatorli mashinalardan foydalanilganda esa to’g’rilagichdagi kuchlanish 1000 V ga etishi mumkin. Bundan tashqari, ba’zan transformatorning birlamchi chulg’ami teshilishi yoki ikkilamchi o’ramga tutashib qolishi mumkin. Shu bois mashinaning ikkilamchi konturi va boshqarish qutisi ishonchli tarzda yerga ulanadi. Yerga ulovchi simning kesimi ochiq usulda o’tkazish uchun 4 mm2 dan va yopiq usulda o’tkazish uchun 5 mm2 dan kichik bo’lmasligi lozim. Barcha boshqaruv qismlari — tugmalar, tepkilar (pedallar) va b. odatda 36 V dan oshmaydigan kuchlanish bilan ta’minlanadi. Ish vaqtida mashina va boshqarish qutisining eshikchalari yopiq bo’lmog’i lozim. Mashinani tarmoqdan tez uzib qo’yish uchun rubilniklar, tugmalar va boshqa uzuvchi qurilmalar qulay joyda bo’lishi kerak. Mashina oldidagi polga quruq rezinka poyandoz to’shalgan bo’lishi zarur. Tegishli malakali va xavfsizlik texnikasidan yo’l-yo’riqlar olgan shaxslargina mashinada ishlashga qo’yiladilar. Agar qandaydir nosozlik yuz bersa, ishni darhol to’xtatish va bu haqda usta yoki sozlovchiga xabar bermoq darkor. Barcha boshqaruv qismlari — tugmalar, tepkilar (pedallar) va b. odatda 36 V dan oshmaydigan kuchlanish bilan ta’minlanadi. Ish vaqtida mashina va boshqarish qutisining eshikchalari yopiq bo’lmog’i lozim. Mashinani tarmoqdan tez uzib qo’yish uchun rubilniklar, tugmalar va boshqa uzuvchi qurilmalar qulay joyda bo’lishi kerak. Mashina oldidagi polga quruq rezinka poyandoz to’shalgan bo’lishi zarur. Tegishli malakali va xavfsizlik texnikasidan yo’l-yo’riqlar olgan shaxslargina mashinada ishlashga qo’yiladilar. Agar qandaydir nosozlik yuz bersa, ishni darhol to’xtatish va bu haqda usta yoki sozlovchiga xabar bermoq darkor. Elektrodlarni tozalash va almashtirishda, uzellarni mashina konturiga o’rnatishda elektrod tasodifan siljib ketib qo’lni shikastlamasligi uchun ehtiyot choralariga amal qilish zarur. Kuyishdan himoyalanish uchun payvandchida shishasi tiniq ko’zoynak, jomakor va qo’lqop bo’lmog’i kerak. Uchma-uch payvandlash mashinalarining qisuvchi mexanizmi yaqinidagi bo’shliq yig’ma to’siq bilan bekitilishi, qudratli mashinalar bilan payvandlashda esa ularning atrofi g’ovlar bilan to’sib qo’yilishi lozim. Uchma-uch payvandlash

paytida metall bug’lari ajralib chiqadi va metall sachraydi. Rangli metallarni va oson eruvchi qoplamali po’latlarni payvandlash vaqtida ayniqsa zararli moddalar ko’p ajralib chiqadi. Shuning uchun, eski havoni chiqarib, yangi havo kiritadigan umumiy shamollatish qurilmasidan tashqari, mahalliy shamollatish qurilmasini nazarda tutish tavsiya etiladi. Uchma-uch payvandlash mashinalarining qisuvchi mexanizmi yaqinidagi bo’shliq yig’ma to’siq bilan bekitilishi, qudratli mashinalar bilan payvandlashda esa ularning atrofi g’ovlar bilan to’sib qo’yilishi lozim. Uchma-uch payvandlash paytida metall bug’lari ajralib chiqadi va metall sachraydi. Rangli metallarni va oson eruvchi qoplamali po’latlarni payvandlash vaqtida ayniqsa zararli moddalar ko’p ajralib chiqadi. Shuning uchun, eski havoni chiqarib, yangi havo kiritadigan umumiy shamollatish qurilmasidan tashqari, mahalliy shamollatish qurilmasini nazarda tutish tavsiya etiladi. Texnologik uskunalardan foydalanish samaradorligini baholash uchun uning ishlashi, quvvati, samaradorligi, uskunadan vaqt bo’yicha foydalanish koeffitsienti va boshqalarni o’z ichiga olgan texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini bilish kerak. Texnologik uskunalardan foydalanish samaradorligini baholash uchun uning ishlashi, quvvati, samaradorligi, uskunadan vaqt bo’yicha foydalanish koeffitsienti va boshqalarni o’z ichiga olgan texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini bilish kerak. Texnologik mashinaning ishlashi-bu vaqt birligiga ma’lum miqdorda mahsulot ishlab chiqarish qobiliyati. Ushbu ko’rsatkich ham xom ashyo, ham tayyor mahsulotlar bilan belgilanadi va ikkinchisining jismoniy holatiga qarab massa (kg/s), hajm (m3/s) yoki bo’laklarda (dona/s) o’lchanishi mumkin. Tayyor mahsulot miqdorining soniyaga nisbati bilan ifodalangan mahsuldorlik (xalqaro birliklar tizimiga muvofiq) tegishli koeffitsientga ko’paytirish orqali minut yoki soatga osongina tarjima qilinadi

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

Похожие

Qurilish montaj ishlarini bajarishda xavfsizlik texnikasi

Texnikalarni ta’mirlash va ularga texnik xizmat ko‘rsatishda xavfsizlik texnikasi

Energetik qurilmalardan foydalanishda xavfsizlik texnikasi

Xavfsizlik texnikasi. Elektr xavfsizlik talablari. Quyosh nurlari ta`siridan himoyalanish

Yuqori energetik uskunalardan foydalanishda mehnat xavfsizligi