Ishlab chiqarishda yoritish va uni me’yorlari - БЖД - Рефераты

Ishlab chiqarishda yoritish va uni me’yorlari

Загружено в:

14.01.2024

Скачано:

0

Размер:

318 KB

Ishlab chiqarishda yoritish va uni me ’yorlari Reja: 1. Yorug ‘likning asosiy tavsiflari va o‘lchov birliklari. 2. Yoritilganlik va ularning asosiy turlari. 3. Tabiiy yoritilganlikni me ’yorlash va hisoblash usullari. 4. Sun ’iy yoritilganlikni me’yorlash va hisoblash usullari.

Tayanch so`z: tabiiy,sun`iy,spektr,lyuks,lyumen, kandela,fon, kontras,vat Yorug ‘likning asosiy tavsiflari va o‘lchov birliklari. Yorug ‘lik insonning hayoti faoliyati davomida juda muhim o‘ringa ega hisoblanadi. Ko ‘rish inson uchun asosiy ma’lumot manbai hisoblanib, umumiy olinadigan ma ’lumotning taxminan 90% ko‘z orqali olinadi. Ishlab chiqarish sharoitida yoritilganlik ishchilar salomatligiga zarar yetkazmasligi uchun u ko ‘zni zo‘riqtirmaydigan, ish vaqtida binoning hamma qismlarida bir tekis taqsimlangan bo ‘lishi talab qilinadi. Yorug‘lik ko‘zni qamashtirmaydigan bo‘lishi, boshqacha qilib aytganda, yorug ‘lik nurlari ko‘zga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tushmasligi kerak. Yorug ‘likning spektral tarkibi shunday tanlanishi kerakki, natijada kishi atrofdagi buyumlarning ranglarini to ‘g‘ri qabul qilsin. Ish joylarida keskin ajralib turuvchi soyalar bo ‘lishi va ish joylari bilan atrofdagi muhitning yoritilganligi juda katta farq qilmasligi kerak, aks holda kishi ko ‘zini bir sharoitdan ikkinchi sharoitga tez-tez o ‘zgartirib turishi natijasida ko‘zining akkomodatsiya xususiyati buzilib, ko‘rish organlarining toliqish holati ro ‘y beradi. Shuning uchun ham korxonalarni me ’yoriy yoritish sifatli mahsulot ishlab chiqarishni ta ’minlash bilan birga ishlab chiqarish sharoitini yaxshilaydi, ishchilarni charchashdan saqlaydi va mehnat unumdorligini oshiradi. Me ’yoriy talablar darajasida yoritilgan hududlarda ishlayotgan ishchilarning kayfiyati yaxshi bo ‘ladi, shuningdek xavfsiz mehnat sharoiti yaratiladi va buning natijasida baxtsiz hodisalar keskin kamayadi. Inson ko ‘zi orqali binafsha rangdan to qizil ranggacha bo‘lgan yorug‘lik nurlarini sezadi. Ishlab chiqarish korxonalarini yoritishning mukammalligi sifat va son ko ‘rsatkichlari bilan tavsiflanadi. Son ko ‘rsatkichlariga nur oqimi (lm), yorug‘lik kuchi kandela (kd), yoritilganlik (lyuks), nur qaytarish koeffitsientilari kiradi. Yuzaga tushayotgan nur oqimi shu yuzadan qaytsa, bu nur qaytarish koeffitsienti bilan belgilanadi (0,02-0,95 gacha).

Yoritilganlik va ularning asosiy turlari Amaliyotda ish joylarini yoritishda uch xil turdagi yoritilganlikdan foydalaniladi, ya ’ni ular tabiiy, sun’iy va aralashgan holda bo‘ladi. a) Tabiiy yoritilganlik quyoshdan hamda yeru-samodan qaytayotgan quyosh nuridan hosil bo ‘lgan yorug‘lik mahsulidir. Tabiiy yorug ‘lik issiqlik va yorug‘lik doimiylariga ega bo‘lib, ular quyoshdan kelayotgan issiqlik uchun 1317 Vt/m2 ga, yorug ‘lik uchun esa 137000 lk.ga tengdir. Tabiiy yorug ‘likning afzalliklari shundaki, uning tarkibida o‘ta foydali ultrabinafsha va infraqizil nurlari mavjud bo ‘lib, bu nurlar muhitni sog‘lomlashtirishga xizmat qiladi, ya ’ni mikroblarni o‘ldirish xususiyatiga ega. Tabiiy yorug ‘likdan uch xil moslamalar yordamida, ya’ni tomdan fonar orqali, devordan deraza orqali va aralash holdagi tizimlardan foydalaniladi. Tabiiy yoritilgan tizimlariga qo ‘yiladigan talablar quyidagilardan iborat: yorug ‘lik miqdorini binolarning vazifasiga qarab tanlanishi, yo‘naltirilgan yoki tarqoq hollarda bo ‘lishligini ta’minlanishi; izolyasiya va yorug ‘lik me’yorlaridan kam bo‘lmasligini ta’minlanishi. b) Sun ’iy yorug‘lik tabiiysiga nisbatan bir oz qimmatga tushsada, ish joylarini yoritishda imkoniyati cheksizdir. Sun ’iy yorug‘lik umumiy, mahalliy va aralash ko ‘rinishda bo‘ladi. Umumiy yorug ‘lik binoda bir tekis yoritilganlikni ta’minlay oladi. Mahalliy yorug ‘lik esa faqat asosiy ish joyidagi yoritilganlikni me’yor talabi darajasida ta ’minlaydi. Aralash yorug ‘lik, mahalliy yoritilganlikni, umumiy yoritilganligi bilan birgalikda qo ‘llanilganligidir. Bu xildagi ya ’ni aralash yoritilganlik usuli, binolardagi yarqiroqlik tafovuti- kontrastni yumshatadi hamda me ’yor talabini to‘la qondira oladi. v) Yoritilganlikni vazifasiga qarab ishchi va nazorat turlaridan tashqari yana favqulodda zarur holatlarda xizmat qiladigan ikki turi ham mavjud. Ularni

avariya va evakuatsiya yoritilganliklari deyiladi hamda miqdorlari 0,5 -2,0 lYuks bo ‘ladi. Tabiiy yoritilganlikni hisoblash. Tabiiy yoritishni hisoblashdan maqsad binolarda yorug ‘lik tushadigan (deraza, fonar) yuzalarni hisoblash va ularning tabiiy yoritish koeffitsientining me’yorlangan qiymatlariga mos kelish kelmasligini aniqlashdan iborat. Binoning tabiiy yoritilganlik me’yori, tabiiy yoritilganlik koeffitsenti orqali aniqlanadi (TYOK). Bu koeffitsent binoda belgilangan nuqtadagi yoritilganlikni, shu binoning tashqarisidagi yoritilganlikka nisbati bilan foizlar hisobida aniqlanadi. l = Eichki / Etashqi × 100% Eichki – Binoning ichida belgilangan nuqtadagi yoritilganlik. Etashqi – Binodan tashqaridagi yoritilganlik. S0, Sf – deraza va fonarlarnin yuzasi; Sn – bino polining yuzasi; en – tabiiy yoritilganlik koeffitsientini me’yorlash qiymatlari (TYOK); ho, hf – deraza va fonarlarni yorug‘lik xarakteristikasi; K – qarama - qarshi binolardan derazalarga soya tushishini (qorong‘i- lashuvini) hisobga oluvchi koeffitsient τ - yorug‘lik o‘tkazuvchanlik umumiy koeffitsienti r1 r2 – yon tomondan, yuqoridan yoritilganda yorug‘likni qaytishini hisobga oluvchi koeffitsient.

Yon tomondan qo ‘llanilgan tabiiy yoritish usuli. a) Ishlab chiqarish korxona binolarini tabiiy yoritish usuli yon tomondan qo ‘llanilganda quyidagicha hisoblanadi. b) Ishlab chiqarish korxona binolarini tabiiy yoritish usuli yuqoridan qo‘llanilganda quyidagicha hisoblanadi. Sun’iy yoritilganlikni me’yorlash va hisoblash usullari. Agar tabiiy yorug ‘lik binolarni yoritish uchun etarli bo‘lmasa, bunday hollarda, sun’iy yorug‘lik bilan to‘ldiriladi. Sun ’iy yorug‘likni me’yorlashdan maqsad biror bir yuzani yoritish uchun gigiyena nuqtai nazaridan eng kamida ruxsat etilgan minimal yorug‘lik miqdori bilan ta’minlashdir. Ya’ni me’yorda 8ta razryad qabul qilingan bo‘lib, - birinchisi o‘ta yuqori aniqlikda bajariladigan ishlar turkumi (< 0,15 mm), - 1 razryad 5000 lk. dan to dag‘al ishlar turkumi, ya’ni faqat jarayonni kuzatish uchun xizmat qiluvchi – VIII – razryad 50 lk. gacha bo‘lgan yoritilganlik miqdorlari hisoblanadi. Sun ’iy yorug‘likni hisoblash uchun odatda nuqtali yoki yorug‘lik oqimi usullaridan foydalaniladi. Aslida bu ikki usul ham nuqtali usuldir. Bu usul aniq bir yo‘nalishlari mahalliy va bir tekis tarqalgan umumiy yoritilganliklarni

aniqlash uchun qo‘llaniladi. Bunda nur tarqatuvchi manbaning ko‘rinishi nuqta, chiziq, tekislik, shar hamda silindr shakllarida bo‘lishi mumkin. Astra markali yoritgichdan gorizontal yuzada hosil bo ‘lgan izolyukslar chizmasi. Hisobni osonlashtirish maqsadida 1000 lm yorug ‘lik oqimiga ega bo‘lgan yoritgichdan tarqalayotgan yorug ‘likni taqriban aniqlab fazoviy izolYukslar yasaladi (rasm) va undagi N va 6 qiymatlariga mos keladigan taqribiy yoritilganlik osongina topiladi. Bunday hollarda hisoblash uchun zarur bo ‘lgan yorug‘lik oqimi quyidagi ifodaga teng bo ‘ladi.

Yorug ‘lik oqimi usuli. Bu usul biror yuzaga tushayotgan barcha to ‘g‘ri va qaytgan ) nurlardan hosil bo‘lgan o‘rtacha yig‘indi yorug‘likni aniqlash imkonini beradi. O‘rtacha yorug‘lik miqdoridan minimal qiymatga o‘tish esa taxminan bajariladi. Shu xususiyatlardan kelib chiqqan holda bu usulni gorizontal yuzani bir tekis umumiy yoritilganligini aniqlash uchun qo‘llaniladi, ya’ni bir yuzani yoritish uchun zarur bo‘lgan yoritgichlar sonini quyidagi ifoda bilan aniqlash mumkin bunda, Em - yoritilganlik me ’yori, lk; Kz - zahira koeffitsient (1,3- 1,5); S - yoritilajak yuza, m2; Z - yorug ‘likni notekislik koeffitsienti (1,1- 1,15); η - yoritgichlarni foydalanish koeffitsienti. Xonaning ko ‘rsatkichi Fl = a × v / (a+v) Ns pol, shift va devorlarni nur qaytarish koeffitsientlarini bilgan holda yoritgichlarni foydalanish koeffitsienti " η" jadvaldan olish mumkin. Bu erda, a va v - xonaning bo ‘yi va eni, m; Ns - yoritgichning yoritilayotgan yuzadan balandligi, m.

Ishlab chiqarish xonalarida yoritgichlarni o ‘rnatilish chizgisi. a) planda; b) Kesimda yoritgichlarni Yoritish yuzasidan o ‘rnatilish balandligi. Yoritilganlikka bo ‘lgan asosiy talablar va yoritqichlar. Ishlab chiqarish sharoitida yoritilganlik, ishchi-xodimlar salomatligiga zarar yetkazmasligi uchun u ko ‘zni zo‘riqtirmaydigan, ish vaqtida binoning hamma qismlarida bir tekis taqsimlangan bo ‘lishi talab qilinadi. Korxonalarda yoritishga doir talablar quyidagilardan iborat: yoritish qurilmasi yorug ‘ligining spektral tarkibi quyosh yorug‘liginikiga yaqin bo ‘lishi; bajariladigan ishlarning turi va aniqligiga qarab, yoritilganlik darajasi yetarlicha bo ‘lishi hamda gigiyena talablariga mos kelishi; ish joyida to ‘g‘ri tushadigan va qaytgan yorug‘liklar bo‘lmasligi; me ’yorlarga muvofiq, korxona binolariga avariya yoritgichlari o‘rnatilishi; xavfli ish o ‘rinlari yuqori darajada yoritilgan bo‘lishi; yoritish qurilmalari xavfli hamda zararli omillar hisoblangan, ya ’ni shovqin, elektr quvvati, issiqlik chiqarish va yong`inchiqarish manbalari bo ‘lmasligi; nazorat o ‘lchash asboblari, xavfsizlik signalizatsiyasi ishonchli va uzluksiz yoritilishi;

yoritilish bir tekis va turg ‘un bo‘lishi, soyalar hosil qilmasligi darkor. Aks holda inson ko‘zini bir sharoitdan ikkinchi sharoitga tez-tez o‘zgarib turishi natijasida, ko‘rish organlarining toliqish holati ro‘y beradi. Yoritqich lampalari yorug‘lik tarqatish xususiyatiga ko‘ra uch sinfga bo‘linadi: - to ‘g‘ridan-to‘g‘ri nur tarqatuvchi; - nur yoyuvchi; - nur qaytaruvchi lampalar. a) To ‘g‘ridan-to‘g‘ri nur tarqatuvchi lampalar sinfiga, quyi yarim aylanasi bo‘ylab o‘z nurining taxminan 90% ni tarqatadigan lampalar kiradi. b) Nur yoyuvchi lampalar o ‘z nurlarini yuqori va quyi aylanalar o‘rtasida taqsimlashga asoslangan bo‘lib, umumiy nurni yuqori va quyi sfera bo‘ylab tarqatadi hamda har qanday soyalarga barham berib, yorug‘likni bir tekisda tarqatish imkoniyatini beradi. Bunday lampalar ship va devorlari yorug‘lik qaytarish xususiyatiga ega bo‘lgan binolarga o‘rnatiladi. v) Nur qaytaruvchi lampalarda asosan 90% dan ko ‘proq nur yuqori sferaga yo ‘naltiriladi va yoritish asosan qaytgan nur hisobiga amalga oshiriladi. Bunday yoritgichlar, soyasiz yumshoq va mayin yoritishni ta ’minlab, asosan muzey, teatr binolarida qo ‘llaniladi. g) Yong`in va portlash xavfi bo ‘lgan binolarda maxsus lampalar ishlatiladi. Ishlab chiqarish korxonasi va shu korxonaning hududlarini tungi ishlarni bajarishda me ’yoriy ya’ni sun’iy yorug‘lik bilan ta’minlash maqsadida projektorlardan keng foydalaniladi. Projektor bilan yoritilganda, odatda tik va gorizontal yuzalarda me ’yor talabiga mos keladigan yorug ‘lik bilan ta’minlash uchun zarur bo‘lgan aniq bir turdagi projektor - yoritgichlarni sonini va qanday balandlikda o ‘rnatilishini hisoblash lozim bo‘ladi. Ishlab chiqarish korxonalar hududlarini yoritish uchun QMQ 2.01.05-98da tavsiya qilinganidek jadvaldagi projektor xillaridan foydalanish mumkin.

Amaliyotda projektor bilan yoritish qurilmalarini yaratishda keng qo ‘llanayotgan usul, bu projektor qurilmalarining quvvati bo ‘yicha hisoblash usulidir. Bu usulga asosan aniq bir maydonni yoritish uchun kerak bo ‘lgan projektorlar soni quyidagi ifodaga teng bo ‘ladi. Bunda, m - yoritgichning yorug ‘lik berish koeffitsienti, yoki uning foydali ish koeffitsienti - FIK, jadvaldan olinadi; Em - yoritilganlik me ’yori, lk; K - zahira koeffitsienti; S - yoritilayotgan yuza, m2; Wl - yoritgichning quvvati, vt. Agar ma ’lum bir ishlab chiqarish korxonasi maydonini yoritish lozim bo‘lsa, projektorlarni machtalarga guruhlab, bir-biridan ma’lum masofada va balandlikda o‘rnatiladi. Buning uchun machtalar oralig‘i

Adabiyotlar: 1. Yormatov G ‘. Y. va boshqalar. Hayot faoliyati xavfsizligi. O‘quv qo‘llanma. -T.: 2005. 2. Nigmatov I., Tojieyv M. X. "Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi" Darslik.-T.: Iqtisod-moliya. 2011. -260 b. 3. Tojiev M. X., Nigmatov I., Ilxomov M. X. «Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi» O‘quv qo‘llanma. –T.: “Iqtisod-moliya”, 2005. -195 b. 4. G ‘oyipov H.E. Hayot faoliyati xavfsizligi. –T.: “YAngi asr avlodi”, 2007 yil. – 264 b. 5. Qudratov A. va b. "Hayotiy faoliyat xavfsizligi". Ma ’ruza kursi. “Aloqachi” -T.: 2005. -355 b. 6. Raximova X., Agzamov A, Tursunov T. Mehnatni muhofaza qilish. O ‘quv qo‘llanma. T.: O‘zbekiston, 2003. 7. Makarov G.V. i dr. Oxrana truda v ximicheskoy promeshlennosti. M., Ximiya,1989. 8. Yormatov G ‘.Y. va boshqalar. Hayot faoliyati xavfsizligi. –T.: “Aloqachi”, 2009 yil. – 348b. 9. O ‘. Yo‘ldoshev va boshqalar. Mehnatni muxofaza qilish. -T.: Mehnat, 2005.

Похожие

Ishlab chiqarishda yoritish va uni me`yorlari. Tabiiy va sun`iy yoritish. Yoritishga qo`yiladigan sanitar - gigienik talablar

Ishlab chiqarishda shamollatish, isitish va yoritish. SHaxsiy himoya vositalari

Ishlab chiqarishda shikastlanish va kasbiy kasalliklar

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini yoritish

Ishlab chiqarishning sanitariyasi va gigienasi me’yorlari, mazmuni